Normalne kolory moczu mogą wahać się od głębokiego bursztynu do bladego żółtego. Mocz o czerwonym zabarwieniu znany jest jako krwiomocz. Stan ten może czasami sygnalizować pewne poważne problemy zdrowotne. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o zakrzepach krwi w moczu, ich przyczynach i konsekwencjach.
Ślad krwi w moczu – co oznacza?
Hematuria, czyli obecność krwi w moczu może być zupełnie niezauważalna na pierwszy rzut oka. Wtedy nazywamy ją mikroskopową lub może powodować zmianę zabarwienia wydalanych płynów. Wówczas nazywana jest hematurią makroskopową. W medycynie za wartość graniczną między dwoma typami krwiomoczu uznaje się 3 czerwone krwinki w polu widzenia podczas badania płynu. Do szczególnego zjawiska możliwego do zaobserwowania podczas występowania krwiomoczu należy obecność skrzepów krwi. Powstają one, gdy ilość erytrocytów (czerwonych krwinek) w płynie jest wystarczająco duża oraz gdy znajdują się one w drogach moczowych przez wystarczająco długi czas.
Obecność krwiomoczu ze skrzepami może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Pediatrzy spotykają się z tą dolegliwością także u swoich młodych pacjentów, którzy trafiają do gabinetu pod opieką zaniepokojonych rodziców. Nierzadko zjawisku krwiomoczu towarzyszą takie dolegliwości jak ból i pieczenie okolic intymnych, gorączka, bóle w innych częściach ciała oraz ogólne złe samopoczucie.
Skąd ślady krwi w moczu?
Przyczyny widocznych śladów krwi w moczu mogą być tak proste, jak obecność wydzieliny menstruacyjnej w próbce lub tak poważne, jak zmiany w obrębie nerek, nowotwory, stany zapalne czy zaburzenia w układzie krzepliwości krwi. W rozróżnieniu poszczególnych etiologii bardzo ważny jest wywiad lekarski, diagnostyka laboratoryjna, radiologiczna oraz inne metody obrazowania.
Podczas wywiadu lekarz zwróci uwagę na częstotliwość występowania śladów krwi w moczu. Na to, jak długo pacjent cierpi na dolegliwość, a także możliwe powiązania z czasem miesiączki czy odbywania stosunku. Ponadto, ważne będzie dokładne opisanie odczuć bólowych przy występowaniu skrzepów, kolor i kształt skrzeplin oraz moment, w którym pojawiają się w czasie oddawania moczu. Do innych zagadnień, o które może zapytać medyk, należą informacje o przewlekłych chorobach, lekach przyjmowanych na co dzień, schorzeniach występujących w rodzinie czy innych niepokojących objawach.
Osoby w grupie ryzyka wystąpienia śladów krwi w moczu to:
- Palacze,
- pacjenci z rodzin, w których występowała kamica nerkowa, kłębuszkowe zapalenie nerek oraz nowotwory,
- pacjenci, którzy w ostatnim czasie przeszli infekcję dróg oddechowych,
- osoby leczone niektórymi medykamentami takimi jak np. cyklofosfamid,
- pracownicy narażeni zawodowo podczas produkcji barwników, gum czy opon,
- pacjenci po prześwietleniu miednicy,
- chorzy cierpiący na chroniczne zapalenie nerek.
Najczęstsze przyczyny obecności śladów krwi w moczu
Zakażenia układu moczowego, takie jak np. zapalenie pęcherza moczowego mogą charakteryzować się hematurią. Na choroby tej części ciała zdecydowanie częściej zapadają kobiety. Wynika to z racji ich anatomicznej budowy umożliwiającej zatrzymanie drobnoustrojów na dłużej w przedsionku pochwy. Co więcej, u kobiet odległość ujścia cewki moczowej od odbytu jest mniejsza niż u mężczyzn, co pozwala na łatwiejszy transfer bakterii z układu wydalniczego do układu moczowego.
Najczęściej schorzenie wywołuje sławna bakteria Escherichia coli, rzadziej Staphylococcus saprophyticus, Proteus mirabilis, Klebsiella czy Enterococcus. Charakterystyczne objawy zapalenia pęcherza moczowego, zwanego w łacinie jako cystitis, to przede wszystkim bolesne i piekące parcie na oddanie moczu z częstym, lecz marnym skutkiem. Mikcja zazwyczaj objawia się w bardzo niewielkich ilościach. Oprócz przepisanej przez lekarza farmakoterapii pomocnym „domowym” sposobem wspierającym leczenie jest spożywanie żurawiny lub jej wyciągów oraz picie dużej ilości ciepłych napojów. Owoc ten znany jest od dawna dzięki swojemu wpływowi na pH moczu, zapobiegając tym samym dalszemu rozwojowi bakterii.
