Dziś słów kilka na temat norm białka w moczu w ciąży, a także tego, jak odpowiednio interpretować wyniki.
Zmiany w ciąży
Okres ciąży to czas wyjątkowych zmian, zarówno w życiu rodzinnym jak i w sprawach bardzo osobistych. Zmiany te dotyczą nie tylko sfery psychicznej kobiety, ale przede wszystkim zdrowia fizycznego kobiet. Ciało kobiety zmienia się pod wpływem hormonów i rozwijającego się w nim nowego życia. Wiele zmian, jakie w tym czasie zachodzi, jest zmianami na plus, niektóre z nich są mniej, niektóre bardziej uciążliwe, ale wszystkie z nich są naturalną koleją rzeczy. Jedną z takich zmian są chociażby parametry wyników laboratoryjnych.
Badania w okresie ciąży są szczególnie ważne, dlatego istotne jest, aby znać aktualne wartości, jakie świadczą o prawidłowym przebiegu ciąży i naszym zdrowiu, a kiedy należy zgłosić się do lekarza z wątpliwościami. Dziś na tapetę bierzemy badanie laboratoryjne moczu, a dokładniej mówiąc, sprawdzamy co oznacza białko w moczu w ciąży.
Białko w moczu w ciąży
Białko obecne w moczu, inaczej białkomocz (proteinuria), to stan, w którym organizm wydala nadmierne ilości białka. Zazwyczaj przyczyny są niegroźne i łatwe do zidentyfikowania dla lekarza, nieraz jednak mogą być dużo poważniejsze i świadczyć o poważnych chorobach. Zdrowe osoby nie powinny doświadczać białkomoczu (zawartości białka w moczu powyżej ustalonych standardów), w przypadku kobiet w okresie ciąży sprawa ma się jednak trochę inaczej.
Wartości referencyjne dla kobiet w ciąży różnią się od tych dla kobiet, które w ciąży aktualnie nie są i dla osób dorosłych, które okresu ciąży i połogu nie przejdą nigdy, czyli inaczej mówiąc – mężczyzn. Tak jak zostało wspomniane, szereg zmian zachodzących w ciele kobiety warunkuje pewne odchylenia od ogólnych norm, przyjętych dla poszczególnych grup wiekowych i płci. W przypadku kobiet normy, które niejako odstają od ogólnie znanych, ze względu na odmienny stan są uznawane za prawidłowe.
Badania krwi czy moczu są jednym z podstawowych narzędzi do oceny stanu zdrowia człowieka. Na ich podstawie można wiele wywnioskować i objąć słuszną drogę dalszej diagnostyki lub leczenia.
Białko w moczu – normy
Mówiąc o badaniu moczu skupiamy się na kilku istotnych parametrach. Dla kobiety w ciąży, ale nie tylko, obecność białka w moczu, czyli tzw. białkomocz jest wskazaniem do dalszej diagnostyki i konsultacji z lekarzem. Norma białka w moczu dla zdrowej, dorosłej osoby to nawet 150-250 mg na dobę.
Najczęściej osoby, które nie mają żadnych problemów z układem moczowym, bądź z innymi układami, jak układ rodny czy choroby autoimmunologiczne, mogącymi wpływać na obecność białka w moczu, na wynikach badań zobaczą opis „białko nieobecne” lub po prostu „-„, co także oznacza, że norma białka w moczu nie została przekroczona. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że faktycznie tego białka tam nie ma, chociaż ilość białka oscylująca w granicach 150 mg/ dobę to faktycznie znikoma wartość, ale przeważnie z powodu czułości testów do tego typu badań. Testy wykorzystywane do pomiaru zawartości białka w moczu oparte są o technologie, która często nie wykrywa poziomu białka poniżej 150 mg/dobę.
Białko w moczu, norma, czy odchylenie?
Norma białka w moczu w ciąży wzrasta do około 300 mg/dobę i podobnie jak u pozostałych dorosłych, przy tym poziomie jest już wskazaniem do konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę, bądź lekarzem rodzinnym. W ciąży obecność białka w moczu jest stanem zwyczajnie naturalnym. Ze względu na zmianę czynności pracy nerek, podwyższone ciśnienie, wywołane zmianami hormonalnymi, ale także stresem czy większym wysiłkiem fizycznym możemy spodziewać się wyników parametrów naszych badań innych niż zazwyczaj.
