Choroba nowotworowa to przerażająca wizja dla każdego człowieka. Wszyscy boimy się usłyszeć kiedykolwiek taką diagnozę. Często jednak boimy się aż nadto, a to głównie dlatego, że nie mamy świadomości tego, czym tak dokładnie jest rak, jak chociażby glejak. Nie znaczy to oczywiście, że nie ma się czym przejmować, ale dodatkowa wiedza i pewne, całkiem pozytywne, informacje na ten temat na pewno nieco nas uspokoją. Dziś powiemy o glejak przyczyny, glejak wielopostaciowy ostatnie stadium choroby oraz odpowiemy na pytanie rak mózgu – ile się żyje.
Co to jest glejak? Jakie są glejak przyczyny?
Glejak to nowotwór ośrodkowego układu nerwowego, który rozwija się w obrębie tzw. tkanki glejowej. Jego pochodzenie związane jest z astrocytami, czyli komórkami, które odpowiedzialne są m.in. za regulację przesyłania impulsów nerwowych i tworzenie istotnej bariery, tzw. bariery krew-mózg. To także oligodendrocyty, czyli komórki budujące osłonki mielinowe neuronów.
Stopień złośliwości nowotworów, dzieli się według czterostopniowej skali. Skala złośliwości glejaka to cztery poziomy:
- Stopień I – guz określa się jako zdolny do leczenia; charakteryzuje się on dobrymi rokowaniami i podatnością na leczenie;
- Stopień II – guz wykazuje stosunkowo wolne tempo wzrostu, jego rokowania określane są jako pośrednie;
- Stopień III i IV – guzy te to nowotwory o niskim stopniu zróżnicowania, ich zdolności do szybkiego powiększania swoich rozmiarów i naciekania na okoliczne tkanki dają niskie rokowania całkowitego leczenia.
Najcięższym i najbardziej niebezpiecznym dla człowieka jest glejak wielopostaciowy. Jego agresywny przebieg i największa oporność na stosowaną terapię, dają niewielkie szanse na wyleczenie.
Rodzaje glejaków
Ponieważ istnieje kilka rodzajów zmian nowotworowych struktur mózgowych, wyróżnia się kilka rodzajów glejaka. Różnice związane są z tym, że guz może powstawać z kilku rodzajów komórek, o różnym stopniu złośliwości.
WHO (World Health Organization), Światowa Organizacja Zdrowia sklasyfikowała glejaki w 4 grupach:
- gwiaździaki włosiano-komórkowe i wyściółczaki – guzy o I stopniu złośliwości;
- wyściółczaki i skąpodrzewiaki – guzy o II stopniu złośliwości;
- gwiaździaki anaplastyczne – guzy o III stopniu złośliwości;
- glejaki wielopostaciowe – guzy o IV stopniu złośliwości.
Ostatni z wymienionych, czyli glejak wielopostaciowy, zwany inaczej „glejakiem IV stopnia”, to glejak, który występuje najczęściej i jednocześnie niestety najgorzej rokuje.
Wyleczenie glejaka wielopostaciowego jest bardzo rzadkie (około 5% szansy na 5-letnie przeżycie po diagnozie) i niezwykle ciężkie. Na ogół pacjent umiera w kilka miesięcy po usłyszeniu diagnozy.
Do innego, bardzo rzadkiego, rodzaju glejaka należy glejak pnia mózgu. Jest to niezwykle rzadki i bardzo agresywny typ nowotworu. Atakuje głównie dzieci. Najczęściej te pomiędzy 5-9 rokiem życia. Tak młody wiek pacjentów wynika z tego, że podziały komórkowe, które odbywają się w komórkach glejowych mózgu zachodzą najszybciej u młodych ludzi.
Objawy glejaka
Glejak to cała masa różnorodnych objawów. Zależne są one od typu choroby, ale także od lokalizacji rosnącego guza, nacisku jaki wywiera on na poszczególne elementy układu nerwowego. Pierwszym charakterystycznym objawem w rozwoju glejaka są napady padaczkowe. Przyjmują one zazwyczaj postać skurczów mięśni, które są do tego stopnia skurczami niekontrolowanymi, że mogą prowadzić nawet do utraty przytomności chorego. Napady te są często niespodziewane i właśnie z tego powodu mogą być tak niebezpieczne.
W kolejnej grupie objawów rozwijającego się glejaka pojawiają się tzw. deficyty neurologiczne. W zależności od miejsca, czyli od płata mózgu zajętego przez nowotwór obserwuje się np. afazję, czyli zaburzenia mowy, utratę lub niecałkowite, a tylko chwilowe osłabienie czucia, oraz problemy z pamięcią czy koncentracją. Pogorszenie się zdolności wyraźnego widzenia to także sygnał alarmowy w związku z możliwym rozwojem raka mózgu.
Objawy neurologiczne glejaka, z reguły ujawniają się, gdy guz jest już w zaawansowanym stadium.
Naciekanie na okoliczne tkanki powoduje:
- zaburzenia widzenia;
- zaburzenia funkcji poznawczych;
- nagłe i gwałtowne zmiany zachowania;
- utrata zdolności pisania, liczenia albo czytania;
- zaburzenia czucia/parestezje;
- problemy z równowagą;
- oczopląs;
- drżenia mięśni;
- niezdolność do mówienia (atazja).
