Jedną z dziedzin otolaryngologii jest foniatria. Jest to bardzo rzadka specjalizacja w naszym kraju. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że wiele osób nie tylko nie wie, foniatra czym się zajmuje, ale nawet nie wie o istnieniu takiej specjalizacji. Postaramy się więc to wyjaśnić.
Kim jest i czym się zajmuje foniatra?
Otolaryngologia jest bardzo rozbudowaną gałęzią medycyny, która zajmuje się szerokim spektrum nieprawidłowości w obrębie nosa, zatok, uszu i krtani.Procesami wytwarzania dźwięków mowy, diagnozowaniem i leczeniem schorzeń głosu, języka i mowy zajmuje się foniatria. Należy podkreślić, że bardzo często lekarze są specjalistami nie tylko z dziedziny foniatrii, ale także audiologii czyli dziedziny medycyny, która zajmuje się zaburzeniami słuchu. Połączenie dwóch specjalizacji nie jest niczym dziwnym. Bardzo często nieprawidłowości mowy są wynikiem zaburzeń słuchu.
Foniatra czym się zajmuje?
Do lekarza tej specjalności mogą zgłaszać się bardzo różni pacjenci. Lekarz foniatra leczy bowiem naprawdę bardzo wiele chorób. Skierowanie na konsultację, którą przeprowadza lekarz foniatra pacjentom może wydać lekarz rodzinny, najczęściej jednak takie skierowanie wystawiają specjaliści laryngolodzy.
Wskazaniem do tego, aby skonsultować się z lekarzem foniatrą są:
- niedosłuch;
- przewlekła chrypka – osoby, u których chrypka trwa dłużej niż trzy tygodnie koniecznie powinny skonsultować się z foniatrą. Tak długo trwająca chrypka może
- świadczyć o nowotworze krtani;
- dysleksja;
- zaburzenia mowy takie jak na przykład jąkanie;
- zaburzenia równowagi;
- widoczne zmiany na języku;
- szumy uszne;
- zaburzenia połykania;
- zapalenie ucha;
- uczucie zapchanego ucha.
Kto jeszcze powinien udać się to foniatry?
Do foniatry powinni udać się także rodzice, których niepokoi to, że ich dziecko jest nadmiernie krzykliwe. Z wieloma z tych objawów lekarz foniatra poradzi sobie bez większych problemów.
Co ważne, bardzo często problemy foniatryczne mają dzieci z zaburzeniami rozwojowymi. Mimo że bardzo często zaburzenia te mają złożony charakter, to foniatra lekarz może wspomóc leczenie przy problemach z wiotkością krtani, problemach porażeniowych czy nieprawidłościami funkcji mięśni.
Foniatra lekarz pomaga walczyć także z zaburzeniami głosu związanymi z schorzeniami neurologicznymi, zmianami przedrakowymi i rakowymi krtani. Do foniatry mogą zgłaszać się także osoby pracujące głosem, na przykład nauczyciele. Do foniatry kierowane są nie tylko osoby z wrodzonymi zaburzeniami mowy i głosu, ale także osoby, u których zaburzenia te są skutkiem choroby lub zostały wywołane specyficznym warunkami pracy. Foniatria jest rzadką specjalnością, ale mimo to znalezienie poradni foniatrycznej czy audiologiczno-foniatrycznej nie jest trudne.
Jakie badania można wykonać w gabinecie foniatrycznym?
Foniatra lekarz może nie tylko kierować pacjentów na badania foniatryczne, ale też niektóre z nich może przeprowadzić samodzielnie w gabinecie. Badania foniatryczne to przede wszystkim bardzo dokładny wywiad przeprowadzany przez lekarza specjalistę z zakresu foniatrii. Pytania zadawane przez lekarza tej specjalności będą odnosić się przede wszystkim do dolegliwości głosowych, na które dany pacjent się skarży.
W wywiadzie na pewno padną też pytania o przyjmowane leki i współistniejące schorzenia. Na jakość tworzonego głosu duży wpływ mają zażywane leki, na przykład hormonalne. Lekarz foniatra zajmie się też oceną stanu uszu, gardła, nosa i nosogardła. Rutynowe badania foniatryczne przeprowadzane są za pomocą lusterka kratniowego, laryngostroboskopu lub laryngoskopu lupowego.
Lekarz może dodatkowo przeprowadzić tak zwaną próbę Schwabacha (określa ona czas słyszenie drogą kostną), próbę Rinnego (pozwala sprawdzić przewodnictwo kostne i powietrzne) oraz próbę Webera, która umożliwia sprawdzenie przewodnictwa kostnego w uchu prawym i lewym. W szczegóonycy przypadkach lekarz foniatra czy foniatra-audiolog może też zlecić wykonanie tomografu komputerowego, rezonansu magnetycznego czy videonystagmagrafii. Wykonanie badań diagnostycznych nie zawsze możliwe jest w warunkach ambulatoryjnych, a wykonanie laryngoskopii pośredniej nie zawsze umożliwia postawienie diagnozy. Dlatego pacjenci mogą zostać skierowani na oddział otolaryngologiczny w celu wykonania laryngoskopii bezpośredniej. W warunkach ambulatoryjnych modą zostać wykonane nie tylko podstawowe badania foniatryczne, ale także proste zabiegi. Zalicza się do nich między innymi drenaż uszu.
