Od dawna wiadomo, że umysł i ciało są połączone i wzajemnie na siebie oddziałują. Zadaniem biofeedbacku jest właśnie nauczenie, jak wykorzystywać te połączenie do poprawy wydajności ćwiczeń, relaksacji i dzięki temu poprawy zdrowia. Pomimo rosnącej popularności biofeedbacku, opinie specjalistów na temat jego zastosowania są podzielone.
Aktywność mózgu
W biofeedbacku często wykorzystywany jest pomiar aktywności mózgu.
Mózg wytwarza fale o różnej częstotliwości, które odzwierciedlają stan świadomości. Przy pomocy elektroencefalografii (EEG) można zbadać aktywność mózgu i występowanie poszczególnych rodzajów fal mózgowych. Zaburzenia w występowaniu tych fal mogą wskazywać na różne nieprawidłowościami.
Możemy wyróżnić fale:
- delta (0,5-3 Hz) – głównie występują we śnie, oraz po urazach czaszki, ich nadmiar może wskazywać na choroby neurologiczne i psychiczne;
- theta (4-7 Hz) – są widoczne w stanach głębokiego odprężenia i medytacji, a także przy zaburzeniach uwagi i mikrouszkodzeniach mózgu. Zwiększona ilość tych fal może być spowodowany zaburzeniami funkcji poznawczych, upośledzeniem umysłowym, lekami i urazami;
- alfa (8-12 Hz) – pojawiają się w czasie głębokiej relaksacji, wizualizacji, biernej uwadze i czuwaniu z zamkniętymi oczami. Ilość tych fal jest zmniejszona u alkoholików, a zwiększona przy depresji i zaburzeniach koncentracji;
- SMR (12-15 Hz) – rytm senso-motoryczny występuje przy relaksacji z zewnętrzną uwagą oraz w trakcie czuwania z otwartymi oczami. Nie pojawiają się one między innymi u osób z ADHD, autyzmem oraz nadruchliwością;
- beta 1 (15-18 Hz) – są widoczne w czasie myślenia, działania i podczas uwagi zewnętrznej. Ich niedobór jest charakterystyczny dla osób z depresją, wolnym tempem pracy i brakiem koncentracji;
- beta 2 (18-35 Hz) – można je zaobserwować przy negatywnych emocjach, napięciu, lęku i stresie;
- gamma (powyżej 35 Hz) – występują w czasie skrajnych emocji i przeżyć, a ich brak obserwowany jest między innymi u osób ze schizofrenią.
Biofeedback – definicja
Organizacje zajmujące się biofeedbackiem definiują go jako “proces, który umożliwia jednostce nauczenie się, jak zmieniać aktywność fizjologiczną w celu poprawy zdrowia i wydajności. Precyzyjne instrumenty mierzą aktywność fizjologiczną, taką jak fale mózgowe, czynność serca, oddychanie, aktywność mięśni i temperaturę skóry. Instrumenty te szybko i dokładnie „przekazują” informacje użytkownikowi. Prezentacja tych informacji – często w połączeniu ze zmianami w myśleniu, emocjach i zachowaniu – wspiera pożądane zmiany fizjologiczne. Z biegiem czasu zmiany te mogą trwać bez ciągłego używania instrumentu”.
Biofeedback – co wykorzystujemy
Najbardziej rozpowszechnione jest wykorzystywanie w biofeedbacku:
- elektroencefalografii (EEG) – pomiaru aktywności bioelektrycznej mózgu, wyrażonej poprzez zapis funkcjonowania neuronów (komórek nerwowych) kory mózgowej,
- elektromiografii (EMG) – oceny napięcia mięśni,
- pomiaru zmienności tętna,
- elektrokardiografii (EKG) – badania czynności mięśnia sercowego,
- ocenę zmienności oddechu,
- analiza ciśnienia krwi,
- pomiar temperatury,
- badanie aktywności gruczołów potowych.
U pacjentów, po otrzymaniu tych informacji, zwiększa się świadomość na temat zachodzących procesów fizjologicznych.
Najlepiej, gdy ta świadomość jest połączona z interwencjami mającymi na celu zmianę zachowania, myśli lub emocji, dzięki czemu może nastąpić korzystna zmiana w procesie fizjologicznym.
Ile trwa biofeedback?
Czas trwania oraz ilość sesji biofeedbacku zależy od problemów, z którymi zmaga się dana osoba:
- osoby zdrowe – 10-20 treningów,
- osoby z: ADHD, dysleksją, zaburzeniami snu, migrenami, zespołem Aspergera, zaburzeniami uwagi lub snu – 20-60 treningów,
- osoby po urazie czaszki i mózgu, z upośledzeniem umysłowym, porażeniem mózgowym, padaczką – powyżej 50 treningów.