Pojawienie się glejaka w płacie czołowym, będzie charakteryzowało się zaburzeniami zachowania. Zlokalizowanie go w płatach skroniowych, potylicznych lub ciemieniowych to powszechne zaburzenia widzenia. Jeśli chodzi o zaburzenia czucia to będą one z kolei obecne, gdy glejak zlokalizowany będzie w płacie/ w płatach ciemieniowych.
Glejak w okolicy móżdżku, to pojawiające się problemy z równowagą, a także oczopląs oraz drżenia mięśniowe.
Przyczyny glejaka
Nie w każdym przypadku, przyczyny powstawania glejaka są możliwe do poznania. Jednym z czynników ryzyka jest promieniowanie jonizujące, wywołujące mutacje. Prawdopodobieństwo zachorowania na glejaka, wzrasta blisko dwukrotnie, gdy występowania glejaka pojawia się w wywiadzie rodzinnym.
Predyspozycje genetyczne lub środowiskowe nie muszą jednak skutkować rozwojem glejaka. Są jedynie zwiększoną szansą na pojawienie się choroby.
Diagnostyka glejaka
Rozpoznaniem i diagnostyką raka i wszelkich zmian nowotworowych, w tym także glejaka, zajmuje się lekarz onkolog. Ze względu na ich umiejscowienie glejaków, neurolog także może być odpowiednim diagnostą.
W pierwszej kolejności wizyta lekarza polega na zebraniu obszernego i dokładnego wywiadu z pacjentem. Na jego podstawie, lekarz jest w stanie ocenić stan zdrowia pacjenta, w czym pomaga mu także badanie przedmiotowe, oceniające podstawowe funkcje układu nerwowego.
Zarówno wywiad jak i badanie pomagają lekarzowi podjąć decyzję o prowadzeniu dalszej diagnostyki. Lekarz onkolog lub neurolog, zazwyczaj zleca także niezwykle istotne i pomocne w diagnostyce badania. Mowa o tomografii komputerowej (CT) i rezonansie magnetycznym (MRI). Oba ta testy pozwalają na potwierdzenie obecności glejaka. Wynik tych testów to także pomoc w określeniu jego położenia i rozmiarów. W obydwóch badaniach wymagane jest podania kontrastu drogą dożylną.
Rodzaj glejaka wymaga także wykonania biopsji, a następnie badania histopatologicznego pobranej tkanki. Określenie rodzaju guza pozwala na wdrożenie szybkiego i prawidłowego leczenia.
Metody leczenia glejaka
Zazwyczaj mówi się o tym, że leczenie zależy od typu zmian nowotworowych, ich zaawansowania, wielkości i stopnia rozwoju. W przypadku glejaka, niezależnie od jego rodzaju, podstawową metodą leczenia jest jego chirurgiczne usunięcie. Usunięcie guza odbywa się z zachowaniem zdrowych tkanek.
Dodatkowym etapem leczenia jest często niezbędna dodatkowa chemioterapia i/lub radioterapia. Wspomagająco w terapii stosowane są też leki, pozwalające na łagodzenie objawów towarzyszących glejaków. Przykładem są chociażby preparaty przeciwwymiotne i środki przeciwbólowe.
W leczeniu chorób nowotworowych nie bez znaczenia jest także wsparcie psychologiczne pacjenta. Dzięki wsparciu psychologa lub psychoterapeuty, choremu dużo łatwiej jest mierzyć się z chorobą.
Rokowania przy glejaku
W przypadku raka i zmian nowotworowych o rokowaniach decyduje tylko i wyłącznie stopień zaawansowania rozwoju choroby. Należy pamiętać, że rokowania to jednak, jak sama nazwa wskazuje, jedynie przewidywania lekarzy, odnośnie zmian w organizmie pacjenta i przewidywanych, ale nigdy nie w zupełności pewnych efektach leczenia.
Rak, jakim jest glejak mózgu, przy niskiej złośliwości, namnaża się w stosunkowo wolnym tempie i dzięki temu rokowania leczenia są dość dobre. Istnieje duża szansa na jego całkowite wyleczenie, co jest sporą nadzieją dla chorych na ten typ choroby onkologicznej.
Niestety w przypadku glejaka złośliwego, który zbudowany jest z komórek niezróżnicowanych, które rozwijają się w szybkim tempie i naciekają na sąsiednie tkanki, rokowanie są już dużo słabsze, a prognozy pełnego wyleczenia prezentują się znacznie gorzej. Ten rodzaj glejaka to także możliwość występowania ognisk martwicy.
Bazując na stopniu złośliwości, najlepsze rokowania powrotu do zdrowia padają na chorych z guzem I i II stopnia złośliwości. Dla tych pacjentów czas przeżycia od czasu diagnozy to 5, a nawet i 10 lat. Guzy złośliwe to niestety z reguły maksymalnie 12 miesięcy życia i to tylko pod warunkiem, że lekarzom uda się w całości usunąć guz.
Istnieje jeszcze IV stopień złośliwości. Są to zmiany nieoperacyjne. W takiej sytuacji pacjent przeżywa około 3 miesięcy od czasu diagnozy. Bywa jednak tak, że organizm chorego jest na tyle silny, że radzi sobie lepiej z chorobą i przewidywane 3 miesiące mogą trwać dużo dłużej.
Źródła:
- Neurologia i neurochirurgia, Kenneth W. Lindsay, Ian Bone Ian Bone Geraint Fuller Geraint Fuller Edra Urban & Partner, 2013.
- Biochemia Harpera, Victor W. Rodwell, David A. Bender, Kathleen M. Botham, Peter J. Kennelly, Anthony P. Weil, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.