Przeglądając wyniki badań często natrafiamy na różnego rodzaju, nie do końca zrozumiałe dla nas pojęcia i oznaczenia. Przykładem mogą być skróty analizowanych wartości, a nawet ich dokładne nazwy. Problem mogą stanowić chociażby granulocyty, a wśród nich bazofile, neutrofile czy eozynofile. Te trzy ostatnie to po prostu rodzaje granulocytów, ale najpewniej wszystkie cztery pojęcia wymagają pierwotnie dobrego omówienia i wyjaśnienia kilku podstawowych kwestii, aby dobrze zrozumieć ich umiejscowienie w podstawowym badaniu, jakim jest morfologia.
Granulocyty – podstawowa charakterystyka leukocytów
Granulocyty stanowią najliczniejszą grupę wśród leukocytów. Leukocyty odpowiadają bezpośrednio za ochronę naszego organizmu przed patogenami. Podobną rolę pełnią omawiane granulocyty.
Ich podział na 3 grupy obejmuje neutrofile, bazofile i eozynofile. Każda z tych grup ma nieco inną budowę i pełni inne funkcje, ale mimo to stanowią one wciąż jedną grupę komórek. Grupa ta zwalcza patogeny obce dla organizmu ludzkiego i te, które wywołują choroby oraz różnego rodzaju zaburzenia, potrafiące zachwiać naturalnym rytmem pracy ludzkiego ciała.
Do podstawowych badań, pozwalających na bezpośrednią ocenę poziomu poszczególnych granulocytów i ich proporcji, służy klasyczna morfologia krwi z rozmazem. Oprócz ilości poszczególnych rodzajów leukocytów, oceniana jest budowa jąder danych komórek, dzięki czemu określić można ich wiek i stopień dojrzałości.
Anatomia granulocytów. Czym są granulocyty segmentowane?
Granulocyty to komórki o kulistym kształcie i ziarnistościach, a także dość sporym jądrze. W przypadku jeszcze młodych i niedojrzałych komórek, jądro jest niepodzielone i wtedy nazywa się je granulocytami pałeczkowatymi. W przypadku komórek starszych, jądro jest podzielone na dwa segmenty, a u dojrzałych już granulocytach jądro składa się aż z pięciu odrębnych części. Typy leukocytów o złożonej budowie jądra to granulocyty segmentowane.
W przypadku, gdy w komórkach granulocytów pojawia się większa i nieprawidłowa liczba segmentów jądra, często mówi się o chorobach związanych z przewlekłym zapaleniem nerek i białaczce.
Bogata budowa komórek granulocytów to także ziarnistości, w których znajdują się różnorodne związki i substancje chemiczne. Najczęściej uwalniane są one z komórek w procesie egzocytozy. Ze względu na ziarnistości można wyróżnić ziarnistości:
1.Azurofilne, które gromadzą białka o działaniu:
- antybakteryjnym,
- antywirusowym,
- antygrzybicznym,
- proteazy – enzymy rozkładające białka i niszczące drobnoustroje;
2. Żelatynazynowe, które zawierają w sobie m.in. acetylotransferazę, lipokalinę, a także lizozym posiadający silne właściwości działające antybakteryjnie.
Same ziarnistości składają się z:
- albumin;
- białek osocza;
- fosfatazy zasadowej.
Dodatkowo w ziarnistościach o specyficznych cechach, przechowywane są:
- histaminaza;
- kolagenaza;
- laktoferyna.
Związki ukryte w ziarnistościach zostają uwolnione, gdy granulocyt przy pomocy specjalnych receptorów rozpozna patogen. Dochodzi do rozpuszczenia błony komórkowej granulocytów i substancje zostają wykorzystane do zniszczenia obcej komórki.
Podział granulocytów
Ze względu na występujące różnice w budowie, ale także funkcjach i odmiennych zdolnościach do pochłaniania barwników, granulocyty dzieli się na trzy grupy.
Są to granulocyty:
- kwasochłonne (eozynofile – EOS);
- zasadochłonne (bazofile – BASO);
- obojętnochłonne (neutrofile – NEUT).
Prawidłowy rozkład granulocytów we krwi określany jest przez ich skład procentowy. Zawartość leukocytów w rozmazie krwi obwodowej, przedstawia się następująco.
Granulocyty:
- obojętnochłonne (neutrofile, NEUT): 1800 – 8000/µl:
- pałeczkowate granulocyty: 3-5 proc.,
- segmentowane granulocyty: 57-65 proc.;
- kwasochłonne (eozynofile, EOS): 50–400/µl, 2-4 proc.,
- zasadochłonne (bazofile, BASO): 0–300/µl, 0-1 proc..
Zdarza się, że we krwi pojawiają się również granulocyty, które jeszcze nie osiągnęły pełnej dojrzałości. Granulocyty niedojrzałe (IG) to młodociane formy krwinek białych. Niedojrzałe granulocyty na skutek zwiększonej produkcji przez organizm mogą pojawiać się we krwi. Ma to zazwyczaj miejsce podczas rozwoju stanu zapalnego w organizmie. Stan ten powszechny jest także u kobiet będących w ciąży. Istnieją jednak niestety poważniejsze powody pojawienia się IG we krwi. Przykładem jest białaczka szpikowa.
