Podstawowym badaniem, najczęściej zlecanym przez lekarzy jest badanie moczu. Na pierwszy rzut można powiedzieć, że charakteryzuje się ono prostotą. Mimo tej cechy wyniki tego badania dają wiele ważnych informacji, nie tylko o funkcjonowaniu układu moczowego, ale i innych narządów. Czym powinien charakteryzować się skład moczu u zdrowego człowieka? O czym świadczy występowanie nabłonków płaskich? Jakie normy powinny być spełnione? Jak unikać możliwości ich wystąpienia? Odpowiedzi na te pytania przedstawiono w niniejszym artykule.
Badanie moczu — co wchodzi w jego skład i jakie powinien mieć cechy?
Podstawowe badanie moczu dostarcza wielu cennych informacji o stanie zdrowia pacjenta. Zazwyczaj wykonujemy je, gdy nasz organizm sam już daje znać, że dzieje się coś niepokojącego. Aby jednak zapobiegać niechcianym chorobom, konieczne jest rutynowe sprawdzanie moczu przynajmniej raz w roku.
Lekarze dają skierowanie na pobranie próbki moczu, gdy chcą otrzymać informacje na temat:
- funkcjonowania poszczególnych narządów, np. nerek,
- przyczyn występowania krwi czy bólu podczas oddawania moczu,
- pojawienia się niepokojących objawów, wysyłanych przez nasze ciało, np. ból brzucha,
- stanu zdrowia pacjenta, jeżeli występują u niego różnego rodzaju choroby, które są w trakcie leczenia. Dzięki temu możliwe jest monitorowanie, czy w organizmie nie pojawiły się powikłania.
Należy zauważyć, że badanie moczu jest podstawowym badaniem, które musi wykonywać kobieta w ciąży.
Uzyskanie rzetelnych wyników możliwe jest tylko wtedy, gdy próbka moczu została pobrana w prawidłowy sposób. Interpretacja wyników badania oparta jest na konkretnie wskazywanych kategoriach:
- barwa moczu — mocz powinien przybierać kolor słomkowy lub bursztynowy, w innych przypadkach następuje odchylenie od normy,
- przejrzystość – norma: przejrzysty. Jeżeli w wynikach pojawia się słowo „mętny” oznacza to nieprawidłowości,
- ciężar – norma: 1.005-1.030,
- PH – norma: 4.6-8.0,
- białka – norma: nieobecne,
- glukoza – norma: nieobecne,
- ketony – norma: nieobecne,
- analiza mikroskopowa: wyróżnia się tutaj czerwone i białe krwinki, bakterie, grzyby, pasożyty, komórki nabłonka.
U kobiet w ciąży wyniki moczu mogą trochę odbiegać od podanych norm. Nie mniej jednak, w każdym przypadku konieczna jest interpretacja wyników badania przez lekarza!
Jakie rodzaje nabłonków mogą wystąpić w moczu?
Wyróżnia się trzy rodzaje nabłonków pokrywających różne odcinki układu moczowego:
- nabłonki płaskie – wyścielają dolny odcinek układu moczowego,
- nabłonki przejściowe – wyścielają pęcherz moczowy i moczowody,
- oraz nabłonki okrągłe – charakterystyczne dla kanalików nerkowych. W przeciwieństwie do nabłonków płaskich jakakolwiek ich liczba w wynikach badań moczu jest odstępstwem od normy i powinna być od razu skonsultowana z lekarzem.
Podczas powstawania moczu, poprzez złuszczanie się komórek nabłonkowych ich niewielkie ilości mogą zostać wypłukane. Dlatego badając osad moczu pod okiem mikroskopu można zauważyć ich pojedyncze sztuki.
Czym są nabłonki płaskie w moczu — charakterystyka
Badanie osadu moczu pozwala na zweryfikowanie czy w jego składzie znajdują się nabłonki płaskie. Ich zadaniem jest wyścielanie końcowego odcinka dróg moczowych, a cechą charakterystyczną ciągłe, naturalne złuszczanie się, dzięki czemu mają możliwość regeneracji. To z kolei powoduje, że w moczu mogą pojawiać się ich ślady. Ważne jest, aby były to niewielkie ilości.