Badanie endoskopowe
Wielu pacjentów szczególnie obawia się badania endoskopowego, które jest jednym z podstawowych badań foniatrycznych. Średnica endoskopu jest jednak niewielka, znacznie mniejsza niż średnica szpatułki. Osoby, które boją się badania częściej mają odruch wymiotny niż osoby, które podczas badania są zrelaksowane, które spokojnie oddychają. U takich osób badanie endoskopowe można przeprowadzić szybciej. U dzieci oraz u osób dorosłych szczególnie wrażliwych oraz u osób z wygórowanym odruchem wymiotnym badanie to wykonywane jest w znieczuleniu powierzchownym. Lidokainą w spray znieczulana jest błona śluzowa gardła i nosa.
Choroby jakimi zajmuje się foniatria
Objawy, które zostały wymienione w pierwszym akapicie, mogą wskazywać na wiele chorób o podłożu laryngologicznym. Lekarza foniatra (coraz częściej foniatra-audiolog) zajmuje się diagnozowaniem i profilaktyką takich chorób, jak:
- opóźniony rozwój mowy;
- guzki śpiewacze, wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych czy niedowład mięśni z niedomykalnością fonacyjną. Wszystkie te schorzenia są zawodowymi
- chorobami głosu;
- afonia (bezgłos);
- wady wymowy;
- porażenie fałdu głosowego;
- niedosłuch przewodzeniowy;
- niedosłuch odbiorczy;
- jąkanie;
- neurpatia słuchowa;
- rak krtani;
- szumy uszne;
- nagła głuchota;
- opóźniony rozwój mowy.
Rehabilitacja pacjentów po operacjach na przykład raka krtani czy osób, które przeszły udar mózgu i muszą na nowo uczyć się mówić, także należą do działań, którymi zajmuje się lekarz foniatra.
Różne metody leczenia
Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest oczywiście wykonanie badań diagnostycznych. Diagnoza opiera się nie tylko na badaniach fizykalnych (pisaliśmy o nich wyżej), ale także na badaniach bardziej zaawansowanych. Do takich badań zalicza się między innymi audiometria totalna i audiometria impedancyjna. Wybranie metody leczenia uzależnione jest od przyczyny danego schorzenia. Jednym z najbardziej prostych zabiegów, który wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych to usunięcie czopu woskowinowego. Leczenie farmakologiczne to jedna z zachowawczych metod terapii stosowana jest lekarzy foniatrów.
Bardzo często leczenie wymaga jednak przeprowadzenia operacji. Zabiegi operacyjne mogą obejmować między innymi: nakłucie błony bębenkowej, udrażnianie trąbki Eustachiusza, wycięcie migdałków podniebnych oraz migdałka gardłowego, punkcję wykonywaną przy migdałkach podniebnych, tracheotomię, wycięcie krtani, wszczepienie implantów ślimakowych. Foniatra czym się zajmuje jeszcze? Foniatra zajmuje się także dopasowywaniem aparatu słuchowego czy zmianą jego parametrów. Uczy także pacjentów, w jaki sposób należy prawidłowo zakładać aparat słuchowy.
Specjaliści, z którym współpracuje lekarz foniatra
Z kim współpracuje lekarz foniatra?
Lekarz foniatra w swojej pracy bardzo często musi współpracować z innymi specjalistami – nie tylko z innych gałęzi medycyny. Specjalistą, z którym foniatra współpracuje naprawdę bardzo często jest logopeda. Foniatrzy często nawiązują współpracę także z pedagogami śpiewu czy trenerami głosu. W przypadku leczenia pacjentów z zaburzeniami głosu powstałymi na skutek operacji neurochirurgicznej czy na skutek udaru, foniatra współpracuje także z neurologami. Gastroenterolodzy to kolejni specjaliści, z którymi musi współpracować lekarz foniatra. Wiele osób może być zaskoczonym tym, że lekarz foniatra współpracuje również z fizjoterapeutami czy rehabilitantami. Nie ma w tym nic dziwnego. Należy bowiem pamiętać, że głos tworzymy całym ciałem. Współpraca ze specjalistami, którzy usprawniają ciało jest więc konieczna.
Do foniatry zgłaszają się osoby z zaburzeniami głosu. Foniatra pracuje z pacjentami, którzy nie są zadowoleni z jakości swojego głosu, mają zmieniony głos albo chrypki. Bardzo często pacjentami foniatry zostają osoby pracujące głosem: nauczyciele, aktorzy, śpiewacy, prawnicy, nauczyciele akademiccy, prawnicy. Foniatra ma dzisiaj do swojej dyspozycji bardzo różne formy pracy nad głosem. W zależności od przyczyn problemów z głosem, foniatra może zastosować leczenie przy pomocy leków, fizykoterapię, leczenie operacyjne. Lekarz foniatra zajmuje się leczeniem nie tylko osób dorosłych, ale także dzieci.