Zastosowanie biofeedbacku EEG
Trening biofeedback EEG, czyli z pomiarem aktywności biologicznej mózgu, może znaleźć zastosowanie w:
- zaburzeniach:
- przewlekłych bólach,
- zespole Tourette’a,
- zespole stresu pourazowego,
- padaczce,
- zespole Aspergera,
- afazji,
- zaburzeniach odżywiania (anoreksji, bulimi),
- upośledzeniu lekkiego stopnia,
- rehabilitacji;
- dysfunkcjach:
- ADHD,
- zaburzeniach koncentracji uwagi,
- problemach z zasypianiem,
- dysleksji,
- depresji,
- przewlekłym stresie;
- terapii osób zdrowych, jako pomoc w:
- obniżeniu poziomu stresu,
- poprawie koncentracji uwagi,
- poprawie samopoczucia,
- zwiększeniu kreatywności,
- zmniejszeniu tremy i niskiej samooceny,
- szybszym uczeniu się,
- zwiększeniu możliwości intelektualnych.
Znaczącą rolę w badaniach nad treningiem biofeedback EEG odegrały badania B. Stermana, który, w amerykańskim ośrodku lotów kosmicznych NASA, zaczął zwiększać aktywność fal w zakresie 14 Hz u kotów. Na początku głodne koty miały za zadanie nacisnąć dźwignię, aby otrzymać pożywienie. Następnie zwiększono poziom trudności i koty, by dostać pożywienie musiały rozpoznać zestaw błysków i dźwięków a następnie nacisnąć dźwignię. Koty te wykazywały skupienie, a w ich mózgach przeważała aktywność SMR (12-15 Hz). Innym badaniem tego samego autora była analiza wpływu paliwa rakietowego na ośrodkowy układ nerwowy astronautów z uwagi na występujące halucynacje. W tym przypadku Sterman także wykorzystał koty, zarówno te z poprzedniego badania jak i nowe. Nowe koty dostały drgawek i umierały, natomiast koty u których wcześniej wzmacniano rytm SMR, były odporne na epilepsje. Dzięki temu eksperymentowi opisano nową metodę leczenia epilepsji.
Biofeedback opinie i efekty
Opinie specjalistów na temat biofeedbacku specjalistów są podzielone. Biofeedback opinie ma różne jednak zyskuje coraz większą popularność w leczeniu, lecz jego skuteczność w wielu stanach patologicznych jest niejasna.
Biofeedback a ADHD
W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wyróżniamy 5 poziomów efektywności metod leczenia. Biofeedback EEG jest zakwalifikowany jako metoda prawdopodobnie skuteczna, czyli poziom trzeci, w leczeniu ADHD
EEG biofeedback opinie
Przeprowadzono wiele badań naukowych nad wpływem biofeedbacku EEG na stan pacjentów z ADHD. Wyniki są niespójne. Istnieją badania dowodzące, że trening biofeedback EEG powoduje zmniejszenie objawów ADHD i poprawę koncentracji uwagi, ale są także badania pokazujące, że osoby u których nie zastosowano tego rodzaju trening, uzyskały taką samą poprawę co osoby z grupy stosującej biofeedback EEG.
Biofeedback a mikrouszkodzenia mózgu
Trening biofeedbacku EEG wykazuje skuteczność w mikrouszkodzeniach mózgu u około 85% dzieci. Zaobserwowano poprawę wyników uczenia się, polepszenie funkcji poznawczych i rozwoju mowy oraz lepsze funkcjonowanie w nauce szkolnej.
Biofeedback a bóle głowy/migrena
Istnieje duża liczba badań, które pokazują, że biofeedback może zmniejszyć częstotliwość, intensywność i czas trwania bólu wynikającego z migreny i napięciowych bólów głowy. Może mieć również pozytywny wpływ na czas trwania bólu głowy i napięcie mięśni i wiąże się z redukcją depresji, lęku i zapotrzebowania na leki. Chociaż wszystkie badania dały rezultat średniej do dużej efektywności treningu biofeedback (EMG z relaksacją lub bez, EEG, biofeedback temperatury obwodowej, biofeedback objętości krwi i galwaniczna odpowiedź skóry), to biofeedback EMG oprócz relaksacji był najbardziej efektywny.
W przypadku pacjentów z przewlekłymi bólami zadowalający efekt treningów biofeedbacku obserwuje się po 30 treningach, lecz zwykle potrzebna jest większa ilość treningów i powtarzalność co 6-12 miesięcy.
