Słyszy się często pojęcie: leczenie paliatywne bądź paliatywna chemioterapia. Oba pojęcia mają zarówno zagorzałych zwolenników jak i przeciwników. Co dokładnie oznaczają te dwa pojęcia i dlaczego w dalszym ciągu wzbudzają mieszane uczucia?
Leczenie, a chemioterapia paliatywna
Leczenie paliatywne to inaczej mówiąc leczenie objawowe. Polega ono, jak sama nazwa wskazuje na leczeniu, które nie obejmuje przyczyn choroby, a jedynie objawy danego schorzenia. Tak naprawdę paliatywne leczenie nie do końca powinno być określanie leczeniem, bo nawet Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa to pojęcie jako opiekę, która nie tyle leczy (dotyczy przecież chorych na schorzenia nieuleczalne, prowadzące nieubłagalnie do śmierci), co ma zagwarantować chorym lepszą jakość życia.
Leczenie paliatywne obejmuje także bliskich, cierpiących chorych osób. Leczenie pozwala na zmniejszenie dolegliwości. Jednym z elementów opieki paliatywnej jest także aspekt psychiczny, niekiedy również duchowy. Dzięki łagodzeniu nieprzyjemnych objawów choroby pozwala to choremu na odejście w mniejszym cierpieniu, a więc zarazem w spokoju.
Chemia paliatywna jest jednym z elementów leczenia paliatywnego. Dotyczy osób chorych na nowotwory złośliwe, u których radykalne metody leczenia – chemioterapia, naświetlanie oraz zabiegi chirurgiczne polegające na wycięciu nowotworu nie są w stanie już bardziej pomóc. Jedyną opcją jest wtedy wprowadzenie chemioterapii paliatywnej, która osobom z nowotworem pozwoli w dość dobrej kondycji fizycznej i psychicznej przejść przez dalsze etapy choroby.
Chemioterapia paliatywna – co to jest? Jak wygląda chemioterapia paliatywna raka płuc?
Tak jak zostało wyżej wspomniane, chemia paliatywna to metoda leczenia paliatywnego. Stosuje się ją u osób chorych na nowotwory, u których niestety, dalsze rokowania są na tyle złe, że nie podejmuje się innego leczenia, gdyż nie poskutkuje ono i nie ma potrzeby dodatkowego męczenia pacjenta ciężkim przebiegiem wykorzystywanych metod, używanych w terapii nowotworowej. W chemioterapii paliatywnej chodzi jedynie o poprawę komfortu życia pacjenta.
W zależności od nowotworu i aktualnego stanu zdrowia pacjenta onkologicznego dobiera się odpowiednie okresy stosowania chemioterapii paliatywnej. Duże znaczenie ma tu kwestia przerzutów, które mogą się pojawiać w czasie trwania choroby, pogarszając stan chorego. Dodatkowo przerzuty często są także nieoperacyjne i w tym przypadku również należy wspomagać się chemią paliatywną. O tym jak długo stosuje się opiekę paliatywną decyduje lekarz. Przykładem jest chemioterapia paliatywna raka płuc, której okres leczenia paliatywnego to około jednego roku. Okres chemioterapii jest jednak możliwy także do stosowanie w krótszym czasie – najczęściej w przeciągu kilku miesięcy. W niektórych przypadkach chemioterapię paliatywną można przedłużyć nawet do dwóch lat.
Warunkiem stosowania chemioterapii paliatywnej i jej ważnym kryterium, jest stan zdrowia chorego, pomijając oczywiście chorobę nowotworową. Ważny jest także wiek. Leczeniu poddawani są pacjenci nie starsi niż siedemdziesiąt lat.
Chemioterapia paliatywna raka płuc, a inne nowotwory? Czy są przeciwwskazania do chemioterapii?
Nowotwór płuc jest tylko przykładem choroby onkologicznej, gdzie stosuje się leczenie paliatywne. Innymi pacjentami z chorobami nowotworowymi, są osoby, u których stwierdzono nowotwór w obrębie szyi i głowy. Nowotwory obejmują gardło, jamę ustną/nosową, ale także krtań i zatoki. Są to typowe miejsca pojawiania się komórek nowotworowych dla pacjentów onkologicznych z rakiem płuc.
Dla chemii paliatywnej dedykowane są także mięsaki tkanek miękkich, w tym niemożliwe do zoperowania nowotwory w okolicach układu moczowego i rozrodczego.
Przebieg i skutki uboczne chemii paliatywnej. Jakie są przeciwwskazania do chemioterapii?
W każdym przypadku leczenie paliatywne pacjentów nowotworowych przebiega w nieco inny sposób. Oczywiście wiele jest cech wspólnych, jednak wszystko zależy od rodzaju nowotworu jaki został zdiagnozowany, ale także od wieku pacjenta i ogólnych predyspozycji chorego do mniej uciążliwego przebiegu samej chemioterapii paliatywnej.
Lekami, jakie wykorzystywane są w opiece paliatywnej pacjentów onkologicznych, są leki uszkadzające szpik kostny, a więc między innymi cytostatyki. Powodują one zaburzenia pracy układu krwionośnego, a co za tym idzie szereg skutków ubocznych, m.in. problemy z układem trawiennym – wymioty oraz biegunki. Utrata apetytu nie jest także niczym niezwykłym. Dodatkowo skutkami ubocznymi mogą być wypadające włosy, łuszcząca się skóra. Leczenie stosuje się dopóty, dopóki komfort życia pacjenta jest wystarczająco poprawiony. Nadmierne stosowanie chemioterapii paliatywnej może także osłabiać organizm obniżając, zamiast podnosić komfort pacjenta.
Chemia prowadzona jest w krótkich okresach, przerywanych celem sprawdzenia odpowiedzi i reakcji organizmu na podawane leki. W chemii paliatywnej chodzi o złagodzenie objawów wywoływanych przez nowotwór, ale także o wsparcie chorego, w związku z ciężkim przebiegiem choroby i nieuchronną wizją śmierci. Ze względu na brak możliwości realnego wyleczenia danej grupy pacjentów onkologicznych należy osobę chorą uświadomić czym jest leczenie paliatywne i w jakim celu się je stosuje.
Nie zawsze warto być do końca szczerym z chorą osobą, ze względu na to, że często samo pozytywne nastawienie potrafi zdziałać cuda i jest znanym powszechnie efektem placebo. W przypadku jednak osób chorych, które są dorosłe oraz starsze, należy jednak przedstawić sytuację jasno, nie oszukując ich, że opieka paliatywna w jakikolwiek sposób może zahamować, zniwelować bądź cofnąć chorobę. Chemioterapia paliatywna nie ma niestety takich możliwości.
Za czy przeciw? Paliatywna chemioterapia i możliwe przeciwwskazania
Ciężko jest jednoznacznie powiedzieć, czy chemioterapia lub leczenie paliatywne jest dobrym bądź złym wyborem dla osoby nieuleczalnie chorej. Na pewno poprawa jakości ostatnich miesięcy życia to duży komfort dla chorego i jego bliskich. Jeżeli jednak chory odmawia i nie chce przedłużać (co jest możliwe) swojego cierpienia, nie powinniśmy upierać się przy tym. Warto zawsze spojrzeć z więcej niż jednej strony na problem choroby nowotworowej i wybrać opcję leczenia, lub wspomagania leczenia, które faktycznie będzie najkorzystniejsze dla chorego.
Źródła:
- Chemia Medyczna, Patrick Graham L., PWN, 2019,
- Medycyna paliatywna, Redakcja naukowa: Aleksandra Ciałkowska-Rysz, De Walden-Gałuszko Krystyna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.