Grupy inwalidzkie – rodzaje. Co daje grupa inwalidzka i jak ja pozyskać?

Niepełnosprawność to ciężki bagaż, który osoby niepełnosprawne często muszą nieść przez znaczną część lub wręcz całe swoje życie. Ich sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia samodzielne życie codzienne, naukę, pracę czy funkcjonowanie w społeczeństwie. Orzekanie o niepełnosprawności i nadawanie stopnia niepełnosprawności jest wyjściem takim osobom naprzeciw i próbą ułatwienia życia oraz aktywności społecznych.

Czym jest grupa inwalidzka, a czym stopień niepełnosprawności?

Do końca roku 1997 mieliśmy do czynienia z nadawaniem grupy inwalidzkiej. Przyznawaniem bądź odrzucaniem wniosku o jej nadanie, zajmowała się specjalna komisja lekarska do spraw inwalidztwa i zatrudnienia. Na podstawie zebranej dokumentacji zespół mógł zdecydować o nadaniu pierwszej, drugiej lub trzeciej grupy inwalidzkiej. Osoba raz zakwalifikowana do grupy inwalidzkiej na okres trwały, zachowuje stały status osoby niepełnosprawnej. Tym samym otrzymuje pełnię praw i przywilejów z tym związanych.

Od 1 stycznia 1998 system orzekania o niepełnosprawności uległ reformie. Pierwszą istotną zmianą są dwa podstawowe rodzaje orzecznictwa i stopnia niepełnosprawności.

Stopnie niepełnosprawności

• Lekki stopień niepełnosprawności dotyczy osób dotkniętych dysfunkcją organizmu. Dysfunkcja ta obniża możliwości wykonywania pracy czy działań społecznych. Istnieje jednak możliwość kompensacji niepełnosprawności w postaci np. sprzętów ortopedycznych, środków pomocniczych czy technicznych.
• Umiarkowany stopień niepełnosprawności dotyczy sytuacji, gdy osoba nie jest zdolna do pracy lub jest zdolna do niej tylko w warunkach pracy chronionej, bądź wymagającej czasowej lub stałej pomocy innych.
• Znaczny stopień niepełnosprawności oznacza, że osoba jest niezdolna do pracy lub zdolna do pracy w warunkach chronionych. Ponadto osoba ta wymaga stałej bądź długotrwałej opieki i pomocy osób trzecich, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

W świetle prawa pojęcie grupa inwalidzka i stopień niepełnosprawności są synonimiczne i równoważne. Oznacza to, że odpowiednie grupy inwalidzkie odpowiadają stopniom niepełnosprawności.

Grupy inwalidzkie

Wyróżnia się tak naprawdę try grupy inwalidzkie, którymi są:

1. I grupa inwalidzka to znaczny stopień niepełnosprawności, całkowita niezdolność do pracy i samodzielnego egzystowania,
2. II grupa inwalidzka to umiarkowany stopień niepełnosprawności, całkowita niezdolność do pracy,
3. III grupa inwalidzka to lekki stopnień niepełnosprawności, częściowa niezdolność do pracy.

Jakie przywileje wynikają z posiadania orzeczenia o grupie inwalidzkiej bądź stopniu niepełnosprawności?

Aby ułatwić osobom niepełnosprawnym życie w społeczeństwie, aktywność zawodową czy edukacyjną, ale również samodzielne egzystowanie, powstała lista świadczeń, ulg i zasiłków przysługujących niepełnosprawnym. Są to między innymi odpowiednio dostosowane do możliwości miejsce i warunki pracy. Osoba niepełnosprawna uzyskuje wsparcie w poszukiwaniu odpowiedniego stanowiska, np. w zakładzie pracy chronionej.

Ponadto, przysługują jej uprawnienia pracownika niepełnosprawnego, jak dodatkowy urlop, dłuższe bądź dodatkowe przerwy, czy krótszy czas pracy. Do dyspozycji ma się również dodatkowe świadczenia opiekuńcze i pielęgnacyjne, pomoc z funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, nie tylko finansową, ale również w znalezieniu turnusu rehabilitacyjnego czy zakupie sprzętu ortopedycznego oraz rehabilitacyjnego.