Neutrofile, komórki obojętnochłonne
Pierwsze z omawianych i najbardziej liczne w grupie leukocytów są neutrofile. Komórki o charakterze obojętnochłonnym to 60, a nawet 70 procent wszystkich białych krwinek. Ich ilość powinna mieścić się w granicach od 1800 do 8000 w mikrolitrze krwi.
W krążącej w organizmie krwi przebywają one dość krótko, bo zaledwie 6 godzin. Po tym czasie przechodzą one przez ścianę naczynia krwionośnego (diapedeza), a następnie trafiają do innych tkanek i narządów. Najczęściej są do głównie komórki przewodu pokarmowego.
Zwiększona produkcja i uwalnianie neutrofili związane jest najczęściej z zakażeniem bakteryjnym, co powoduje stymulację szpiku kostnego. Neutrofile posiadają zdolność do przemieszczania się do miejsc, gdzie występuje najwyższe stężenie substancji, jakie wydzielają bakterie, lub tych związanych z intensywnym działaniem układu odpornościowego, jak np. elementy układu dopełniacza. Proces ten nazywany jest chemotaksją. Ponad to granulocyty mają zdolność do pochłanianie drobnoustrojów w procesie endocytozy
Kolejnym zadaniem granulocytów obojętnochłonnych jest egzocytoza w miejscu infekcji. Proces ten jest przeciwieństwem endocytozy i polega na wydzielaniu substancji z ziarnistości na zewnątrz w procesie degranulacji. Podczas tego zjawiska uwolnione zostają głównie silnie działające enzymy. Należą do nich przede wszystkim: defenzyny, mieloperoksydaza, proteazy, ale także oksydaza NADPH. Ta ostatnia ma zdolność produkcji wolnych rodników tlenowych. Wszystkie wydzielone substancje pomagają zwalczyć zakażenie i wspierają działanie innych komórek układu odpornościowego.
Zwiększona ilości neutrofili w wynikach badań laboratoryjnych może świadczyć przede wszystkim o:
- stanach zapalnych, w tym procesach autoimmunologicznych;
- białaczce szpikowej.
O spadek ilości neutrofili mówimy natomiast w przypadku:
- ostrych białaczek;
- niedokrwistości aplastycznej;
- zakażeniach wirusowych;
- chemioterapii;
- radioterapii.
Eozynofile inaczej zwane granulocytami kwasochłonnymi
Eozynofile to tzw. granulocyty kwasochłonne. Ich ilość mieści się w przedziale 50 do 400 krwinek/μl krwi. Wartość ta stanowi od 2 do 4 proc. wszystkich leukocytów. Podobieństwo do neutrofili można odnaleźć w zdolnościach do chemotaksji, diapedezy i egzocytozy.
Funkcja jaką pełnią jest oparta o działanie ochronne przed pasożytami. Z tego właśnie powodu największa ich eozynofilii znajduje się bezpośrednio w przewodzie pokarmowym, układzie oddechowym i moczowym, gdzie najczęściej bytują pasożyty.
Zwiększona ilość granulocytów kwasochłonnych świadczy przeważnie o:
- zakażeniu pasożytami;
- reakcji alergicznej;
- płonicy;
- chłoniakach;
- białaczkach;
- chorobach skóry;
- przewlekłych chorobach zapalnych.
Bazofile, czyli granulocyty zasadochłonne
Bazofile określane inaczej jako granulocyty zasadochłonne to na pozór najmniej istotna grupa granulocytów. Takie wrażenie można odnieść patrząc na to, że ich ilość we krwi wynosi raptem 300/μl, co stanowi tylko do 1% wszystkich leukocytów. Nie jest to jednak prawidłowe myślenie, ponieważ bazofile podobnie, jak komórki tuczne biorą udział w intensywnym wspieraniu układu odpornościowego.
Ich funkcja oparta jest o ich stymulację przez limfocyty T. Pobudzone granulocyty zasadochłonne wydzielają heparynę i histaminę, a więc dwie substancje, które są pierwszymi związkami odpowiadającymi za pojawienie się reakcji uczuleniowych. Reakcje te mają charakter natychmiastowy i są to znane zapewne wszystkim:
- pokrzywka;
- wysypka;
- opuchlizna;
- wstrząs anafilaktyczny.
Znaczne zwiększenie się ilości bazofili obserwuje się między innymi w klasycznym przebiegu chorób krwi, np. białaczek.
Podsumowując: każdy rodzaj granulocytów odgrywa inną, ale równie ważną rolę w ochronie organizmu i prawidłowej pracy układu odpornościowego. Ich ilość wskazuje na prawidłowe lub niewłaściwe funkcjonowanie mechanizmów obronnych. Należy jednak pamiętać, że najistotniejsza jest wartość liczbowa poszczególnych granulocytów, gdyż skład procentowy zależy jest właśnie od tego stosunku ilości białych krwinek względem siebie.
Żadne odchylenie od normy nie powinno być jednak ignorowane i interpretowane tylko i wyłącznie przez nas samych. Warto skonsultować swoje wyniki ze specjalistą, aby rozwiać wszelkie wątpliwości i w razie czego możliwie szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.
Źródła:
- Chemia Medyczna, Patrick Graham L., 2019, wydawnictwo: PWN,
- Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski, B. Solnica, wyd. IV, 2017,
- Ł. Pijanowski, M. Chadzińska, Neutrofile – nieustraszeni pogromcy patogenów, Wszechświat 113 4/6 2012.