Choroby układu oddechowego są najczęstszym powodem wizyt u lekarza, zwłaszcza u małych dzieci. Kaszel może występować zarówno w przypadku chorób górnych, jak i dolnych dróg oddechowych. Mechanizm działania infekcji polega na zwężeniu dróg oddechowych w wyniku zapalnego obrzęku błony śluzowej, obfitego wydzielania śluzu i/lub skurczu oskrzeli. Powietrze przechodzące przez zwężone drogi oddechowe wydaje różne dźwięki, które określa się jednym słowem: sapka.
Rodzaj sapki pozwala lekarzowi na postawienie diagnozy często bez uciekania się do innych metod badania. W innych sytuacjach może być konieczne wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, czasem bronchoskopii, tomografii komputerowej lub innych badań.
Co to jest sapka u noworodków?
Sapka to dźwięk spowodowany przepływem powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Zwężenie może być spowodowane obecnością śluzu (flegmy) w świetle tchawicy i oskrzeli, obrzękiem, skurczem mięśni, a rzadziej ciałami obcymi i innymi przyczynami.
Sapka, w zależności od właściwości (i zdolności muzycznych lekarza), może być sucha lub mokra, duża, średnia lub mała, basowa lub wysoka (gwizd).
Gdy sapka jest bardzo wyraźna, może być słyszana z daleka przez rodziców i samego pacjenta — nazywa się świszczącym oddechem.
Niemowlęta i dzieci w wieku przedszkolnym są bardziej podatne na wystąpienie świszczącego oddechu, ze względu na wąskość dróg oddechowych, słabość odruchu kaszlowego oraz skłonność do powstawania obrzęku i skurczu oskrzeli.
Co jest przyczyną sapki u noworodków?
Najczęstszą przyczyną są infekcje wirusowe. Wirusy są uwalniane do środowiska przez osoby chore podczas kichania i kaszlu. Wirus przedostaje się do górnych dróg oddechowych nowego gospodarza i jeśli jest wystarczająco agresywny, a organizm jest na niego podatny, dochodzi do rozwoju choroby.
Po osiedleniu się na błonie śluzowej nosa wirusy powodują katar. Gdy przyczepi się do nabłonka krtani, powoduje jej zapalenie. W momencie, gdy przedostanie się aż do oskrzeli i tkanki płucnej, wywołuje zapalenie oskrzeli i płuc.
Świszczący oddech może mieć także podłoże bakteryjne. W takim przypadku konieczne jest leczenie antybiotykami. Sapka może być także spowodowana ciałem obcym w drogach oddechowych, refluksem żołądkowo-przełykowym, mukowiscydozą oraz różnymi wrodzonymi i nabytymi nieprawidłowościami strukturalnymi.
Objawy wirusowego zapalenia oskrzeli
- Gorączka, złe samopoczucie;
- Kompulsywny suchy lub wilgotny kaszel, który może utrzymywać się do 3-4 tygodni po wyzdrowieniu;
- Ból w klatce piersiowej, trudności w oddychaniu;
- Katar i ból gardła.
Co należy zrobić, aby zapobiec zejściu zakażenia do oskrzeli?
Zakażenia nie mają właściwości „schodzenia” i nie ma sposobu, aby im zapobiec. Faktem jest, że niektóre wirusy i bakterie same wybierają błonę śluzową oskrzeli jako miejsce do rozwoju.
W środku coś bulgocze — czy to sapka?
Rodzice często mylą sapkę w płucach z odgłosami wydawanymi przez nos i nosogardło podczas kataru. Takie „świszczenie” ustępuje po płaczu i kaszlu.
Również różne wrodzone nieprawidłowości dróg oddechowych mogą objawiać się w pierwszych miesiącach życia nietypowymi odgłosami oddychania.
Stanom nagłym, takim jak krup czy zapalenie nagłośni, w których dochodzi do silnego obrzęku i zwężenia górnych dróg oddechowych, mogą towarzyszyć gwizdy przy wdechu. Lekarz jest niezbędny w diagnostyce takich schorzeń.
Czy konieczne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego?
W zależności od diagnozy. Na przykład, jeśli trzeba wykluczyć zapalenie płuc lub ciało obce.
Czym leczyć sapkę u noworodków?
Ponieważ większość zapaleń oskrzeli ma podłoże wirusowe, nie ma specyficznego leczenia. Wyleczenie nastąpi samoistnie w ciągu tygodnia lub dwóch.
Zalecane jest leczenie objawowe, mające na celu złagodzenie dolegliwości u dziecka:
- W przypadku gorączki, której towarzyszy złe samopoczucie, bóle głowy, stosuje się dziecięce postacie paracetamolu i ibuprofenu (aspiryna jest zabroniona dla dzieci!);
- Picie dużej ilości płynów i nawilżanie powietrza w celu upłynnienia lepkiej plwociny;
- Irygacja nosa roztworem soli fizjologicznej w przypadku kataru;
- W przypadku świszczącego oddechu można podać wziewne leki rozszerzające oskrzela;
- Leki przeciwkaszlowe rozrzedzające plwocinę nie są zatwierdzone do stosowania u dzieci w wieku poniżej 2 lat. Nie wykazano ich skuteczności u starszych dzieci;
- Hormony wziewne nie są stosowane w leczeniu zapalenia oskrzeli, ale są skuteczne w leczeniu fałszywego krupu i astmy.
Kiedy konieczne jest podanie antybiotyku?
Gdy bakteryjny charakter choroby jest udowodniony lub można go z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać.
