Badanie na obecność antygenu HBs wykonuje się przy podejrzeniu zakażenia wirusem HBV lub w celu wykluczenia innych chorób wątroby. Daje nam ono możliwość wczesnego wykrycia wirusowego zapalenia wątroby typu B, a tym samym szansę na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia. Znacznie zwiększa to skuteczność zastosowanej terapii. Badanie należy wykonać nie szybciej, niż 30 dni od ewentualnego zapalenia, gdyż dopiero wtedy wirus pojawia się we krwi chorego. Kiedy zaleca się wykonać diagnostykę oraz czy zawsze wynik dodatni oznacza, że jesteśmy zarażeni?
Czym jest badanie na obecność antygenu HBs?
Badanie na obecność antygenu HBs ma na celu potwierdzić bądź wykluczyć obecność wirusa HBV, wywołującego wirusowe zapalenie wątroby typu B. Jest to bardzo groźny czynnik atakujący wątrobę. Powoduje powstawanie wielu ostrych bądź przewlekłych stanów tego organu, a z czasem prowadzi do jego marskości. W najcięższych przypadkach zaobserwowano, że może to być również jedna z przyczyn rozwoju raka wątrobowokomórkowego.
Rozwój choroby trwa zwykle od 60 do 90 dni. Początkowo odczuwamy jedynie objawy grypopodobne. Dlatego na tym etapie pacjenci zwykle są jeszcze nieświadomi tego, że doszło u nich do zakażenia. Dopiero kiedy symptomy te ustępują, u chorego pojawia się żółtaczka. Powinien to być dla nas bardzo ważny sygnał świadczący o tym, że nasza wątroba nie pracuje tak, jak powinna. Stan ten jest wskazaniem do tego, aby niezwłocznie udać się do lekarza, który zleci przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki.
Pamiętaj!
Wszelkie badania powinny zostać wykonane nie wcześniej niż 30 dni od ewentualnego zakażenia. Nie stosowanie się do tej terminologii może bowiem dać nam wynik fałszywie ujemny. Zdarzają się również przypadki, w których chorzy nie odczuwają żadnych zmian w organizmie. Proces namnażania wirusa przebiega u nich bezobjawowo.
Rolą badań potwierdzających obecność HBV jest zazwyczaj możliwość stwierdzenia, czy organizm osoby zakażonej jest w stanie bronić się przed wirusem. Okazuje się bowiem, że aż u 90% pacjentów choroba ustępuje całkowicie po 12 tygodniach. W ich krwi pojawiają się natomiast ochronne przeciwciała anty HBs. Są to cząsteczki zbudowane z białek. Produkowane są jedynie wtedy, kiedy organizm miał styczność z antygenem otoczkowym wirusa zapalenia wątroby typu B.
Do wytworzenia przeciwciał może dojść nie tylko po przebytej infekcji, ale również po wykonaniu szczepienia przeciwko WZW B. Wynik badań na przeciwciała antygen HBs przyjmuje formę dodatnią zazwyczaj około pół roku od wystąpienia choroby. Stan ten może utrzymywać się nawet przez kilka lat. Świadczy to o tym, że pacjent uzyskał pełną ochronę przed wirusowym zapaleniem wątroby typu B.
Jakie są wskazania do wykonania badania?
Wynik antygen HBs niezbędny jest do tego, aby zdiagnozować chorobę oraz na bieżąco monitorować przebieg infekcji WZW typu B. Dzięki temu wiemy między innymi, w jakim stadium chorobowym się znajdujemy i czy zakażenie nie przybrało formy przewlekłej. Informacja ta jest bardzo istotna dla lekarza prowadzącego, gdyż to właśnie zazwyczaj na jej podstawie wdraża odpowiedni sposób leczenia.
Ponadto stała kontrola przebiegu choroby daje nam pogląd na to, czy zastosowana terapia przynosi jakieś rezultaty. Na podstawie tych badań specjalista może stwierdzić, czy doszło do zatrzymania namnażania wirusa bądź całkowitego wyzdrowienia.
Jakie są objawy obecności wirusa HBV?
