Czerniak jest agresywnym nowotworem skóry wywodzącym się z komórek barwnikowych tworzących tak zwane pieprzyki. Dane z Krajowego Rejestru Nowotworów są alarmujące – z roku na rok liczba zachorowań na czerniaka rośnie. Sprawdź, kto znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na czerniaka i co możesz zrobić, aby ograniczyć prawdopodobieństwo jego rozwoju.
Czerniak jest agresywnym nowotworem skóry wywodzącym się z komórek barwnikowych, czyli tych, które tworzą tak zwane pieprzyki. Początkowo czerniak pojawia się na powierzchni skóry, jednak bardzo szybko wrasta w jej głąb i atakując naczynia krwionośne oraz limfatyczne, daje przerzuty w całym organizmie. Gdy czerniak jest zlokalizowany tylko na powierzchni skóry, w większości przypadków możliwe jest jego całkowite wyleczenie, dlatego tak ważne jest jego szybkie rozpoznanie1. W tym tekście podpowiadamy, kto jest najbardziej narażony na ryzyko zachorowania na czerniaka skóry.
Kto znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na czerniaka skóry?
Czerniak z największą częstością występuje wśród osób rasy kaukaskiej, szczególnie wrażliwych na promieniowanie słoneczne. To właśnie promieniowanie UV emitowane przez słońce jest jednym z największych czynników ryzyka rozwoju czerniaka.
Liczba zachorowań na czerniaka skóry wzrasta po 20. roku życia, przy czym najwięcej rozpoznań u obu płci notuje się między 50. a 64. rokiem życia. Ryzyko zachorowania na czerniaka skóry wzrasta z wiekiem, osiągając maksimum w ósmej dekadzie życia, i jest takie samo u kobiet i mężczyzn.3
Oprócz osób narażonych na wieloletnią ekspozycję na promieniowanie słoneczne, w szczególności bez użycia kremów z filtrem UV, oraz osób dorosłych i w podeszłym wieku najbardziej podatne na rozwój czerniaka są osoby2:
- o jasnej karnacji, z włosami blond lub rudymi oraz licznymi piegami,
- z dużą liczbą pieprzyków na skórze,
- z wywiadem oparzeń słonecznych w wieku dziecięcym i wczesnej młodości,
- w których rodzinie występowały przypadki czerniaka.
Dlaczego czerniak dotyka coraz większej liczby ludzi?
Rocznie na świecie notuje się ponad 100 tys. zachorowań na czerniaka. Najwyższą zachorowalność obserwuje się w Australii, USA i krajach skandynawskich, jednak największą dynamikę wzrostu zachorowań zauważa się w krajach środkowoeuropejskich, w tym w Polsce. Dane z Krajowego Rejestru Nowotworów są alarmujące – z roku na rok liczba zachorowań na czerniaka rośnie. W ciągu ostatnich trzech dekad współczynnik zachorowalności w Polsce wzrósł prawie trzykrotnie. Niestety także umieralność z powodu czerniaka w Polsce jest o około 20% wyższa niż przeciętna dla Unii Europejskiej3. Co roku w Polsce ponad 3 tysiące osób dowiaduje się, że cierpi na ten nowotwór.
Jaką profilaktykę wdrożyć, aby ograniczyć ryzyko zachorowania na czerniaka złośliwego?
Pamiętaj, aby rozsądnie korzystać z kąpieli słonecznych – unikaj ekspozycji na słońce między 12.00 a 16.00, kiedy emisja promieniowania UV jest najbardziej nasilona, szczególnie w miesiącach letnich. Używaj także kremów z filtrem UV dostosowanych do Twojej karnacji. Miej jednak świadomość, że nowe zmiany mogą się pojawić na Twojej skórze mimo najlepszej ochrony przed promieniowaniem.
Co zatem robić? Obserwuj swoje zmiany skórne! Najprostszym sposobem na wykrycie wczesnego czerniaka jest regularne samobadanie wszystkich zmian na skórze. Pomoże Ci w tym aplikacja SkinVision w Twoim telefonie. Dzięki niej zidentyfikujesz zmiany w już istniejących znamionach barwnikowych lub sprawdzisz nowo powstałe. Jeśli podczas samobadania i weryfikowania swoich zmian skórnych w aplikacji SkinVision otrzymasz alert, że jakaś zmiana wydaje się podejrzana, koniecznie udaj się na konsultację do dermatologa. Lekarz po dokładnym badaniu dermoskopowym oceni zmianę i zakwalifikuje ją do usunięcia lub obserwacji.
Pamiętaj, że w profilaktyce czerniaka kluczowe jest samobadanie, które możesz wykonać samodzielnie w każdej chwili. Nie zapominaj także o unikaniu ekspozycji na słońce w godzinach największego operowania promieni słonecznych i używaniu odpowiednich kremów z filtrem UV. Przestrzeganie tych kilku prostych zasad może uchronić Cię przed chorobą.
Artykuł powstał we współpracy z firmą Novartis
Referencje:
- https://www.akademiaczerniaka.pl/o-czerniaku/czerniak-co-to-jest
- Schadendorf D, van Akkooi ACJ, Berking C, Griewank KG, Gutzmer R, Hauschild A, Stang A, Roesch A, Ugurel S. Melanoma. Lancet. 2018 Sep 15;392(10151):971-984. doi: 10.1016/S0140-6736(18)31559-9.
- Krajowy Rejestr Nowotworów: http://onkologia.org.pl/czerniak-skory-c43