Biofeedback a nietrzymanie moczu
Istnieją wyraźne dowody na to, że jako dodatek do ćwiczeń dna miednicy, biofeedback może zapewnić średnio- i długoterminowe korzyści mężczyznom doświadczającym nietrzymania moczu po prostatektomii. Duża liczba małych badań pokazuje, że pomimo znacznie wyższych ocen zadowolenia pacjentów, biofeedback jako uzupełnienie ćwiczeń mięśni dna miednicy nie przynosi żadnych korzyści kobietom cierpiącym na nietrzymanie moczu po uwzględnieniu różnic w programach ćwiczeń.
Biofeedback w rehabilitacji
Badania z zakresu zastosowania biofeedbacku w rehabilitacji koncentrują się przede wszystkim na zastosowaniu go w rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi. Biofeedback EMG jest zdecydowanie najpopularniejszą formą biofeedbacku. Chociaż dowody na poparcie stosowania biofeedbacku w rehabilitacji wydają się obiecujące, brakuje jednak systematycznych przeglądów badających ten temat.
Wyniki trzech badań z randomizacją i grupą kontrolną sugerują, że biofeedback EMG może być przydatny w stanach napięcia mięśniowego, ułatwiając zmniejszenie aktywacji mięśni szyi, a tym samym zmniejszenie bólu.
Biofeedback a padaczka
Trening biofeedback EEG jest wykorzystywany w leczeniu padaczki. Badania pokazują, że zwiększenie rytmu SMR skutkuje podwyższeniem progu drgawkowego i co za tym idzie do zmniejszenia ilości napadów epileptycznych.
Biofeedback a fibromialgia
Analizy badań na temat wykorzystania biofeedbacku w fibromialgii, wykazała, że tylko EMG-Biofeedback, a nie EEG-biofeedback istotnie zmniejszył intensywność bólu w porównaniu z grupami kontrolnymi. Nie miał on natomiast wpływu nie zmniejszenie problemów ze snem, depresji, zmęczenia ani jakości życia związanej ze zdrowiem w porównaniu z grupą kontrolną.
Biofeedback – przeciwwskazania. Czy biofeedback opinie negatywne posiada?
Biofeedback nie ma określonych przeciwwskazań, lecz u osób z padaczką należy sprawdzić fotowrażliwość.
Żadne skutki uboczne biofeedbacku nie zostały zaobserwowane, dlatego można uznać tą metodę wspomagania leczenia za bezpieczną.
Podsumowanie: biofeedback opinie negatywne, eeg biofeedback opinie, biofeedback przeciwwskazania
Pomimo, że biofeedback przeciwwskazania ma znikome i nie posiada skutków ubocznych, jest rzadko stosowany. Dzieję się tak, ponieważ nie został on jeszcze dobrze poznany i nie ma wystarczających dowodów naukowych, które dawałyby podstawy, do zalecania tej metody pacjentom.
Ze względu na pozytywne opinie osób stosujących biofeedback można wspomagająco wypróbować tę metodę, między innymi przy leczeniu migrenowych bólów głowy, w rehabilitacji, epilepsji i nietrzymaniu moczu po prostatektomii.
Jak w przypadku większości różnych sposobów leczenia, można znaleźć także negatywne opinie osób, którym zastosowanie biofeedbacku nie pomogło, dlatego należy podchodzić do tego typu terapii jako do dodatkowej możliwości, a nie jedynej właściwej drogi leczenia.
Źródła:
- Pinkowicka M.. Wpływ treningu EEG-biofeedback na na poprawę wybranych funkcji poznawczych u dzieci z ADHD.Rozprawa doktorska. Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, 2015.
- Kondo, K., Noonan, K. M., Freeman, M., Ayers, C., Morasco, B. J., & Kansagara, D.. Efficacy of Biofeedback for Medical Conditions: an Evidence Map. Journal of general internal medicine, 34(12), 2019, 2883–2893.
- Association for Applied Psychophysiology and Biofeedback. About Biofeedback. Dostępne na: https://www.aapb.org/i4a/pages/index.cfm?pageid=3463. Dostęp: 16.10.2021 r.
- Giggins, O. M., Persson, U. M., & Caulfield, B.. Biofeedback in rehabilitation. Journal of neuroengineering and rehabilitation, 10, 2013, 60.
Autor:
Monika Słowikowska – Dietetyk kliniczny, specjalizujący się w chorobach jelit.
W sieci dostępna pod nazwą Ninja Zdrowia.