W razie potrzeby niepełnosprawny może starać się o dofinansowania do np. likwidacji barier architektonicznych, jak brak podjazdu dla wózka.

Co jeszcze przysługuje osobie niepełnosprawnej?

Ponadto w większości przypadków osobie niepełnosprawnej przysługują:

• ulgi na komunikację miejską, PKP i PKS,
• ulgi podatkowe,
• wstęp do ośrodków kultury, takich jak muzeum.

Wachlarz przywilejów wynikających z orzeczenia o niepełnosprawności jest ściśle związany ze stopniem niepełnosprawności. Im wyższy stopień, tym skala ulg i świadczeń większa.

Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności?

Aby otrzymać status osoby niepełnosprawnej lub osoby niepełnosprawnej z orzeczonym stopniem niepełnosprawności, należ złożyć wniosek wraz z szeregiem dokumentów w odpowiednim dla swojego miejsca zamieszkania, zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Druk takiego wniosku można otrzymać w siedzibie zespołu bądź w razie potrzeby otrzymać drogą pocztową. Formularz musi zawierać:

• imię i nazwisko,
• datę i miejsce urodzenia,
• adres zamieszkania lub pobytu,
• numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość i numer PESEL,
• kreślenie celu, dla którego potrzebne jest orzeczenie,
• informacja o sytuacji społecznej i zawodowej osoby zainteresowanej,
• potwierdzenie osoby zainteresowanej, że podane we wniosku dane są prawdziwe.

O jakich dokumentach jeszcze należy pamiętać?

Oprócz samego wniosku osoba ubiegająca się o orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności powinna dołączyć jak najdokładniejszy komplet dokumentów. Obowiązkowo musi być to pełna dokumentacja medyczna.

Oprócz niej wymagane jest aktualne zaświadczenie lekarskie od lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba ubiegająca się o orzeczenie. W oświadczeniu tym powinien znaleźć się opis aktualnego stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących, poparte aktualnymi badaniami diagnostycznymi. Ważność takiego zaświadczenia to miesiąc i w ciągu takiego okresu powinien zostać złożony wniosek. Do kompletu dokumentacji warto załączyć wszelkie inne dokumenty mogące mieć wpływ na decyzję komisji orzekającej.

Kto może się ubiegać o status osoby niepełnosprawnej?

O orzeczenie stopnia niepełnosprawności może ubiegać się osoba powyżej 16 roku życia, z naruszoną sprawnością organizmu. Oznacza to, że schorzenie, na które cierpi, sprawia że:

• Jest osobą niezdolną do pracy bądź wymaga specjalnego stanowiska.
• Wymaga opieki lub pomocy od innych.
• Ma problemy z codziennymi czynnościami i potrzebuje urządzeń, które pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu (np. protezy, osobistej pompy insulinowej itd.).

Jeżeli osobą ubiegającą się o orzeczenie jest dziecko, czyli osoba poniżej 16 roku życia, bądź osoba ubezwłasnowolniona, wniosek może złożyć rodzic lub prawny przedstawiciel. W przypadku dzieci proces jest bardziej szczegółowy i wymagający. Wiele czynników musi zostać spełnionych jednocześnie. Wniosek o orzeczenie może zostać w każdym momencie anulowany przez wnioskodawcę, bez podawania powodu.

Jak przebiega proces orzekania o niepełnosprawności?

Gdy komplet dokumentów trafia do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, komisja powinna pochylić się nad wnioskiem w ciągu miesiąca od jego wpłynięcia. Może się zdarzyć tak, że zespół stwierdzi dokumentację za niewystarczającą. W takiej sytuacji często zlecane są dodatkowe specjalistyczne badania.

