Badanie drożności jajowodów hsg jest bardzo często zlecane młodym kobietom w wieku rozrodczym, które postanawiają rozpocząć starania o dziecko. Niedrożne jajowody to jedna z najczęstszych przyczyn niepłodności oraz niepłodności wtórnej w Polsce.
Histerosalpingografia — badanie drożności jajowodów
Bardzo często leczenie niepłodności rozpoczyna się od skierowania pacjentki na badanie sono-hsg. Badanie nie jest dla kobiety szczególnie uciążliwe i dostarcza lekarzowi ginekologowi wielu informacji umożliwiających znalezienie przyczyny niepłodności i postawienie trafnej diagnozy. Drożność jajowodów wykonywana jest w ramach NFZ i podlega pełnej refundacji. Badanie można także wykonać w wielu ośrodkach prywatnych, zwłaszcza tych zajmujących się leczeniem niepłodności.
Badanie drożności jajowodów na NFZ — na czym polega?
Wykonanie badania drożności jajowodów w ramach NFZ jest badaniem inwazyjnym. Polega na wprowadzeniu do jamy macicy specjalnego płynu kontrastowego i wykonanie szeregu zdjęć RTG. Odbywa się ono na fotelu ginekologicznym lub stole.
Przystępując do badania lekarz wprowadza poprzez drogi rodne wziernik, który uwidacznia szyjkę macicy rozpierając ściany pochwy. Dokona także odkażenia szyjki macicy. Następnie poprzez wziernik wprowadza jednorazowy cewnik przezszyjkowy zakończony balonikiem. Po jego napełnieniu lekarz podaje poprzez cewnik specjalny środek kontrastujący, który poprzez szyjkę dociera do macicy i jajowodów. Swobodne przedostanie się płynu cieniującego przez jajowody, świadczy o ich drożności. Płyn kontrastowy pozwala uzyskać bardzo dokładny obraz wnętrza jamy macicy.
W jakim celu wykonać badanie drożności jajowodów?
Badanie drożności jajowodów w ramach NFZ pozwala na wykrycie potencjalnych problemów utrudniających zajście w ciążę:
- mięśniaków,
- endometriozy,
- guzów,
- zrostów,
- polipów.
Ponadto w czasie badania lekarz ocenia kształt i budowę macicy oraz drożność i kształt jajowodów. Może także wykryć ewentualne wady wrodzone w budowie narządów rozrodczych. Nieprawidłowości w kształcie lub budowie macicy mogą być przyczyną problemów z zajściem w ciążę lub jej późniejszym utrzymaniem.
Badanie może także pełnić funkcję terapeutyczną, kiedy przepływający pod ciśnieniem środek kontrastujący udrażnia zlepione jajowody. W takim wypadku kobieta może liczyć, że jej droga ku wymarzonemu macierzyństwu bardzo szybko zakończy się sukcesem. Wiele kobiet uważa, że badanie przyczyniło się do szybkiego zajścia w ciążę w ciągu najbliższych kilku cykli miesiączkowych.
Metody badania
Istnieją dwie metody przeprowadzenia badania drożności jajowodów.
Obok tradycyjnej metody badania drożności jajowodów, polegającej na wykorzystaniu promieni rentgena i wykonaniu zdjęć RTG po wcześniejszym podaniu płynu kontrastowego zawierającego jod, istnieje jeszcze druga, coraz częściej stosowana metoda. Wykorzystuje ona ultrasonografię (sono HSG). Jest to tak zwana metoda hycosy. W czasie jej wykonywania lekarz obserwuje przepływ kontrastu przez jajowody na monitorze aparatu USG. W standardowym badaniu USG nie da się uwidocznić całego jajowodu, który ma liczne zagięcia. Dlatego podanie środka kontrastującego jest warunkiem niezbędnym dla przeprowadzenia badania. Uzyskany obraz pozwala lekarzowi na dokładne ocenienie kształtu macicy oraz jej wielkości, a także wykrycie ewentualnych nieprawidłowości mogących przyczyniać się do problemów z zajściem w ciążę.
Niewątpliwym plusem badania drożności jajowodów hycosy jest uniknięcie przez pacjentkę dolegliwości bólowych, które zazwyczaj w ogóle nie występują. Dodatkową korzyścią tej metody jest też nienarażanie młodej kobiety na niepotrzebną dawkę promieniowania rentgenowskiego, które przenika nie tylko przez jej narządy rodne, ale także komórki jajowe. Badanie wykonywane tą metodą również trwa kilkanaście minut.
