Pojęcie gangreny jest znane w środowisku medycznym od dawna, jednak w ostatnim czasie, częściej używane jest określenie „zgorzel”. To rodzaj martwicy, która obejmuje żywe tkanki organizmu. Większość przypadków gangreny zajmuje dystalne części ciała, takie jak powłoki skórne pokrywające palce kończyn, stopy, dłonie. Samo pojawienie się zmian martwiczych jest związane z kontaktem ze środowiskiem zewnętrznym, co sprawia że gangrena może pojawić się w jamie ustnej lub jelitach.
Gangrena – czym jest?
Gangrena (zgorzel gazowa) palca lub zębów to niebezpieczny stan, który bezpośrednio zagraża życiu i zdrowiu osoby poszkodowanej. Najczęstszymi konsekwencjami nieleczonej zgorzeli są amputacje obejmujące obszerne części kończyn dolnych, górnych lub nawet twarzy. Stwierdzenie gangreny palca wymaga niezwłocznej konsultacji w szpitalu i wizyty na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym. Gangrena, jakie są jej przyczyny? Czym się różni zgorzel sucha od wilgotnej? Jak rozpoznać objawy tego niebezpiecznego stanu?
Najczęstsze przyczyny gangreny
Bezpośrednią przyczyną pojawienia się zmian martwiczych, w żywej tkance, jest rozwój w miejscu chorobowym beztlenowych bakterii gnilnych. Najczęstszym rodzajem występującym w przebiegu gangreny są te z rodzaju Clostridium, należące do drobnoustrojów najpowszechniej występujących w środowisku. W zdrowych tkankach pojawienie i namnażanie się bakterii beztlenowych jest niemożliwe, dlatego niezbędne z punktu widzenia ich rozwoju jest zapewnienie odpowiednich warunków środowiska.
By gangrena się rozwinęła odpowiednie warunki do jej rozwoju to:
- Odpowiednia wilgotność,
- temperatura optymalna do ich rozwoju,
- brak dostępu tlenu,
- oraz kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, który staje się dla bakterii wrotami do organizmu.
Gangrena (zgorzel gazowa) występuje zatem w tkankach, które w wyniku urazu lub niedostatecznego dopływu tlenu są narażone na pojawienie się zmian martwiczych. Do najczęstszych przyczyn zakażenia gangreną należą powikłania po chorobach naczyniowych, takich jak cukrzyca lub miażdżyca, zmiażdżenia, oparzenia, odmrożenia oraz zabiegi chirurgiczne przeprowadzane w niedostatecznie sterylnych warunkach. Oczywiście istnieje również szereg cech, które predysponują do zakażenia bakteriami beztlenowymi. Należy do nich przede wszystkim osłabienie układu immunologicznego, podeszły wiek oraz ogólne osłabienie organizmu.
Zgorzel gazowa– rodzaje
W zależności od sposobu zakażenia, przyczyny pojawienia się martwicy oraz tkanek objętych zmianami, wyróżnia się kilka rodzajów zgorzeli.
Najpopularniejsza odmiana gangreny – Zgorzel wilgotna
Zgorzel wilgotna jest najpoważniejszym rodzajem gangreny – odmiana ta w przypadku braku leczenia najczęściej kończy się śmiercią pacjenta. Zgorzel wilgotna swoją nazwę zawdzięcza obejmowaniu tkanek, które cechują się ograniczoną możliwością wysychania. Przyczyną gangreny właściwej, bo tak również określa ten rodzaj zgorzeli, są laseczki Clostridium perfringens. Zgorzel wilgotna może występować w dwóch postaciach, którymi są zgorzele gazowe oraz zwykłe.
Czym wyróżnia się Zgorzel gazowa
Zgorzel gazowa charakteryzuje się występowaniem gazu, produkowanego przez bytujące w żywej tkance bakterie. Pęcherzyki wytwarzane przez drobnoustroje powodują szybsze rozprzestrzenianie się gangreny na pozostałe struktury ciała. Zgorzel gazowa jest bardzo często nazywana „chorobą żołnierzy”, ponieważ spora część przypadków dotyczy uczestników walk na froncie, którzy w wyniku odniesionych ran i braku pomocy medycznej, mierzyli się z niebezpiecznymi skutkami martwicy tkankowej.
Zgorzel miazgi
To rodzaj gangreny, który obejmuje okolicę jamy ustnej. Dochodzi do niej w przypadku niewłaściwej higieny jamy ustnej i diety zawierającej nadmierną ilość cukrów. Rozwój próchnicy powoduje przedostanie się bakterii beztlenowych do komory zęba, a tam z kolei pojawia się martwica tkankowa. Brak leczenia skutkuje gangreną jamy ustnej, co może prowadzić do konieczności usunięcia zęba lub zapalenia okostnej. Zgorzel miazgi zębnej charakteryzuje się silnym bólem oraz nieprzyjemnym zapachem jamy ustnej, co wskazuje na postępujące procesy gnilne.
Zgorzel sucha
Specyficzną odmianą gangreny jest zgorzel sucha. W jej przebiegu nie dochodzi do zakażenia bakteryjnego tkanek, jednak początkowe objawy utrudniają różnicowanie z innym rodzajami zgorzeli. Gangrena ta pojawia się w przypadku miejscowego zatrzymania krążenia lub pojawienia się zakrzepów w okolicy chorobowej. Z tego powodu zgorzel sucha skutkuje wysychaniem i obumieraniem tkanek, bez towarzyszących im procesów gnilnych.