Czy częste zapalenia oskrzeli to astma?
Niekoniecznie. Małe dzieci chorują na zapalenie oskrzeli w wyniku infekcji wirusowej, a częstość występowania zapalenia oskrzeli maleje wraz z wiekiem.
Astmę można podejrzewać, jeśli:
- Obturacyjne zapalenie oskrzeli (świszczący oddech w płucach) nawraca częściej niż trzy razy w roku;
- Epizod nie jest związany z ostrą infekcją dróg oddechowych, tzn. świszczącemu oddechowi i kaszlowi nie towarzyszy katar lub gorączka;
- Świszczący oddech pojawia się przy wysiłku fizycznym, płaczu lub śmiechu;
- Członkowie najbliższej rodziny dziecka chorują na astmę;
- Samo dziecko ma alergie, takie jak atopowe zapalenie skóry, alergia na pyłki, alergia na zwierzęta lub alergia pokarmowa.
Niestety, nierzadko zdarza się, że alergie występujące w młodym wieku „przekształcają się” w astmę. Oznacza to, że u niemowlęcia z atopowym zapaleniem skóry może rozwinąć się alergia na pyłki brzozy w wieku trzech lat, a w wieku pięciu lat może zacząć się „świszczący oddech”. Jest to tak zwany „marsz atopowy”.
Kaszel jako cecha charakterystyczna organizmu
Tkanka dróg oddechowych u noworodka nie jest jeszcze dobrze uformowana, a same drogi oddechowe są dość wąskie. Ta osobliwość małego organizmu może powodować sapkę, np. podczas snu lub karmienia piersią. Po uformowaniu się wszystkich chrząstek krtani świszczący oddech mija. Nastąpi to około 1½ do 3 roku życia. Chociaż niewykształcone narządy oddechowe mogą ulec pogorszeniu w wyniku ostrych infekcji dróg oddechowych i procesów zapalnych. Dlatego lepiej jest skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie, że wirus zaatakował.
Odczyn śliny
W ciągu pierwszych trzech do czterech miesięcy niemowlę uczy się połykać i nie zawsze połyka prawidłowo. Może on kaszleć lub może wystąpić świszczący oddech. W ten sposób organizm dziecka dostosowuje się do nowych warunków.
Suche powietrze w pomieszczeniach
Drogi nosowe są nadal bardzo wąskie, dlatego szybko gromadzą się w nich kurz i skorupy. Przyczyną może być suche powietrze w pomieszczeniach. Aktywne próby ochrony dziecka „przed przeciągiem i hipotermią” często prowadzą do rzadkiego wietrzenia. Powietrze ulega wówczas stagnacji i zanieczyszczeniu. Suchość może być również konsekwencją tej sytuacji. Błony śluzowe wysychają, tworzą się skorupy i gromadzi się brud, dlatego dziecko „chrząka”.
Zaleca się wietrzenie pomieszczeń i stosowanie nawilżaczy powietrza, częste sprzątanie na mokro, posypywanie parapetów kwiatami, pozbywanie się zbieraczy kurzu — ciężkich zasłon i dywanów.
Można też kupić rybki akwariowe. Akwarium w domu to świetny sposób na utrzymanie wilgotnego powietrza. Idealne warunki to wilgotność 50-60% i temperatura 22 stopni Celsjusza.
Śluz w nosie
U starszych dzieci śluz może swobodnie wydostawać się z nosa, ale u niemowląt może on nadal zalegać, co może być kolejną przyczyną sapki. Dlatego po każdej kąpieli rodzice muszą delikatnie usuwać skorupki za pomocą wacików nasączonych oliwą.
Również 2-3 tygodnie po urodzeniu rodzice mogą zauważyć, że dziecko ma katar. Jeśli nie występują inne objawy poza śluzem z nosa, jest to prawdopodobnie „fizjologiczny katar”, a błona śluzowa przystosowuje się do nowych warunków. Jeśli dziecko nie ma problemów z przystawieniem do piersi, wystarczy, że rodzice będą utrzymywać w pomieszczeniu optymalną temperaturę i wilgotność oraz zakraplać krople morskie (ale tylko po konsultacji z pediatrą). Czasami mleko dostaje się do nosa (np. w wyniku regurgitacji) i również tworzy skorupki. Dlatego czyszczenie nosa jest ważną codzienną procedurą.
Zakażenie lub bakterie chorobotwórcze
Organizm dziecka może ulec zakażeniu. Jednak w tym przypadku świszczącemu oddechowi towarzyszą zwykle inne objawy: kaszel, trudności w oddychaniu, brak apetytu, gorączka itp. Bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na ogólny stan dziecka: senność, płaczliwość, nastrojowość. Należy natychmiast poinformować lekarza o podejrzeniu ostrej infekcji dróg oddechowych u dziecka. Powie ci, co robić dalej, zwłaszcza w przypadku pandemii.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Zasadniczo każdy świszczący oddech u dziecka powinien być jak najszybciej skonsultowany z pediatrą.
Pilność występuje, gdy:
- Dziecko jest w pierwszym roku życia;
- Temperatura jest wyższa niż 39-40;
- Dziecko oddycha ciężko, często w spoczynku, jest blade lub niebieskie;
- Dziecko nie je i nie pije, nie może przełykać śliny lub jest odwodnione;
- Małe dziecko nie bawi się, woli leżeć;
- W plwocinie znajduje się smuga krwi;
- Występują też inne niepokojące objawy.