Dlaczego drożność jajowodów jest tak ważna w procesie leczenia niepłodności?
Prawidłowe funkcjonowanie jajowodów jest bardzo ważne w procesie leczenia niepłodności. Transportują one plemniki do komórki jajowej oraz zapewniają odpowiednie warunki umożliwiające jej zapłodnienie. Jeżeli zapłodnienie zakończy się sukcesem, jajowody transportują zapłodnioną komórkę jajową do macicy. To właśnie w niej następuje zagnieżdżenie komórki jajowej i dalszy rozwój. Jajowody pełnią więc ogromną rolę w procesie zajścia w ciążę. Ocena ich funkcjonowania jest zazwyczaj niezbędna. Nie istnieją żadne objawy mogące wskazywać na problemy z niedrożnymi jajnikami. Można je potwierdzić lub wykluczyć jedynie wykonując badanie.
Badanie HSG umożliwia ocenę drożności jajowodów, nie dostarcza jednak informacji na temat sposobu ich funkcjonowania. Należy pamiętać, że niedrożność jajowodu może dotyczyć jedynie jednego jajowodu lub obu (co właściwie uniemożliwia pacjentce zajście w upragnioną ciążę). Niedrożność obu jajowodów może być przyczyną skierowania pary do procedury in-vitro.
Przyczyny niedrożności jajowodów
Istnieje kilka przyczyn niedrożności jajowodów:
- stany zapalne w obrębie narządów rodnych,
- powstałe w jajowodach zrosty będące wynikiem zmian zapalnych przydatków,
- czopy śluzowe zmniejszające lub zamykające światło jajowodów,
- przebyte wcześniej zabiegi i operacje w obrębie jamy brzusznej,
- operacje jajowodów,
- aktualne lub wcześniej przebyte choroby przenoszone drogą płciową i ich powikłania (szczególnie chlamydia),
- poronienie i pojawiające się w jego następstwie infekcje dróg rodnych,
- przebyte ciąże pozamaciczne,
- endometrioza,
- zapalenie wyrostka robaczkowego.
Jak przygotować się do badania i kiedy badanie drożności jajowodów powinno być wykonane?
Badanie powinno być wykonane w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego — po krwawieniu menstruacyjnym, ale przed owulacją. Jest to szczególnie ważne u kobiet w trakcie leczenia niepłodności i starających się o zajście w ciążę, ponieważ ciąża jest jednym z przeciwwskazań do wykonania badania. Kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną mogą wykonać badanie sono-hsg w dowolnym momencie po ustaniu krwawienia.
Obok ciąży innymi przeciwwskazaniami do przeprowadzenia badania są:
- krwawienie lub plamienie z dróg rodnych,
- trwający proces zapalny w obrębie narządów rozrodczych (wówczas konieczne jest wcześniejsze leczenie),
- przeciwwskazania uniemożliwiające podanie kontrastu w celu wykonania zdjęć RTG.
Skierowanie na badanie wystawia lekarz — specjalista do leczenia niepłodności. Powinien on omówić z pacjentką przebieg badania oraz według uznania zalecić przyjęcie przed nim środków przeciwbólowych lub uspokajających.
Przygotowanie do badania powinno się rozpocząć już w cyklu poprzedzającym badanie. Należy wtedy pobrać wymaz bakteriologiczny z pochwy, którego wynik pozwoli wykluczyć trwający w organizmie kobiety stan zapalny w obrębie narządów rodnych.
Gdyby wynik badania wykazał trwający stan zapalny, przed przystąpieniem do badania, konieczne jest wcześniejsze leczenie. Na kilka dni przed badaniem wykonuje się badanie biocenozy pochwy (czyli ocenę jej czystości). Należy także zaniechać współżycia płciowego na kilka dni przed planowanym badaniem, a najlepiej od początku cyklu, w którym badanie drożności jajowodów ma zostać przeprowadzone. Bardzo często zlecane są też badania dodatkowe, takie jak, morfologia, krzepnięcie krwi, badania w kierunku chorób wenerycznych, HIV, żółtaczki. Jeżeli lekarz prowadzący uzna za konieczne przeprowadzenie innych badań, zleci je pacjentce w odpowiednim czasie.
Jak przygotować się do badania drożności jajowodów?