Należy pamiętać, że wzrost masy ciała, także za sprawą ciąży, przyczynia się do większego wydatku energetycznego i zwiększonej pracy mięśni, i te właśnie czynniki mogą skutkować tym, że zaobserwujemy białkomocz w ciąży. Dodatkowym parametrem, który w ciąży może spowodować wzrost normy białka w moczu jest zmiana diety. Dieta wysokobiałkowa może przyczyniać się do wystąpienia białka w moczu u ciężarnej. Ze względu na to, że zmiany hormonalne dotykają całego organizmu, kobieta w ciąży może odczuwać większy apetyt i głód także na produkty białkowe.
Będąc w ciąży warto przyjrzeć się zjawisku naszego zwiększonego głodu i racjonalnie opracować, samemu lub w współpracy z dietetykiem, bądź doradcą żywieniowym jadłospis na czas ciąży. Naturalnie białko jest nam niezbędne, szczególnie w okresie, w którym w naszym organizmie rośnie mały człowiek, niemniej jednak należy pamiętać, że nadmiar białka może obciążyć dodatkowo i tak już intensywnie pracujące w ciąży nerki.
Interpretacja wyników
Wspomnieliśmy o tym, że norma białka w moczu w ciąży nie powinna przekroczyć 300 mg/dobę. Badanie wykonuje się najczęściej po przez tzw. dobową zbiórkę moczu. Przez cały dzień powinno zbierać się mocz do jednego pojemnika, który następnie po wymieszaniu przelewany jest w ilości około 100 ml do pojemnika na mocz i oddawany do analizy. Na tej podstawie laboratorium jest w stanie ocenić faktyczny poziom wydalanego białka.
Jeżeli, tak jak było wyżej podane, na wynikach kobieta w ciąży zobaczy oznaczenie nieobecności białka w moczu może być spokojna. To samo odczucie może jej towarzyszyć nawet jeśli to białko się tam jednak pojawi, tak jak pisaliśmy – ciąża to odmienny stan i białko w moczu w ciąży to rzecz zupełnie normalna. Jeśli jednak wartość tego parametru przekroczy podawaną wyżej wartość 300 mg/ dobę warto skonsultować się z lekarzem. Dlaczego jest to takie istotne, przecież w końcu ciąża rządzi się swoimi prawami. Tak to prawda, nie mniej jednak każde odchylenie od normy może być uznawane za patologiczne, a białkomocz, szczególnie znaczy jest patologią samą w sobie, niebezpieczną zarówno dla matki jak i dla dziecka.
Pojawienie się białka w moczu u kobiet w ciąży tak jak u zwykłego dorosłego człowieka może wynikać z teoretycznie błahego i dość prostego w zdiagnozowaniu i leczeniu powodu. Mowa tu o infekcji. Najczęściej dotyczy ona dróg rodnych lub układu moczowego. W obu przypadkach kobieta w ciąży (ale także wszyscy inni pacjenci) muszą zgłosić się z wynikami badań do lekarza. Najczęściej dodatkowo zostaną zlecone takie badania jak posiew moczu, aby wyizolować patogen, który wywołał infekcje, lub zostaną pobrane odpowiednie wymazy. Niemniej jednak już na podstawie obecności białka w moczu, krwinek czerwonych i bakterii, z ogólnego badania może wywnioskować co jest przyczyną proteinurii.
Dużo gorszą diagnozą i jednocześnie przyczyną zwiększonego poziomu białka w moczu są zaburzenia pracy nerek. Począwszy od chorób nerek wywołanych przez wyżej opisane infekcje, które nie stwierdzone na czas przesunęły się aż do kłębuszków nerkowych gdzie mogły być przyczyną ich zapalenia, na uszkodzeniu nerek i ich niewydolności skończywszy. Zaburzenia pracy układu moczowego są bardzo, nawet śmiertelnie niebezpieczne. W niektórych przypadkach mogą wymagać długofalowych działań, a także pobytu w szpitalu czy nawet dializ. Kolejnym schorzeniem, które może objawiać się u kobiet w ciąży po przez zwiększoną wartość dobową białka w moczu jest cukrzyca. Oprócz tego parametru świadczy o niej przede wszystkim obecność glukozy w próbce badanego moczu, a także ciał ketonowych, które są następstwem niewykorzystanej przez organizm glukozy. W tym przypadku także nie ma żartów, gdyż nie leczona cukrzyca, zarówno ciążowa jak i typu 1 i 2 może prowadzić do poważnych konsekwencji w tym, do wspomnianych już wyżej uszkodzeń nerek. Poza kilkoma oczywistymi powodami pojawienia się zwiększonej ilości białka w moczu, przyczyną może być wiele innych bardzo poważnych schorzeń takich jak zapalenie wątroby, zakażenie wirusem HIV, choroby serca i układu krążenia (np. miażdżyca, czy zapalenie mięśnia sercowego). Toczeń, białaczka czy innego rodzaju nowotwory to także możliwość pojawienia się białkomoczu. Wszelkie choroby, w których dochodzi do stanu zapalnego mięśni, ich rozpadu, a także wzmożonej produkcji przeciwciał mogą powodować pojawienie się dodatniego odczynu obecności białka w próbce oddawanej do laboratorium.