Krwiomocz a kamica nerkowa
Krwiomocz ze skrzepami może pojawić się również u pacjentów z kamicą nerkową. Przypadłość tę charakteryzuje obecność złogów, potocznie zwanych kamieniami. Powstają one, gdy stężenie pewnych substancji chemicznych w moczu (np. szczawian wapnia, apatyty) jest wystarczające wysokie, aby wytrącić się w nerkach. Kamica nerkowa znana jest z rodzinnego występowania. Do objawów zauważanych wśród chorych należy kolka nerkowa, czyli silny ból w okolicy lędźwi promieniujący w kierunku łona i narządów płciowych. Jest on spowodowany przemieszczaniem się złogów do moczowodu, który jest stosunkowo wąską strukturą.
Przypadłości towarzyszyć może parcie na oddawanie moczu, a także nudności, wymioty, krwiomocz, gorączka, omdlenia, bladość oraz poty. Aby zdiagnozować chorobę, należy poddać się badaniom moczu, krwi, a w niektórych przypadkach także badaniom obrazowym takim jak RTG, USG, TK lub urografia. Leczenie kamicy nerkowej polega na objawowym leczeniu kolki nerkowej za pomocą leków przeciwbólowych, rozkurczających mięśnie gładkie oraz poprzez usunięcie złogów znajdujących się wewnątrz moczowodu. Następnie w okresie między kolejnymi napadami kolki należy zadbać o odpowiednie nawodnienie oraz dietę, która zmniejsza ryzyko występowania kolejnych złogów. W niektórych przypadkach konieczne będzie inwazyjne usunięcie kamieni przez specjalistę.
Ślady krwi w moczu a guz nerek
Kolejnym źródłem krwiomoczu ze skrzepami może być guz nerki lub inny nowotwór układu moczowego. Jeden z nich – rak nerki – jest charakterystyczny dla występowania hematurii w zaawansowanym stadium. W początkowej fazie wzrostu nie daje on charakterystycznych objawów. Przez to stanowi chorobę trudną do wykrycia i zazwyczaj spostrzeganą na późnym etapie. Rak nerki spotykany jest u mężczyzn powyżej 50 roku życia dużo częściej niż u kobiet. Oprócz wcześniej wspomnianej hematurii pacjenci zgłaszają częstomocz, powiększenie węzłów chłonnych oraz ból w lędźwiach. Leczenie onkologiczne nowotworów układu moczowego zależy od wielu czynników i powinno być dopasowane do pacjenta przez specjalistę.
Oprócz wyżej wymienionych przyczyn krwiomoczu ze skrzepami istnieje wiele innych chorób czy zdarzeń, które powodują wystąpienie śladów krwi w moczu u niektórych pacjentów. Mogą dotyczyć one zarówno dziecka, jak i dorosłego, lecz są dużo rzadziej łączone z obecnością hematurii niż infekcje, kamienica nerkowa czy nowotwory.
Krwiomocz biegacza
Jednym z nich jest tak zwany „runner’s bladder”, czyli w wolnym tłumaczeniu krwiomocz biegacza. Jak nazwa wskazuje, jest to obecność czerwonych krwinek w moczu związana z bardzo intensywną aktywnością fizyczną, która towarzyszy np. maratończykom. Stan ten zwykle trwa do 24 godzin po aktywności i nie wymaga leczenia. W przypadku nieustąpienia objawów podobnie jak z innymi przyczynami hematurii sportowiec powinien zgłosić się do lekarza. Pojawienie się krwi w moczu u aktywnej fizycznie osoby zależy od nawodnienia, intensywności oraz długości ćwiczenia. Co więcej, sporty wymagające podnoszenia ciężarów lub wiążące się z możliwością mechanicznego urazu części układu moczowego, są bardziej ryzykowne pod względem wystąpienia krwiomoczu.
Oprócz mechanicznego uszkodzenia nerki czy pęcherza moczowego podczas aktywności fizycznej zaobserwowanie czerwonego zabarwienia wydalanych płynów możliwe jest także po upadku, czy złamaniu miednicy. Znane są także przypadki hematurii w konsekwencji zabiegu chirurgicznego w obrębie jamy brzusznej i miednicy. Ponadto, obecność krwi w moczu może towarzyszyć także ofiarom nadużyć na tle seksualnym oraz przemocy fizycznej.
Prostata a obecność krwi w moczu
Łagodny rozrost gruczołu krokowego, będący częstą chorobą mężczyzn w średnim i starszym wieku może być również związany z obecnością śladów krwi w moczu. Wynika to z charakterystycznego umiejscowienia prostaty. Gruczoł znajduje się na drodze cewki moczowej, sprawiając tym samym, że jego rozrost i możliwe krwawienia będące efektem pęknięcia powierzchniowych żył ujawniają się w wydalanym płynie.
Łagodny rozrost prostaty słynie z charakterystycznego częstego parcia na mocz zarówno w dzień, jak i w nocy oraz z niewielkich ilości płynu oddawanego podczas mikcji. Uczucie niecałkowitego oddania moczu sprawia, że pacjenci napinają się podczas wizyty w toalecie, zwiększając tym samym ryzyko pojawienia się hematurii.