Jednak gdy dokumenty są spójne i kompletne, dochodzi do zebrania się Zespołu. Wnioskodawca bierze udział w posiedzeniu składu orzekającego. O terminie rozpatrzenia wniosku, zainteresowany jest nie później, niż 7 dni przed. Na takim spotkaniu oceniany jest stan zdrowia, sprawność fizyczna, psychiczna i społeczna. Jeżeli zainteresowany nie stawi się przed komisją, sprawa zostaje nierozpatrzona.

Są jednak sytuacje, w których osoba zainteresowana bądź podopieczny wnioskodawcy nie może stawić się na posiedzeniu. W takiej sytuacji można ubiegać się o przełożenie terminu, komisja nie ma jednak obowiązku przystać na taką prośbę. Jeżeli jednak przewodniczący zespołu stwierdzi, że zebrana dokumentacja jest kompletna i wystarczająca, orzekanie może odbyć się bez badania, a decyzja orzekająca niepełnosprawność zapaść bez obecności osoby zainteresowanej.

W przypadku, gdy zainteresowany nie może się stawić w ustalonym terminie, a komisja stwierdzi, że dokumentacja niestety nie jest wystarczająca, badanie może odbyć się w miejscu pobytu petenta.

Wyniki orzeczenia

Jeżeli orzeczenie powiatowego zespołu orzekającego nie jest zadowalające dla wnioskodawcy, może się on od niego odwołać  do zespołu w ciągu 14 dni od decyzji. W tym celu należy złożyć stosowne dokumenty w biurze powiatowej komisji, która wydała orzeczenie. Ta niejako pośredniczy między petentem a wojewódzkim oddziałem. W ciągu 7 dni ma obowiązek przesłać odwołanie do komisji drugiej instancji. W czasie tego tygodnia ma jednak możliwość dokładnej analizy odwołania, nachylić się nad jego treścią. W razie, gdy powody podane w odwołaniu komisja powiatowa uzna za słuszne, samodzielnie może anulować swoje orzeczenie lub zmienić jego treść.

W sytuacji, gdy odwołanie trafi jednak do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności i ten podtrzyma decyzję powiatowej komisji albo jego decyzja nadal nie będzie wystarczająca dla osoby zainteresowanej, nadal można się odwołać. Kolejnym szczeblem, który może zmienić decyzję w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, jest Sąd Pracy i Ubezpieczeń społecznych. Podobnie jak w odwołaniu na niższym szczeblu, analogicznie składamy dokumenty do wojewódzkiego zespołu orzekającego. Ten ma możliwość samokontroli dotyczącej odwołania i może zmienić decyzję. Jeżeli to nie nastąpi, przesyła dokumenty do Sądu. Na odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu osoba zainteresowana ma 30 dni od otrzymania decyzji.

Uprawnienia wynikające z orzeczenia o niepełnosprawności

Orzeczenie o niepełnosprawności i jej stopniu upoważnia do korzystania z nadanych ulg i przywilejów. Aby łatwo i sprawnie z nich korzystać, należy wystąpić do powiatowego lub miejskiego zespołu orzekającego o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej. Jest ona potwierdzeniem posiadania orzeczenie i pozwala na korzystanie ze wszystkich przysługujących ulg. Dokument ten jest wystawiany na okres ważności orzeczenia, jednak nie ma terminu dłuższego, niż 5 lat w przypadku legitymacji niepełnosprawności i 10 lat, gdy chodzi o legitymację stopnia niepełnosprawności, wystawioną osobom, które nie ukończyły 60 roku życia.

Przed złożeniem wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności warto się do niego dobrze przygotować. Można w ten sposób oszczędzić sobie odwołań, nadmiernej papierologii czy po prostu nerwów. W tym celu zaleca się rozmowę z lekarzem prowadzącym osobę ubiegającą się o orzeczenie, zasięgnąć języka w odpowiednim miejskim bądź powiatowym oddziale zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności lub skorzystać z informacji na oficjalnej stronie stronie rządowej www.gov.pl.