Szczęśliwie wiele z tych schorzeń można łatwo wykluczyć obserwując pozostałe parametry morfologii czy ogólnego badania moczu – przykładem jest chociażby cukrzyca. Część z nich wymaga jednak konsultacji z lekarzem specjalistą i zaawansowanej diagnostyki celem potwierdzenia lub wykluczenia możliwości innych schorzeń.
Stan przedrzucawkowy – gestoza
Niejednokrotnie słyszane pojęcie stanu przedrzucawkowego to inaczej mówiąc gestoza, lub stan zatrucia ciążowego. Wspominamy o tym nie bez powodu. Stan ten diagnozuje się na podstawie podwyższonego ciśnienia tętniczego, ale także właśnie obecności białka w moczu w ciąży. Zatrucie ciążowe diagnozowane jest z reguły dopiero po 20. tygodniu jej trwania. Rozpoznanie i zdiagnozowanie tego problemu jest niezwykle ważne ze względu na ryzyko jakie schorzenie niesie za sobą dla matki i jeszcze nienarodzonego dziecka.
Przyczyną jest zwiększone ciśnienie krwi, wynoszące minimum 140/90 mm Hg. Stan ten najczęściej ustępuje po porodzie. Objawy to właśnie zwiększone ciśnienie i białkomocz na poziomie powyżej 0,3g w dobowej zbiórce moczu. Charakterystyczne dla białkomoczu jest puchnięcie rąk, w obrębie nadgarstków, nóg w okolicy kostek i łydek, ale także twarzy. Opuchlizna niestety często nie schodzi po przespanej nocy i jest wskazaniem do wizyty u lekarza.
Narażone są szczególnie kobiety, które przechodzą ciąże mnogą lub jest to ich pierwsza ciąża. Wiek odgrywa tu także znaczącą rolę, ponieważ najbezpieczniejsze są panie w wieku między 18, a 35 rokiem życia. Poniżej i powyżej tej granicy ryzyko wzrasta. Dodatkowo ciśnienie nadtętnicze występujące w pierwszej ciąży lub poza ciążą, a także czynniki środowiskowe, takie jak palenie papierosów czy nadmierna masa ciała.
Leczenie polega najczęściej na zmianie trybu życia i odpowiedniej diecie. W przypadku poważniejszego stanu zagrożenia zdrowia stosuje się leczenie farmakologiczne. Konsekwencją nadciśnienia u kobiet w ciąży jest właśnie rzucawka, ale także nieprawidłowa praca nerek, płuc czy nawet wątroby. Układ krwionośny obciążony wysokim ciśnieniem także może doznać skutków nieprawidłowego stanu.
Obecność lub podwyższony poziom białka w moczu nie musi oznaczać niczego groźnego, może być zwykłą infekcją, którą łatwo wyleczyć. Aby jednak, nosząc pod sercem nowe życie cieszyć się w przyszłości z narodzin zdrowego dziecka, kobiety w ciąży powinny bacznie zwracać uwagę właśnie na ten parametr w badaniach ogólnych. 15 zł za badanie ogólne moczu to żaden wydatek, a może zaoszczędzić nam wielu przykrych konsekwencji zaniedbań.
Źródła:
- Biochemia Harpera, Robert K. Murray Robert K. Murray, Daryl K. Granner Daryl K. Granner , Victor W. Rodwell Victor W. Rodwell, red. wyd. pol. Franciszek Kokot red. wyd. pol. Franciszek Kokot, PZWL Wydawnictwo, Warszawa 2015, wyd.6.
- Żywienie człowieka 1 Podstawy nauki o żywieniu, Jan Gawęcki, 2017, Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN.