W związku z przemianą materii w organizmie powstają produkty uboczne. Jednym z nich jest kreatynina. Związek ten powstaje w mięśniach i badanie jego poziomu może wiele powiedzieć o stanie zdrowia nerek. Zarówno zbyt wysokie, jak i obniżone stężenie kreatyniny we krwi może świadczyć o problemach ze zdrowiem. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są jej prawidłowe normy, jak wyglądają badania jej stężenia i kiedy należy je wykonać.
Czym jest kreatynina?
Kreatynina jest produktem ubocznym metabolizmu. Powstaje ona poprzez pracę mięśni w naszym organizmie i jest filtrowana w nerkach, a następnie wydalana z moczem. Stanowi ona produkt degradacji kreatyny, czyli związku odpowiedzialnego za dostarczanie energii mięśniom. Ilość wydzielanej kreatyniny jest zależna od wieku, płci, czy też masy mięśniowej danej osoby. Jej stężenie we krwi jest stałe, choć dopuszczalne są niewielkie wahania. Związek ten nie jest wchłaniany zwrotnie, więc jego poziom we krwi pozwala ocenić zdolność wydalniczą nerek.
Jakie są prawidłowe normy kreatyniny?
Prawidłowy poziom kreatyniny zależy od:
- Płci,
- Wieku,
- Rasy,
- Masy ciała,
- Diety.
Przyjmuje się, że prawidłowe stężenie kreatyniny we krwi u zdrowego człowieka wynosi od 0,6 do 1,3 mg/dl. Niekiedy wyróżnia się też osobno normy dla mężczyzn i dla kobiet. Kobiety mają mniejszą masę mięśniową, która ma wpływ na stężenie kreatyniny we krwi. I tak u kobiet za prawidłowy uważa się przedział od 0,5 do 1,1 mg/dl, zaś dla mężczyzn wynosi on od 0,6 do 1,2 mg/dl.
Z kolei prawidłowe stężenie kreatyniny w moczu u kobiet wynosi od 0,74 do 1,57 na dobę. U mężczyzn wartości te powinny być na poziomie od 1,04 do 2,35 na dobę.
Należy również pamiętać, że na poziom tego związku ma też wpływ tryb życia. Osoby prowadzące aktywny tryb życia będą miały naturalnie wyższy poziom kreatyniny w organizmie w porównaniu do osób szczupłych, z niewielką masą mięśniową. Na podwyższoną kreatyninę może mieć również wpływ zbyt umiarkowane picie wody.
Kiedy warto przeprowadzić badania?
Badanie poziomu kreatyniny powinno przeprowadzać się profilaktycznie raz do roku. Pozwala ono ocenić czy nerki pacjenta pracują prawidłowo, zanim jeszcze pojawią się objawy choroby. W szczególności zalecane jest ono u pacjentów, u których podejrzewa się uszkodzenie nerek.
Wskazaniem jest również przyjmowanie leków obciążających ten organ. Oznaczenie stężenia kreatyniny jest również istotne u pacjentów po przeszczepieniu nerki. Pozwala ono ocenić czy przeszczepiony narząd funkcjonuje prawidłowo. Profilaktycznie badani powinni być również pacjenci chorujący na niewydolność wątroby lub trzustki. W ten sposób można wykluczyć ewentualne równoległe problemy z funkcjonowaniem nerek.
Wskazania do badania
Wskazaniem do przeprowadzenia tego badania są również badania rezonansu magnetycznego, a także inne badania diagnostyczne. Wśród nich mogą być na przykład tomografia komputerowa z kontrastem, arteriografia, czy koronografia. Poziom kreatyniny we krwi powinien również zostać oznaczony przed zabiegami chirurgicznymi, jak i w przypadku pacjentów dializowanych. Na badanie powinny również zgłosić się osoby chorujące na cukrzycę, czy nadciśnienie.
Prawidłowe funkcjonowanie nerek jest bardzo istotne w przypadku badań z kontrastem. To właśnie nerki odpowiadają za usunięcie z organizmu kontrastu po wykonanym badaniu. Jeśli narząd ten nie będzie pracował prawidłowo, pozbycie się kontrastu może być utrudnione. Nieprawidłowe funkcjonowanie nerek może prowadzić do odkładania się użytego środka w organizmie.
Jak wygląda badanie i jak się do niego przygotować?
Zazwyczaj poziom kreatyniny oznaczany jest na podstawie badania krwi. Pacjentowi pobierana jest krew (najczęściej z żyły łokciowej), a następnie poziom kreatyniny oznaczany jest w pobranej próbce. Czas oczekiwania na wynik badania może być zróżnicowany w zależności od wykonującego je laboratorium. Zazwyczaj jednak wynosi on jeden dzień.
Badanie powinno zostać przeprowadzone rano, należy się na nie stawić na czczo. Ostatni posiłek powinien mieć miejsce najpóźniej od ośmiu do dwunastu godzin przed badaniem. W dniu poprzedzającym badanie należy unikać spożywania alkoholu i nadmiaru tłustych posiłków. Przed badaniem dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody. Osoby przyjmujące na stałe leki powinny poinformować o tym fakcie lekarza, gdyż czasami istnieje potrzeba ich odstawienia. Ponadto zarówno w dniu badania, jak i również w dniu je poprzedzającym powinno się unikać wysiłku fizycznego. Kreatynina powstaje w mięśniach w procesie przemiany materii, więc intensywny wysiłek fizyczny może zaburzyć wynik badania.
Poprzez określenie poziomu kreatyniny w surowicy krwi lekarz może ocenić wydajność nerek. Nerki w organizmie pełnią funkcję odtruwającą. To właśnie ten organ jest odpowiedzialny za filtrowanie szkodliwych substancji i zatrzymywanie tych wartościowych. Nerki składają się z tzw. nefronów, w każdej nerce znajduje się ich około miliona. Nieprawidłowy poziom kreatyniny może świadczyć o poważnym uszkodzeniu nerek.
Mozliwe przeciwwskazania do badania
Nie istnieją żadne przeciwwskazania do wykonania badania. Na badanie może wypisać skierowanie lekarz w ramach publicznej służby zdrowia. Przy wizycie prywatnej koszt badania waha się w zależności od wykonującego je laboratorium. Z reguły nie jest jednak on wysoki i wynosi około 7 złotych.
Stężenie kreatyniny można również oznaczyć za pomocą badania moczu. W tym przypadku należy oddawać mocz tak samo, jak do badań ogólnych. Należy go pobrać rano. Pierwszą część moczu należy oddać do toalety, po czym ze środkowego strumienia zebrać od 50 do 100 ml. Mocz do badań należy oddać do sterylnego pojemnika, który nabyć można w aptece. Wskazane jest dostarczenie pobranej próbki moczu do laboratorium w ciągu dwóch godzin od oddania.
Czasem stosuje się również tzw. klirens kreatyniny. Badanie to pomaga określić zdolności filtracyjne nerek. W przypadku tego badania korzysta się z dobowej zbiórki moczu. Bada się również poziom kreatyniny w osoczu. Pacjent jest także mierzony i ważony. Na podstawie klirensu kreatyniny można określić czy ilość osocza przepływającego przez nerki, jest odpowiednia.
Co oznacza podwyższony poziom kreatyniny?
Poziom kreatyniny naturalnie wzrasta po wysiłku fizycznym. Jednak zbyt wysokie stężenie tego związku podczas spoczynku może oznaczać problemy z prawidłowym funkcjonowaniem nerek. Podwyższony poziom kreatyniny może świadczyć m.in. o takich chorobach jak ostre niedokrwienie nerek, czy też niewydolność krążenia. Z drugiej strony możliwą przyczyną są również stosunkowo niegroźne dolegliwości, takie jak lekki stan zapalny nerek. Wyniki interpretować zawsze powinien lekarz specjalista.
Jedną z najgroźniejszych chorób, o której może informować podwyższona kreatynina jest ostra niewydolność nerek. W przypadku tej choroby upośledzenie pracy nerek prowadzi do odkładania się w organizmie szkodliwych lub toksycznych substancji. Choroba ta objawia się m.in. zmniejszoną ilością wydalanego moczu. Innymi jej objawami są wymioty, biegunka, utrata apetytu, czy wstrząs. Ostra niewydolność nerek prowadzić może nawet do zgonu.
Inną groźną przypadłością, na jaką wskazywać może zbyt wysoka kreatynina jest kwasica ketonowa. Jest to zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie. Choroba na jest następstwem cukrzycy i może występować u diabetyków.
Skąd może wynikać zbyt wysoka kreatynina?
