W poniższym artykule poruszone zostały kwestie dotyczące tego, czym dokładnie jest błona bębenkowa, jakie błona bębenkowa funkcje pełni oraz czym skutkuje uszkodzenie błony bębenkowej.
Struktura i funkcja błony bębenkowej
Błona bębenkowa to warstwa chrzęstnej tkanki łącznej, ze skórą na powierzchni zewnętrznej i błoną śluzową pokrywającą powierzchnię wewnętrzną, która oddziela przewód słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego i kosteczek słuchowych. Ma w przybliżeniu grubość 0,1 mm, średnicę od 8 do 10 mm i masę około 14 mg.
Czym jest błona bębenkowa i jakie błona bębenkowa funkcje pełni?
Pomimo tych niewielkich rozmiarów i masy błona bębenkowa jest niezwykle wytrzymała i elastyczna oraz trudna do uszkodzenia i niemożności naprawy. Błona bębenkowa jest cienka, owalna i ma kształt lejka. Błona bębenkowa jest połączona z kością za pomocą chrzęstnego pierścienia włóknistego. Górna część jest przymocowana do łuski kości skroniowej. Rękojeść młoteczka delikatnie wciąga błonę bębenkową do wewnątrz, tworząc lejkowaty kształt. Błona bębenkowa jest ułożona ukośnie i tworzy kąt około 45°. Natomiast u noworodków błona bębenkowa jest pozioma.
Błona bębenkowa funkcja podstawowa
Funkcja błony bębenkowej polega na wspomaganiu słyszenia poprzez wytwarzanie wibracji za każdym razem, gdy uderzą fale dźwiękowe i przekazywanie tych wibracji do ucha wewnętrznego. Bodźcem, który wpływa na narząd słuchu, jest fala dźwiękowa. Ucho zewnętrzne prowadzi ją na błonę bębenkową. Energia fali akustycznej powoduje, że błona bębenkowa drga. Wibracje przemieszczają się na młoteczek przylegający do błony bębenkowej. Za sprawą ruchomych połączeń stawowych pomiędzy kosteczkami słuchowymi, drgania z młoteczka przechodzą stopniowo na kowadełko i strzemiączko, które łączy się z uchem wewnętrznym. Drgania strzemiączka wprowadzają w ruch płyn w przewodzie ślimakowym. Podrażnione zostają rzęski komórek receptorowych wyścielających wnętrze przewodu ślimakowego, w wyniku czego pojawiają się w nich impulsy elektryczne. Za sprawą nerwu słuchowego docierają one do ośrodka słuchu w korze mózgowej, gdzie są odczytywane oraz interpretowane.
Przyczyny perforacji błony bębenkowej
Jest kilka możliwych przyczyn perforacji błony bębenkowej
Infekcja ucha środkowego (zapalenie ucha środkowego)
Infekcja ucha środkowego często powoduje gromadzenie się płynów w uchu środkowym. Ciśnienie tych płynów może spowodować uszkodzenie błony bębenkowej.
Barotrauma
Barotrauma to stres wywierany na błonę bębenkową, gdy ciśnienie powietrza w uchu środkowym i ciśnienie w środowisku nie są zrównoważone. Jeśli ciśnienie jest silne, błona bębenkowa może pęknąć. Barotrauma jest najczęściej spowodowana zmianami ciśnienia powietrza związanymi z podróżami lotniczymi. Inne zdarzenia, które mogą spowodować nagłe zmiany ciśnienia i być może pęknięcie błony bębenkowej – obejmują nurkowanie z akwalungiem i bezpośrednie uderzenie w ucho, takie jak uderzenie samochodowej poduszki powietrznej.
Głośne dźwięki lub wybuchy (uraz akustyczny)
Głośny dźwięk lub wybuch, na przykład eksplozja lub wystrzał – w zasadzie obezwładniająca fala dźwiękowa – rzadko może powodować rozdarcie błony bębenkowej.
Ciała obce w uchu
Małe przedmioty, takie jak wacik lub spinka do włosów, mogą spowodować przebicie lub rozerwanie błony bębenkowej, a w rezultacie uszkodzenie błony bębenkowej.
Poważny uraz głowy
Poważne obrażenia, takie jak złamanie podstawy czaszki, mogą spowodować zwichnięcie lub uszkodzenie struktur ucha środkowego i wewnętrznego, w tym błony bębenkowej i tym samym zaburzenie funkcji błony bębenkowej.
Pęknięta, a tym samym uszkodzona błona bębenkowa może spowodować utratę słuchu. Może również sprawić, że ucho środkowe będzie podatne na infekcje. Kiedy bębenek w uchu ulega perforacji, może już nie tworzyć wzorców wibracyjnych, co w niektórych przypadkach prowadzi do utraty słuchu.
Objawy perforacji błony bębenkowej
Podstawowe objawy perforacji błony śluzowej to:
- Ból ucha, który może szybko ustąpić.
- Śluzowy, wypełniony ropą lub krwawy drenaż z ucha.
- Utrata słuchu.
- Dzwonienie w uszach (szumy uszne).
- Uczucie wirowania (zawroty głowy).
- Nudności lub wymioty, które mogą wynikać z zawrotów głowy.