W dniu badania pacjentka powinna być na czczo. Przed samym badaniem będzie możliwe zażycie środka przeciwbólowego, jeżeli takowy zostanie wcześniej zlecony przez lekarza. Dla bezpieczeństwa badania i uniknięcia ewentualnych powikłań, pacjentka nie powinna wykazywać żadnych cech infekcji, takich jak: gorączka, katar, kaszel, ból gardła.
Badanie drożności jajowodów trwa kilka do kilkunastu minut. Po nim zazwyczaj pacjentka przez krótki czas odpoczywa w pozycji leżącej, a następnie może samodzielnie wrócić do domu oraz prowadzić samochód (jeżeli przyjęte środki przeciwbólowe i/lub uspokajające tego nie wykluczają). Wyjątkiem jest przeprowadzenie badania w znieczuleniu ogólnym, po którym pacjentka nie powinna prowadzić pojazdów mechanicznych, a także nieco dłużej zostanie na obserwacji.
Do dolegliwości mogących pojawić się po zabiegu należy: ból w podbrzuszu i skurcze macicy. Może pojawić się delikatne plamienie, dlatego warto zabezpieczyć bieliznę wkładkami higienicznymi. Pacjentka powinna tego dnia się oszczędzać i powstrzymać od wymagających dużego wysiłku sportów i sprawności fizycznych. W razie silnych bóli powodowanych przez skórcze macicy można sięgnąć po lek rozkurczowy, który złagodzi dolegliwości.
Badanie drożności jajowodów, czy boli?
Pacjentka otrzymująca skierowanie na wykonanie badania bardzo często zastanawia się czy HSG boli. Według opinii kobiet, które przeszły badanie sono HSG, jest ono często określane jako bolesne. Odczucia kobiet są jednak kwestią bardzo indywidualną i zależą w dużej mierze od progu bólu konkretnej osoby.
Część kobiet nie odczuwała żadnego bólu lub jedynie delikatny dyskomfort w czasie wprowadzania do jamy macicy płynu kontrastowego. Tradycyjna metoda badania jest częściej oceniana jako bolesna, niż badanie drożności jajowodów hycosy (z wykorzystaniem ultrasonografu). To, czy kobieta odczuwa ból oraz jak silny on jest, może także zależeć od stopnia drożności jajowodów i tego, czy wstrzyknięty pod ciśnieniem płyn kontrastowy, napotka w nich duży opór. Jeżeli kobieta bardzo obawia się dolegliwości bólowych, powinna porozmawiać z lekarzem o swoich niepokojach. Lekarz będzie w stanie odpowiednio przygotować pacjentkę psychicznie jak i zalecić jej środki przeciwbólowe w celu złagodzenia objawów.
Badanie drożności jajowodów, czy boli oraz jak możemy sobie pomóc?
Istnieją sposoby, by złagodzić poczucie dyskomfortu w czasie badania. Przede wszystkim pomoże pozytywne nastawienie do badania. Rozluźnienie kobiety sprawia, że badanie będzie dla niej mniej uciążliwe. Bardzo często zalecane jest, by przed badaniem pacjentka zażyła środek przeciwbólowy (w postaci tabletki lub czopka).
Odpowiedni środek powinien zlecić lekarz kierujący pacjentkę na badanie. Lekarz może także zdecydować o podaniu środka przeciwbólowego dożylnie (bezpośrednio przed badaniem). Istnieje również możliwość, by skorzystać z krótkiego znieczulenia ogólnego podawanego dożylnie. Jeżeli pacjentka mocno się denerwuje, lekarz może podać środek uspokajający, by badanie nie było dla kobiety tak obciążające psychicznie. Znieczulenie ogólne w przypadku tego badania jest stosowane rzadko, zazwyczaj na wyraźną prośbę pacjentki. Wiąże się też ono z koniecznością wykonania dodatkowych badań pozwalających dokładniej ocenić stan zdrowia kobiety. Dodatkowe badania również powinny zostać zlecone przez lekarza kierującego na badanie drożności jajowodów.
Kobieta decydująca się na badanie drożności jajowodów na NFZ i starająca się o upragnione dziecko, powinna przede wszystkim pamiętać, że jest to istotny krok na jej drodze do upragnionego macierzyństwa. Wszelkie dolegliwości mają jedynie charakter przejściowy. Lęk przed tym, że HSG boli, nie powinien być powodem do zaniechania badania. Badanie trwa naprawdę krótko, a ból lub dyskomfort nie występuje u większości kobiet. Pamiętanie o tym, a także pozytywne nastawienie, powinny sprawić, że to krótkie badanie szybko przejdzie w niepamięć.