Astma u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Astma oskrzelowa jest ciężką, przewlekłą chorobą, która znacznie obniża komfort życia dziecka. Wywoływana jest przez czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie środowiska i dym papierosowy. Duże znaczenie mają także czynniki genetyczne – nadreaktywność oskrzeli na pewne czynniki drażniące (np. pyłki, infekcje) jest wrodzona. Prawidłowe leczenie astmy u dziecka może przyczynić się do jej ustąpienia w wieku dorosłym.

Czym jest astma oskrzelowa u dzieci?

Astma to przewlekła choroba zapalna górnych dróg oddechowych. Jej przyczyną jest nadmierna reaktywność oskrzeli na czynniki drażniące. Jest to więc choroba autoimmunologiczna, której charakterystyka jest zbliżona do alergii oddechowej. Przebieg choroby jest jednak ostrzejszy i może zagrażać życiu dziecka.

Do typowych objawów należą suchy kaszel, duszność, zmęczenie i świsty oskrzelowe. Ataki astmy występują pod wpływem czynników drażniących — mogą to być np. pyłki roślin lub dym. Są jednak niemożliwe do przewidzenia, a ich częstość i ostrość są zróżnicowane.

Astma u dzieci – objawy choroby

Objawy astmy alergicznej są swoiste i długotrwałe, można je niekiedy pomylić jednak z nasiloną alergią. Zbliżone objawy dają także choroby wirusowe górnych dróg oddechowych, które jednak przeważnie są przejściowe. Objawy astmy mają natomiast charakter przewlekły.

Do najbardziej charakterystycznych objawów astmy należą gwizdy oskrzelowe. Jest to świszczący dźwięk pojawiający się przy wydechu. Zwłaszcza u młodszych dzieci świszczący oddech może jednak wiązać się także z innymi schorzeniami. Są to infekcje i łagodne przerosty dróg oddechowych, ale także poważniejsze wady rozwojowe.

Świsty astmatyczne łatwo więc pomylić z nawracającą infekcją. Niemal zawsze w przebiegu astmy występuje też przewlekły, suchy kaszel. Do objawów należy także stałe zmęczenie i obniżona aktywność ruchowa dzieci. Wiążą się one z obniżoną aktywnością oddechową.

Kiedy objawy astmy u dzieci wymagają pomocy lekarskiej?

Atak duszności u dzieci wymaga natychmiastowego zastosowania leków przeciwastmatycznych oraz wezwania pogotowia ratunkowego. U dorosłych wezwanie karetki jest konieczne, gdy atak astmy utrudnia mówienie i występuje ryzyko omdlenia. U dzieci, zwłaszcza małych, ostrość ataku jest trudna do bezpośredniej oceny. Interwencja medyczna jest więc konieczna częściej.

Ostre objawy astmy alergicznej u dzieci to np. pocenie się, ból w klatce piersiowej i przyśpieszone bicie serca. Często obserwuje się też charakterystyczne zapadnięcie się klatki piersiowej oraz rozszerzenie nozdrzy.

Czynniki ryzyka astmy u dzieci

Astma może rozwinąć się u każdego dziecka, istnieją jednak czynniki, które znacznie zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Do najważniejszych należy ekspozycja na dym tytoniowy. Chroń więc twoje dziecko przed palaczami – nigdy nie powinno przebywać w zadymionym pomieszczeniu. Oczywiście konieczne jest także rzucenie palenia u kobiet ciężarnych. Jeśli palisz, twoje dziecko narażone jest na wiele chorób, w tym także na astmę oskrzelową.

Do najważniejszych czynników ryzyka należy alergia. Nieleczone alergie często „przechodzą” w astmę. Dotyczy to nie tylko kataru siennego, alergii powodowanych przez czynniki wziewne. O wiele częściej na astmę chorują także dzieci, u których występują alergie pokarmowe i skórne. Podobne znaczenie, jak alergia, mają choroby wirusowe górnych dróg oddechowych. Astma wiąże się często z nawracającą infekcją – katarem, przeziębieniem, grypą i anginą.

Astma występuje o wiele częściej u dzieci otyłych. Na jej występowanie wpływa także refluks (GERD). Cofanie się pokarmu, częste u małych dzieci, silnie podrażnia górne partie dróg oddechowych. Czynnikiem ryzyka jest także płeć. Astma o wiele częściej występuje u chłopców.

Wymienione czynniki ryzyka nie są jednak podstawowymi przyczynami astmy. O wiele większe znaczenie mają predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe. Astma jest chorobą cywilizacyjną, związaną z zanieczyszczeniem środowiska i niską jakością produkowanej przemysłowo żywności. O jej wystąpieniu pod wpływem tych czynników decyduje jednak genetyka.

Prewencja astmy oskrzelowej u dzieci

Nawet jeśli twoje dziecko nie ma astmy, warto podjąć środki zapobiegawcze. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które borykają się z nawracającą infekcją górnych dróg oddechowych oraz z alergią.

