Dieta ketogeniczna, czy jest skuteczna?

W trakcie konsultacji dietetycznych coraz więcej pacjentów pyta mnie o dietę ketogeniczną, zwaną także ketogenną – mam wrażenie, że to ostatnio bardzo modny temat… Ludzie lubią skrajności, zatem podążają od diet warzywno-owocowych po dietę keto. Skoro wiemy, że tak jest, to warto zgłębić tą tematykę.

Zalety diety ketogennej

Szczególnie dlatego, że dieta ketogenna wbrew pozorom wcale nie jest nowością i chwilowym trendem. Ma wiele zalet oraz potencjalnych zastosowań, między innymi w zespołach padaczkowych, takich jak:

• padaczka miokloniczno-astatyczna (z. Doose),
• zespół Dravet,
• zespół Westa,
• padaczka w stwardnieniu guzowatym,
• zespół Angelmana,
• zespół Ohtahara.

Co ciekawe u ponad 70% leczonych nią dzieci obserwuje się zmniejszenie liczby napadów nawet o połowę. W pozostałych padaczkach taki efekt występuje u ponad 50% leczonych. U 1/3 pacjentów redukcja napadów jest większa niż 90%, a u ok. 10–15% dochodzi do całkowitego ustąpienia napadów.

Jednak, czy każdy może stosować dietę keto?

Na czym dokładnie polega i jak się za nią zabrać? Czy może być dietą redukcyjną i czy można bezkarnie stosować ją długi czas? Co z keto-flu?Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Czym jest dieta ketogenna?

Najpierw wyjaśnijmy, czym jest dieta ketogenna. Jest to dieta o wysokiej zawartości tłuszczu tzn. nawet 84 -89 % energii pochodzi z tłuszczów, jednocześnie dostarcza bardzo mało węglowodanów tj. około 2-4% energii oraz odpowiedniej dla wieku ilości białka i energii w spożywanych posiłkach. Jak widzicie zawartość tłuszczu jest zdecydowanie dominująca, a to dlatego, że aby doprowadzić organizm do stanu ketozy, musimy zlimitować podstawowe źródło energii dla komórek jakim jest glukoza i przestawić metabolizm na stan ketozy.

Ketoza jest stanem organizmu, w którym komórki korzystają z energii z tłuszczu i ketonów zamiast z węglowodanów. Komórkami, które są istotnie zależne od glukozy są neurony, co nie znaczy, że koniecznie musimy spożywać węglowodany – organizm potrzebuje glukozy ale może ją wytworzyć sam w procesie glukoneogenezy. Taka jednak sytuacja nie następuje z dnia na dzień i wymaga powolnej adaptacji.

Podczas ketoadaptacji spada poziom zapotrzebowania na glukozę większość komórek korzysta z tłuszczu i ciał ketonowych, a tylko nieliczne nadal z węglowodanów. Najczęściej mówi się o 30 dniach przyzwyczajania się organizmu do wspomnianych zmian.

W tym okresie dochodzi do:

1. zużycia glukozy – pierwsze 1- 4 dni prawie cała glukoza transportowana jest do mózgu. Organizm transportuje pewną część kwasów tłuszczowych do wątroby, gdzie w wyniku mobilizacji metabolizmu tłuszczu, zostają one rozłożone na ciała ketonowe.Co istotne, wyprodukowane ciała ketonowe początkowo wydalane są wraz z moczem i wydychanym powietrzem, ale już od około 3 dnia ketogenezy, mięśnie zaczynają wykorzystywać ich niewielkie ilości zamiast glukozy
2. zużycia ketonów – ten etap zaczyna być widoczny przeważnie od 3-5 dnia, ale dopiero po upływie kilku tygodni staje się przeważającym dla organizmu procesem. Wraz z upływem czasu zdolności organizmu do utleniania ketonów sa coraz wieksze, jednocześnie jednak znacznie zmniejszają się zasoby glikogenu, dlatego w tym okresie często obserwuje się osłabienie organizmu, szczególnie w trakcie wysiłku fizycznego. Mowa o tzw. keto grypie, (ang.keto-flu).

Czym jest keto grypa?

Jest to zupełnie normalna sytuacja, najczęstszą przyczyną złego samopoczucia nie jest odcięcie zasobów glukozy, obniżenie insuliny i w konsekwencji nadmierne usuwanie sodu i potasu z moczem. Odwodnienie i obniżenie poziomu elektrolitów i minerałów jest podstawową przyczyną osłabienia. Dlatego jeszcze przed rozpoczęciem adaptacji należy zadbać o suplementację odpowiednich minerałów i kontynuować ją co najmniej przez kolejny miesiąc.