W literaturze przedmiotu wskazuje się, że za dopuszczalne i tym samym uznawane za normę jest pojawienie się w moczu od 1 do maksymalnie 5 komórek nabłonkowych. Większa ich liczba świadczy o zachodzących w organizmie nieprawidłowościach. Wszystkie takie przypadki, powinny być jak najszybciej skonsultowane ze specjalistą. Wyjątek stanowią kobiety po porodzie. W ich przypadku normy występowania nabłonków płaskich są nieco większe, co nie jest żadną patologią.
O czym świadczą nabłonki płaskie w moczu?
Prawidłowa analiza wyników badania osadu moczu, w którym znalazły się liczne nabłonki płaskie jest konieczna do wdrożenia odpowiedniego leczenia. W większości przypadków ich występowanie świadczy o stanie zapalnym w dolnych drogach moczowych: cewki lub sromu. Sytuacja taka występuje głównie w przypadku, gdy takim wynikom badania moczu towarzyszy występowanie bakterii i leukocytów. Z kolei sami pacjenci mogą zauważyć pasma śluzu.
Jeżeli więc nasze wyniki badań znacząco przekraczają przyjęte normy, do ustalenia planu leczenia konieczne jest wykonanie dodatkowych badań, w tym przypadku posiew moczu.
Wysokie wartości komórek nabłonków płaskich nie zawsze świadczą o zakażeniu dróg moczowych. Mogą być wynikiem np. mechanicznego uszkodzenia błony śluzowej cewki moczowej. Zmagają się więc z tym osoby, które miały wykonywane zabiegi urologiczne.
Nabłonki płaskie w moczu kobiety ciężarnej
Szczególnie istotne jest wykonywanie badania moczu przez kobiety w ciąży. Zakażenie dróg moczowych w tym przypadku może powodować wiele komplikacji, a czasami prowadzi nawet do przedwczesnego porodu. Już na pierwszej wizycie lekarz zleca pobranie próbki, aby wykluczyć możliwe powikłania. Dopuszczalne jest występowanie niewielkich ilości nabłonków płaskich w I trymestrze. Chociaż ta liczba również nie powinna być znacząca. Jeżeli jednak ich występowanie jest liczne może to świadczyć o stanie zapalnym, a w tym przypadku jest to szczególnie niebezpieczne.
Jeżeli więc mamy wyniki badań z takimi informacjami, koniecznie musimy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Ponadto, o ile w początkowej fazie ciąży dopuszczalne jest jeszcze nieliczne występowanie komórek nabłonkowych, o tyle w II i III trymestrze sytuacja już taka nie powinna wystąpić. Zatem jeżeli się one pojawiają powinniśmy porozmawiać z ginekologiem, który może zlecić dodatkowe badania.
Nabłonki płaskie w moczu dziecka
Tak jak w przypadku kobiet ciężarnych, tak i dzieci są pod szczególną ochroną. Każde odchylenie od normy powinno być jak najszybciej skonsultowane z lekarzem. Występujące nabłonki płaskie w moczu dziecka nie zawsze wskazują jednak na zakażenie dróg moczowych, szczególnie gdy nie ma żadnych objawów. Bardzo często zdarza się w tym przypadku, że próbka została źle pobrana i badanie powinno zostać powtórzone.
Ważne! Interpretując wyniki badania osadu konieczne jest również sprawdzenie budowy omawianych komórek nabłonkowych. Nie liczy się tylko ilość, ale i ich jakość. Nawet jeżeli występują w znaczny sposób powinny charakteryzować się prawidłową budową dysplastyczną. Jeżeli tak nie jest, może to być pierwszy objaw złośliwego nowotworu układu moczowego.
Ważne jest to, ponieważ w większości przypadków pierwsze jego stadia przebiegają bezobjawowo, więc nawet nie możemy być w inny sposób poinformowani o możliwości choroby. W takim przypadku lekarz powinien zlecić badania cytologiczne moczu oraz tomografię komputerową jamy brzusznej. Wyniki badania dadzą nam pełniejszy obraz sytuacji i pozwolą na wprowadzenie odpowiedniego leczenia.