Dzięki częstemu występowaniu przypadłości w społeczeństwie medycyna rozwinęła wiele efektywnych metod terapii łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Leczenie farmakologiczne ma za zadanie rozkurczyć mięśnie i poprawić przepływ moczu przez cewkę, a także zmniejszyć ryzyko progresyjnego rozrostu. W niektórych przypadkach alternatywą staje się chirurgiczne leczenie z wykorzystaniem metod takich jak elektroresekcja czy zabiegi laserowe.
Krwiomocz ze skrzepami – czy jest niebezpieczny?
Obecność różowego lub czerwonego zabarwienia moczu, a także widoczne skrzepy mogą spowodować strach u wielu pacjentów. Ważne jest jednak aby zachować spokój i umówić się na wizytę u specjalisty. Zmiana koloru oddawanych płynów może być związana między innymi ze spożyciem szczególnych produktów takich jak buraki czy barwniki spożywcze. Co więcej, niecodzienne zabarwienie moczu może być także efektem działania niektórych leków. Warto wziąć to pod uwagę podczas analizowania przyczyny zjawiska.
Jeśli jednak pacjent zauważa u siebie dolegliwość bez oczywistej przyczyny, należy zastanowić się nad poważniejszymi powodami wystąpienia krwiomoczu i niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą. Hematuria widoczna gołym okiem, a także obecność skrzepów w moczu nigdy nie powinny być zignorowane.
Aby podejść do problemu kompleksowo, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który zada wszelkie istotne medycznie pytania, zbada pacjenta fizykalnie oraz zleci niezbędne badania laboratoryjne czy obrazowanie narządów. Jeśli zajdzie taka potrzeba, lekarz skieruje chorego do specjalisty, który pomoże w dalszym diagnozowaniu i leczeniu przyczyny krwiomoczu. Dla kobiet ważne może być dodatkowe skonsultowanie problemu z ginekologiem, aby wykluczyć lub potwierdzić możliwość pochodzenia skrzepów z dróg rodnych.
O czym świadczą skrzepy krwi i jakie badania wykonać?
Badania, z którymi spotkać się może pacjent z hematurią to:
- Badania moczu z wykorzystaniem pasków testowych lub technik mikroskopowych
- testy informujące o stanie nerek (współczynnik przesączania kłębuszkowego, azot mocznikowy we krwi, poziom kreatyniny), ilość albumin i elektrolitów,
- posiew moczu,
- ultrasonografia nerek i pęcherza moczowego,
- tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy,
- rezonans magnetyczny układu moczowego (urografia MR),
- cytoskopia giętka,
- biopsja nerki,
- uteroskopia,
- pieloskopia.
Jak leczyć obecność krwi w moczu?
Terapia dotycząca śladów krwi w moczu będzie polegała przede wszystkim na wyeliminowaniu ich głównej przyczyny. Niezdiagnozowana hematuria nie może być leczona farmakologicznie. W przypadku infekcji dróg moczowych takich jak zapalenie pęcherza moczowego czy nerek niezbędne może stać się włączenie antybiotykoterapii. U pacjentów, którzy doświadczają dużych dolegliwości bólowych, zaproponowane zostaną leki przeciwbólowe oraz rozkurczowe.
Dla osób z kamicą nerkową elementem terapii może stać się usunięcie kamieni nerkowych za pomocą fal ultradźwiękowych (litotrypsja), zabiegu endoskopowego lub chirurgicznego. Zalecane jest również dbanie o dobre nawodnienie, tak aby umożliwić wydalenie mniejszych kamieni wraz z moczem.
Pacjenci z diagnozą onkologiczną w postaci nowotworu prostaty, nerek, moczowodów czy pęcherza moczowego będą musieli poddać się specjalistycznemu leczeniu. W zależności od wyników badań oraz decyzji onkologa, leczenie wdrożone może być za pomocą chemioterapii, radioterapii, immunoterapii lub wycięcia nowotworu drogą chirurgiczną.
Podsumowując
Zauważenie śladów krwi lub skrzepów w moczu stanowi cenną wskazówkę od ciała, o potencjalnym zagrożeniu dla funkcjonowania jego organów. Celem tego artykułu jest przybliżenie problematyki hematurii, zaprezentowanie przykładowych schorzeń, o których potencjalnie świadczą skrzepy krwi i krwiomocz oraz przybliżenie możliwych metod diagnostycznych.
Warto podkreślić, że zaobserwowanie skrzepów krwi w moczu mężczyzny, kobiety czy dziecka nigdy nie powinno być pozostawione bez rozpoznania przyczyny problemu. Dlatego zachęcamy do jak najwcześniejszej konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu. Także z ginekologiem, urologiem i nefrologiem w razie potrzeby. Większość popularnych przyczyn hematurii ma doskonałą prognozę przy odpowiednio wczesnym wdrożeniu dobrze dobranej terapii.