Niezwykle istotne jest także odpowiednie nawodnienie. Warto zatem suplementować w tym czasie:

• potas np. cytrynian i chlorek potasu,
• sód w postaci soli,
• magnez np. w postaci glicynianu, cytrynianu.

Innym rozwiązaniem jest stosowanie esencjonalnego, osolonego rosołu, długo gotowanego na kościach, który także może być źródłem elektrolitów.

Dodatkowo warto włączyć suplementację: kwasów Omega–3, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E, K, witamin z grupy B (np. w postaci preparatu B-complex). Należy też pamiętać o tym aby nadmiernie nie obcinać kaloryczności. Dieta powinna powodować pełne nasycenie, nie może być niskoenergetyczna. Już sama zmiana metabolizmu jest dużym obciążeniem, a dodatkowe obcięcie energii może spowodować silne zmiany hormonalane np. wzrost TSH, kortyzolu itd.

Szybkie spadki wagi, czyli keto cud

Niestety nie. Szybki spadek na wadze to nie efekt utleniania tkanki tłuszczowej. Otóż okres ketoadaptacji związany jest ze znacznie zwiększonym wydalaniem wody, a to dlatego, że:

• Glikogen, czyli zapas węglowodanów w wątrobie i mięśniach jest wielocukrem, który posiada zdolność do wiązania wody. Co ważne 1 g glikogenu wiąże około 3-4 g wody, zatem utlenienie przeciętnego zapasu glikogenu czyli około 300 g wiąże się z utratą około 1 kg wody.
• Zmniejszenie ilości glukozy we krwi skutkuje obniżeniem poziomu insuliny. W konsekwencji, nerki przestają zatrzymywać sód, a co za tym idzie zwiększa się również stopień wydalania wody z organizmu.

Opisane zmiany skutkują spadkiem ciśnienia krwi, mniejszymi obrzękami i znaczną utratą wagi, ale także osłabieniem…

Co, kiedy i jak jeść?

Niestety jest to dieta niedoborowa i dość trudna w stosowaniu. A składniki trzeba dokładnie odmierzać, aby przypadkowo nie wyjść z ketozy. Produkty na których bazuje dieta to:

• Awokado,
• Orzechy,
• Warzywa niskowęglowodanowe, czyli w zasadzie wszystkie oprócz skrobiowych – najlepiej zielone, liściaste,
• Kiszonki – np. kiszona kapusta. Oprócz tego, że stanowią doskonałe źródło probiotyków, zawierają mało węglowodanów,
• Wieprzowina,
• Wołowina,
• Podroby (wątróbka, serca),
• Jajka,
• Tłuszcze: smalec, masło (o zawartości min 82% tłuszczu) i klarowane, łój, tłuszcz gęsi oraz kaczy, oliwa z oliwek i oliwki, olej z awokado i awokado, olej kokosowy.,
• Kości do wywarów,
• Tłuste, dzikie ryby – łosoś, śledź, makrela,
• Owoce morza.

Jeżeli ktoś chce przejść na ten kompletnie odmienny model żywienia, koniecznie wcześniej należy skonsultować się z lekarzem/dietetykiem oraz wykonać badania. Przede wszystkim dlatego, że pewne choroby wykluczają możliwość stosowania diety ketogennej. Nie jest zalecana np. dla osób z problemami z wątrobą, nerkami i trzustką, gdyż narządy te musiałyby poradzić sobie z większym obciążeniem spowodowanym metabolizmem ciał ketonowych.

Jakie badania warto wykonać?

Warto wykonać badania takie jak:

• Morfologia krwi obwodowej,
• Poziom lipazy (enzym trzustkowy odpowiadający za trawienie tłuszczy)  ,
• Markery wątrobowe (AlAT , AspAT, GGTP),
• Profil Lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy),
• Poziom Bilirubiny,
• Poziomy hormonów tarczycy – TSH, ft3 ft4.

Podsumowując, dieta ketogeniczna jest wspaniałą terapią zastępującą leczenie farmakologiczne w wymienionych wyżej przypadkach. Nie jest natomiast zalecaną metodą redukcji masy ciała czy trwałego, zdrowego stylu życia.

Artykuł napisała:
Dietetyk kliniczny,
Agnieszka Ślusarska-Staniszewska,
Poradnia Dietetyczna 4LINE
www.4line.pl
tel 502 501 596
facebook.com/Poradnia4LINE