Zbyt wysokie stężenie kreatyniny może być także efektem nieodpowiedniej diety. W przypadku kiedy organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości składników odżywczych, zaczyna pobierać energię z mięśni. Na podwyższony poziom tego związku mogą się więc uskarżać osoby na zbyt restrykcyjnej diecie. Również osoby prowadzące głodówkę są narażone na ten problem.
Jeśli wysokiemu stężeniu kreatyniny w organizmie towarzyszą niepokojące objawy, należy pilnie zgłosić się do lekarza. Powodem do niepokoju mogą być na przykład gorączka, ból, biegunka, czy wymioty. Również problemy z oddawaniem moczu powinny zwrócić naszą uwagę.
Poziom kreatyniny można obniżyć poprzez odpowiednią dietę. Ograniczenie mięsa, tłuszczów zwierzęcych i białek powinno przynieść korzystny wpływ na redukcję stężenia tego związku. Zastąpić je można tłuszczami roślinnymi, czy węglowodanami. Osobom z podwyższoną kreatyniną zaleca się też spożywanie świeżych owoców i warzyw. Korzystnie działają również takie produkty jak kasze, makarony, czy płatki zbożowe.
Sprzymierzeńcami są także produkty bogate w żelazo i potas. Wśród nich wymienić można np. buraka, pomidory, czy zieloną natkę pietruszki. W walce z nadmiarem kreatyniny pomagają też tłuszcze pochodzenia roślinnego. Należy spożywać oleje roślinne, oliwę z oliwek, czy też orzechy. Nie powinno się natomiast spożywać dużych ilości nabiału, ryb, mięsa czy jaj.
Podwyższona kreatynina a picie wody
Zbyt wysoki poziom kreatyniny może również być oznaką odwodnienia. Odpowiednie nawadnianie organizmu jest bardzo ważne, zwłaszcza latem. Skutki odwodnienia mogą być w szczególności groźne dla małych dzieci i osób starszych. Czasem jednak odwodnienie nie jest tylko wynikiem przyjmowania zbyt małej ilości płynów. Może ono być efektem takich dolegliwości jak biegunka, czy wymioty. Ważną rolę w odpowiednim nawadnianiu organizmu odgrywa również dieta. Nie powinno się spożywać zbyt dużej ilości płynów wypłukujących wodę z organizmu, takich jak kawa czy alkohol.
Jeśli to odwodnienie jest przyczyną podwyższonego poziomu kreatyniny, powinno się zmienić nawyki żywieniowe. Czasem picie większej ilości wody przy podwyższonej kreatyninie może nie być wystarczające. Z pomocą nadejść mogą wówczas odpowiednie preparaty nawadniające dostępne w aptekach. Warto również zadbać o odpowiedni poziom elektrolitów w organizmie. Mianem elektrolitów oznacza się takie pierwiastki jak sód, potas, magnez, czy wapń. Sód w postaci soli kuchennej znajdziemy w wielu produktach. Potas znajduje się przede wszystkim w warzywach takich jak pomidory czy ziemniaki. Źródłem magnezu są m.in. kakao, rośliny strączkowe, czy pestki dyni. W wapń bogate są produkty takie jak mleko, maślanka, jogurty oraz szpinak.
O czym świadczy zbyt niskie stężenie kreatyniny?
Obniżony poziom kreatyniny może również świadczyć o problemach ze zdrowiem. Jednak z reguły jest efektem mniej groźnych czynników. Zbyt małe stężenie kreatyniny może świadczyć o niedożywieniu, czy być efektem niewielkiej masy mięśniowej. Również dieta wegańska lub uboga w mięso może być jego przyczyną. Bywa też tak, że przyjmowane przez daną osobę leki obniżają poziom tego związku w organizmie. Takie działanie wykazują na przykład leki sterydowe, przeciwzapalne, czy moczopędne. Naturalnie obniżony poziom kreatyniny jest też czymś normalnym u kobiet w ciąży.
Czasem obniżona kreatynina może jednak być objawem groźnych schorzeń. Wśród nich mogą być zanik mięśni, czy niektóre choroby wątroby.
Poziom kreatyniny w organizmie obniża się wraz z wiekiem. U osób w podeszłym wieku nawet poziom tego związku poniżej normy może nie wykluczać problemów z nerkami.
Obniżona kreatynina może jednak świadczyć o prawidłowej pracy nerek! Niemniej w takim przypadku zaleca się wykonywanie regularnych badań profilaktycznych.