Jeśli nie chcesz, aby twoje dziecko miało astmę, nie pozwalaj nigdy, aby w jego otoczeniu palono papierosy. To jedna z najczęstszych przyczyn astmy u dzieci. Zachęcaj twoje dziecko do częstej aktywności ruchowej. Zwiększa ona wydolność płuc, co może uchronić twoje dziecko przed astmą. Nie ignoruj nasilonej alergii, ale zabierz twoje dziecko do specjalisty – alergologa. Leczenie alergii to jeden z najważniejszych środków w prewencji astmy.

Leczenia wymaga także refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci. Nie wolno go lekceważyć. Nie obawiaj się łagodnych leków przeciw refluksowi. Stosuj także środki naturalne, takie jak wywar z lnu i lubiane przez dzieci kisiele. Duże znaczenie ma także utrzymanie prawidłowej wagi u dziecka. Jeśli twoje dziecko jest otyłe, narażone jest nie tylko na astmę, ale także na dziesiątki innych chorób.

Ogólna charakterystyka leczenia astmy

Leczenie astmy ma charakter objawowy. Stosuje się przede wszystkim kontrolujące chorobę leki wziewne (glikokortykosteroidy). Mają one postać inhalatora, który chore na astmę dziecko musi stale nosić przy sobie. Po przyjęciu leku ostre objawy astmy alergicznej szybko ustępują. Musisz samodzielnie nauczyć twoje dziecko wdychania aerozolu. Jest to trudne zwłaszcza u młodszych dzieci. Jest jednak konieczne, aby twoje dziecko opanowało prawidłową technikę wdychania „leku w sprayu” (inhalatora) także samodzielnie.

Leki wziewne na astmę powodują wiele skutków ubocznych – zastosowanie leku jest ostatecznością. Leki przeciwastmatyczne stosuje się więc wyłącznie doraźnie. Na przebieg choroby wpływ mają więc nie leki, ale zmiana stylu życia dziecka. Konieczne są także unikanie czynników drażniących (alergenów) oraz stała kontrola lekarska.

Komplikacje astmy u dzieci

Astma oskrzelowa u dzieci bywa chorobą śmiertelną. Ostry atak choroby wymaga często nagłej interwencji medycznej i późniejszej hospitalizacji dziecka. Zdarza się, że po ataku takim następuje trwałe obniżenie sprawności płuc. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy choroba wiąże się z nawracającą infekcją górnych dróg oddechowych.

Do łagodnych powikłań astmy należą zmęczenie i bezsenność u dziecka. Prowadzi to często do absencji szkolnej i obniżonych wyników w nauce. Obniżona wydolność dróg oddechowych u dzieci z astmą przyczynia się też do zmniejszenia aktywności fizycznej dziecka, co może stać się przyczyną wielu innych chorób.

Astma oskrzelowa u dzieci – czy jest wyleczalna

Niestety, możliwe jest tylko łagodzenie objawów astmy i zmniejszenie częstości ataków astmatycznych. Prawdopodobnie twoje dziecko będzie borykać się z astmą aż po dorosłość.

Leczenie astmy ma charakter objawowy. Polega głównie na lokalizacji i usunięciu wywołujących ją czynników. Dobrą wiadomością jest jednak to, że u dorosłych występuje często zmniejszenie nasilenia objawów i częstości ataków astmatycznych.

Astma oskrzelowa u dzieci nie jest więc wyleczalna. Często jednak cofa się samoistnie. W przypadku łagodnej astmy dziecięcej, w 50% przypadków objawy astmy alergicznej ustępują całkowicie po około 10 latach. Astma nie jest jednak chorobą, którą można lekceważyć. Musisz zadbać, by twoje dziecko było prawidłowo leczone jeśli nie chcesz, by jako dorosły cierpiało na tę chorobę do końca życia.

Zapadalność na astmę a czynniki środowiskowe

Astma stanowi chorobę cywilizacyjną. Znaczna część przypadków dotyczy dorosłych i dzieci, które zamieszkują w krajach wysoko rozwiniętych. Szczególnie często pojawia się na obszarach uprzemysłowionych oraz w dużych miastach. Zapadalność na astmę na świecie od lat 70. wzrosła klikukrotnie.

Przypuszcza się przy tym, że przyczyną tak dużych wzrostów zachorowań jest nie tylko zanieczyszczenie środowiska i niska jakość pożywienia. U dzieci czynnikiem środowiskowym, który wywołuje astmę jest także nadmierna dbałość o higienę. Pogląd ten znany jest jako „hipoteza higieniczna”. Nie należy więc nadmiernie chronić dzieci przed infekcjami, nadmierna sterylność otoczenia dziecka ma negatywny wpływ na jego układ immunologiczny.

Do najważniejszych sposobów na uchronienie dzieci przed astmą należy więc częsta aktywność fizyczna w naturze. Nie jest natomiast oczywiście wskazane celowe narażanie dzieci na kontakt z drobnoustrojami lub unikanie podstawowych zabiegów higienicznych.