Przyczyny wystąpienia licznych komórek nabłonków płaskich w moczu
Patrząc obiektywnie rzadko kto wykonuje badanie moczu regularnie, aby sprawdzić, czy z naszym organizmem jest wszystko w porządku. Zazwyczaj krok ten wykonujemy, kiedy dostajemy już sygnały o wystąpieniu jakichś nieprawidłowości, np. pieczenie przy oddawaniu moczu. Jeżeli jednak wykonamy wówczas badanie, a w nim wystąpią liczne nabłonki płaskie i taka sama duża liczba bakterii mamy do czynienia z zakażeniem dróg moczowych.
Zadajemy sobie więc pytanie jak i gdzie do tego doszło? Możliwość taka najczęściej występuje po skorzystaniu z publicznej toalety. Jeżeli jesteśmy już zmuszeni do wizyty w niej, trzeba zachować szczególną higienę, w tym nie siadać bezpośrednio na desce. Jeżeli boimy się tego typu zarazków powinniśmy unikać również niekontrolowanych zbiorników wodnych jak np. basen. Jest to trudna sytuacja do ominięcia dla osób, uprawiających sporty wodne.
Z zakażeniem dróg moczowych częściej zmagają się kobiety znacząco aktywne seksualnie. Powinny one w szczególny sposób przestrzegać higieny intymnej, w tym zaleca się oddanie moczu po stosunku i przemycie narządów płciowych.
Jak prawidłowo pobrać mocz do badania?
Uzyskanie faktycznych informacji o stanie naszego zdrowia uzależnione jest od prawidłowo przekazanej próbki moczu do badania. Jeżeli nie wykonamy ich zgodnie z instrukcją mogą być one zafałszowane i nie dawać rzeczywistego obrazu sytuacji. Zazwyczaj w takich przypadkach wyniki znacznie przewyższają normy jakie powinno się osiągnąć. Tak więc warto zastosować się do poniższych podpowiedzi:
- Przed przystąpieniem do oddania moczu przeznaczonego na badanie należy dokładnie umyć ujścia cewki moczowej, a przed samym wypróżnieniem ręce. Prawidłowe wykonanie toalety jest połową sukcesu,
- Do specjalnego pojemnika zakupionego w aptece oddać tzw. środkowy strumień moczu – wystarczy około 20ml,
- Ważne jest zachowanie szczególnej higieny, w tym również nie dotykanie brzegów pojemnika.
- Pojemnik z moczem należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeżeli czas, zanim udamy się do placówki jest stosunkowo długi, próbkę należy przechowywać w lodówce.
Odpowiednia higiena przy pobraniu moczu jest bardzo ważna. Bardzo często nawet oddanie pierwszej partii moczu, a nie tego środkowego strumienia fałszuje już wynik. Tak samo ważne jest, aby był to pierwszy poranny mocz. Jeżeli zrobimy to już później wynik także nie będzie oddawał stanu faktycznego. Jeżeli więc chcemy zaoszczędzić czasu na powtarzanie badań warto od razu odpowiednio się do niego przygotować i dostosować do instrukcji jego wykonania.
Jakie czynniki wpływają na zafałszowanie wyników badania moczu?
Jeżeli wykonaliśmy badanie moczu i wynik był prawidłowy powinniśmy się cieszyć! Jednak jeżeli wyniki nieznacznie odbiegają od normy niekoniecznie musi to od razu oznaczać, że zmagamy się z zakażeniem dróg moczowych. Początkowo warto się zastanowić, czy zrobiliśmy wszystko prawidłowo i czy nie zachodzą okoliczności, które mogą powodować te odchylenia. Do takich czynników zalicza się:
- nieprzestrzeganie instrukcji prawidłowego pobrania moczu do badania,
- zabrudzony pojemnik do oddania moczu,
- u kobiet — oddanie próbki do badania podczas miesiączki,
- nieodpowiednia dieta,
- przyjmowane leki.
Nieprawidłowe podejście do tematu badania moczu powoduje w wielu przypadkach fałszowanie wyniku. Niezależnie od tego, czy wykonaliśmy je na zlecenie lekarza, czy sami podjęliśmy taką decyzję powinno nam zależeć na uzyskaniu rzetelnych wyników. Należy podkreślić, że nawet gdy badania pokazują wszystkie czynniki w normie, ich interpretacja powinna być dokonana przez specjalistę. Dopiero zestawienie wyników z przeprowadzonym wywiadem z pacjentem daje faktyczny obraz sytuacji. Nie mniej jednak brak występowania komórek nabłonków płaskich jest już pierwszą dobrą oznaką.