Zgorzel Fourniera
Gangrena Fourniera jest zgorzelą obejmującą skórę, tkankę podskórną oraz powięź. Za jej powstawanie odpowiedzialne są bakterie z grupy paciorkowców, gronkowców oraz w niektórych przypadkach grzyby. Zgorzel Fourniera manifestuje się obrzękiem i bólem w okolicy moszny, a następnie obszar martwiczy stopniowo obejmuje również prącie, odbyt oraz brzuch. Leczenie zgorzeli Fourniera wymaga natychmiastowego zastosowania leczenia antybiotykami oraz usunięcia tkanki martwiczej.
Bakteryjne, zgorzelinowe zapalenie śluzówek (nazywane również rakiem wodnym) to rodzaj procesu gangrenowego, który skutkuje zajęciem obszaru jamy ustnej, policzków oraz dziąseł. Owrzodzeniom towarzyszy nieprzyjemny zapach wydobywający się z ust chorego. Skutkiem raka wodnego jest utrata zębów, warg oraz zniekształcenia twarzy. W terapii zgorzelinowego zapalenia śluzówek niezbędne jest odpowiednia antybiotykoterapia oraz zastosowanie właściwej diety. Rak wodny bardzo często występuje wraz z kwashiorkorem, czyli niedostateczną podażą białek. Z racji obszaru objętego procesem chorobowym, ludzie cierpiący na zgorzelinowe zapalenie śluzówek są zmuszeni do poddawania się operacjom plastycznym, ze względu na duży stopień stygmatyzacji spowodowany skutkami choroby.
Objawy gangreny
Z występowaniem gangreny związany jest szereg objawów, które obejmują różne układy i narządy organizmu. Do zmian miejscowych zalicza się obrzęk pojawiający się do kilku dni po zakażeniu. Opuchlizna obejmująca miejsce urazowe charakteryzuje się również zaczerwienieniem oraz pęcherzami z ropą. Płyn surowiczy wydobywający się z rany ma silny, nieprzyjemny zapach, który jest porównywany do odoru gnijącego mięsa. Bardzo często zdarza się, że pacjenci obserwują znacznie niższą temperaturę zakażonej okolicy ciała, w porównaniu z niezajętymi częściami i kończynami.
Ogólnymi objawami gangreny są tachykardia, szybszy i niemiarowy oddech oraz spadki ciśnienia tętniczego. W niektórych przypadkach zdarzają się sytuacje, kiedy pacjent doświadcza intensywnych wymiotów oraz biegunki, a także traci świadomość. W przypadku braku pomocy medycznej objawy gangreny stopniowo obejmują kolejne układy – bakterie uszkadzają serce, płuca i nerki, co w konsekwencji prowadzi do śmierci.
Diagnostyka i leczenie zgorzeli
Do badań diagnostycznych, w kierunku gangreny, zalicza się morfologię krwi, ocenę prawidłowego funkcjonowania nerek i wątroby, a także prześwietlenie rentgenowskie, które pozwala na wykrycie przestrzeni wypełnionych gazem. Leczenie zgorzeli w większości przypadków polega na zastosowaniu antybiotykoterapii, jednak ogromne znaczenie ma szybka interwencja chirurgiczna. Usunięcie zajętej kończyny przez zgorzel gazową, zakażonego zęba lub obumarłych tkanek zabezpiecza przed niebezpiecznymi komplikacjami. Amputacje i ekstrakcje są drastycznym i mocno inwazyjnym zabiegiem, jednak źle leczona gangrena możne prowadzić nawet do śmierci. Coraz częściej stosowanym sposobem leczenia jest tlenoterapia, która ma na celu uśmiercenie beztlenowych bakterii, które bytują w tkankach organizmu.
Według lekarzy najważniejsza jest jednak odpowiednia profilaktyka, która zabezpieczy przed potencjalnym rozwinięciem się zgorzeli. Unikanie kontaktu z skażonymi materiałami, oczyszczanie ran i usunięcie ciał obcych z miejsc urazowych to klucz do zapobiegnięcia wystąpienia gangreny.
Zgorzel gazowa – czy jest się czego obawiać?
Gangrena czyli zgorzel gazowa palca lub całej stopy to najczęściej występująca postać zgorzeli. Martwica tego rodzaju jest niebezpieczna dla życia i zdrowia, dlatego wszelkie sytuacje mogące skutkować zakażeniem bakteriami Clostridium powinny być konsultowane z lekarzem. Amputacje to tylko niewielka część przykrych konsekwencji, do których może doprowadzić nieleczone zmiażdżenie lub otwarta rana. Również stopa cukrzycowa jest bardzo często przyczyną rozwinięcia się gangreny. Warto znać podstawowe działania medyczne, które można zastosować w przypadku nagłych zdarzeń, a także posiadać wiedzę na temat objawów zgorzeli. Lekceważenie sytuacji zagrożenia zdrowia może w najgorszym możliwym scenariuszu skutkować utratą życia, dlatego zawsze należy reagować i podejmować działania odpowiednie do zaistniałej sytuacji.
Źródło:
- Choroby zakaźne i pasożytnicze, Zdzisław Dziubek, Ewa Duszczyk.