Pęknięcie błony bębenkowej może wystąpić w każdym wieku, chociaż obserwuje się je głównie w młodszej populacji i jest związane z ostrym zapaleniem ucha środkowego. Mężczyźni częściej doświadczają uszkodzenia błony bębenkowej niż kobiety.
Leczenie perforacji błony bębenkowej
Jeśli występuje infekcja ucha spowodowana perforacją bębenka w uchu, lekarz rodzinny może przepisać antybiotyki. Jeśli uszkodzenie w błonie bębenkowej jest na tyle duże lub nie zagoi się w ciągu kilku tygodni, lekarz rodzinny może skierować pacjenta do specjalisty, aby rozważyć operację mającą na celu naprawę perforowanego bębenka w uchu i przywrócenie funkcji błony bębenkowej.
Co można zrobić w przypadku uszkodzonej błony bębenkowej?
Pęknięty bębenek w uchu nie zawsze wymaga leczenia, ponieważ często problem ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni. Podczas gojenia poniższe wskazówki mogą pomóc złagodzić objawy i zmniejszyć ryzyko zakażenia ucha:
- nie należy wkładać niczego do ucha, np. patyczków kosmetycznych lub kropli do uszu (chyba że zaleci to lekarz),
- nie jest wskazane wprowadzanie wody do ucha – należy unikać pływania i zachować szczególną ostrożność podczas kąpieli lub mycia włosów,
- trzeba starać się nie wydmuchać nosa zbyt mocno, ponieważ może to uszkodzić błonę bębenkową podczas gojenia,
- przyjmować leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen, aby uśmierzyć ból w razie potrzeby (nie podawać aspiryny dzieciom poniżej 16 roku życia).
Możliwe powikłania uszkodzonej błony bębenkowej
Funkcją błony bębenkowej jest również ochrona, stanowi ona barierę, chroniąc ucho środkowe przed wodą, bakteriami i innymi obcymi substancjami. Jeśli błona bębenkowa pęknie, mogą wystąpić problemy i zaburzenia funkcji błony bębenkowej, zwłaszcza jeśli nie wyleczą się po trzech do sześciu miesiącach. Możliwe powikłania obejmują:
- Utrata słuchu. Zwykle utrata słuchu jest tymczasowa i trwa tylko do zagojenia się ubytku w bębenku. Rozmiar i umiejscowienie uszkodzenia może wpływać na stopień utraty słuchu oraz zaburzyć regenerację błony bębenkowej.
- Infekcja ucha środkowego (zapalenie ucha środkowego). Pęknięta (perforowana) błona bębenkowa umożliwia bakteriom dostanie się do ucha. Jeśli perforowana błona bębenkowa nie goi się, niewielka liczba osób może być podatna na trwające (nawracające lub przewlekłe) infekcje. W tej małej grupie może wystąpić przewlekły drenaż i utrata słuchu.
- Torbiel ucha środkowego (perlak). Chociaż bardzo rzadko, ta torbiel, która składa się z komórek skóry i innych zanieczyszczeń, może rozwinąć się w uchu środkowym w wyniku długotrwałego pęknięcia błony bębenkowej i w konsekwencji utrudnić regenerację błony bębenkowej.
- Zanieczyszczenia z przewodu słuchowego zwykle przemieszczają się do ucha zewnętrznego za pomocą woskowiny chroniącej uszy. Jeśli bębenek w uchu jest pęknięty, resztki skóry mogą przedostać się do ucha środkowego i utworzyć cystę.
- Torbiel w uchu środkowym zapewnia przyjazne środowisko dla bakterii i zawiera białka, które mogą uszkodzić kości ucha środkowego.
Zapobieganie perforacji błony bębenkowej
- Poniższe wskazówki mogą okazać się przydatne, aby uniknąć pęknięcia (perforacji) bębenka w uchu:
- Przyjęcie lekarstwa na infekcje ucha środkowego. Należy uważać na oznaki i objawy infekcji ucha środkowego, w tym ból ucha, gorączkę, przekrwienie błony śluzowej nosa i osłabienie słuchu.
- Ochrona uszu podczas lotu. Jeśli to możliwe, lepiej unikać lotów, a jeśli występuje przeziębienie lub aktywna alergia, która powoduje przekrwienie błony śluzowej nosa lub ucha. Podczas startów i lądowań należy dbać o czystość uszu za pomocą wyrównujących ciśnienie zatyczek do uszu, ziewania lub gumy do żucia.
- Ochrona uszu przed obcymi przedmiotami. Nigdy nie wolno próbować wyciągać nadmiaru lub stwardniałej woskowiny za pomocą przedmiotów, takich jak wacik, spinacz do papieru lub spinka do włosów. Przedmioty te mogą łatwo rozerwać i spowodować pęknięcie bębenka w uchu.
Źródła:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32491810/ , Nicole Dolhi, Abram D. Weimer, „Tympanic membrane perforations”, In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan. 2020 Nov 19,
- https://www.healthline.com/human-body-maps/tympanic-membrane#1,
- https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/tympanic-membrane,
- https://epodreczniki.pl/a/ucho—narzad-sluchu-i-rownowagi/D19FNnBQ3.