Badanie na obecność wirusa HBV wywołującego wirusowe zapalenia wątroby zleca się zazwyczaj po wystąpieniu takich objawów jak:
- Żółtaczka,
- Gorączka,
- Bóle brzucha,
- Powiększenie wątroby,
- Przewlekłe zmęczenie,
- Dolegliwości trawienne,
- Utrata apetytu,
- Odbarwiony stolec,
- Zaciemniony mocz.
Wszystkie wymienione wyżej dolegliwości to przypadłości pojawiające się w momencie wystąpienia zaburzeń pracy wątroby. Warto zatem pamiętać, aby wspomnieć o nich swojemu lekarzowi prowadzącemu. Na ich podstawie zlecona zostanie stosowna diagnostyka. W przypadku otrzymania negatywnego wyniku na antygen HBs wykluczona zostanie możliwość zakażenie HBV. Jednocześnie będzie to oznaczało, że przyczyny wyżej wymienionych objawów należy upatrywać w innym schorzeniu wątrobowym.
Rutynowe wykonanie badania
Badanie na obecność antygenu HBs powinno być także wykonane rutynowo:
- Przed planowanym zabiegiem bądź operacją.
- U osób, które wykazują wysoki stopień narażenia na kontakt z wirusem. Mowa tutaj o przedstawicielach służb medycznych, kosmetyczkach, fryzjerach, tatuażystach itp.
- Przed przystąpieniem do programu dawcy organów bądź krwi.
- W przypadku zajścia w ciąże.
- Przed wykonaniem szczepienia po to, aby określić stan układu odpornościowego.
- Po upływie 5 lat od szczepienia przeciwko WZW typu B.
Jak powinno przebiegać przygotowanie do badania?
Badanie na obecność antygenu HBs nie wymaga żadnego specjalistycznego przygotowania. Wykonywane jest na podstawie badań surowicy krwi pobranej z żyły łokciowej lub w przypadku dzieci z nacięcia skóry. Wskazane jest jednak, aby na pobranie stawić się z samego rana. W przeciwieństwie do wielu innych badań tego typu nie musimy być przy tym jednak na czczo.
Zupełnie inaczej sprawa ma się w przypadku wykonywania diagnostyki metodą PCR. Jest ona znacznie dokładniejsza, gdyż wykrywa materiał genetyczny wirusa. Daje nam to możliwość doboru odpowiedniego sposobu leczenia oraz określenia skuteczności zastosowanych środków farmaceutycznych. Tutaj zaleca się, aby pobranie materiału do badań przeprowadzać na czczo. Ostatni posiłek pacjenta powinien być spożywany 12 godzin przed diagnostyką. Zaleca się również, aby chwilę wcześniej usiąść i odpocząć.
Niezależnie od zastosowanej metody wykrywania wirusa, należy spodziewać się pytania dotyczącego szczepień przeciwko WZW B oraz poinformować pielęgniarkę o przyjmowanych lekach. Jest to bardzo ważne, gdyż może mieć wpływ na otrzymany wynik.
Obowiązujące normy — antygen hbs ujemny, dodatni, reaktywny, niereaktywny
Wykonując badanie metodą immunochemii z detekcją elektrochemiluminescencyjną, musimy zwracać uwagę na poniższe normy:
HBs — wynik ujemny,
< 10 — antygen HBs niereaktywny,
≥10 — antygen HBs reaktywny,
≥ 100 — wysoki poziom ochrony
Antygen Hbs ujemny wyklucza zakażenie wirusem. Powinniśmy jednak pamiętać o zabezpieczeniu się odpowiednim szczepieniem.
Antygen HBs niereaktywny to tymczasem sygnał, że w organizmie znajduje się bardzo mała ilość przeciwciał. Może to świadczyć o tym, że albo nie doszło do całkowitego wyleczenia wirusowego zapalenia wątroby typu B, albo pacjent nie uzyskał odporności poszczepiennej. Zazwyczaj ma to związek z wystąpieniem zaburzeń odporności.
Wynik powyżej 10 świadczy natomiast o tym, że pacjent uzyskał odporność po szczepieniu bądź przechorowaniu wirusa zapalenia wątroby typu B. Jest ona niewielka, ale wystarczająca do tego, aby się bronić. Należy jednak pamiętać o tym, aby na bieżąco monitorować te parametry.
W przypadku pacjentów, u których doszło do wytworzenia odporności na skutek szczepienia, powinniśmy otrzymać wynik powyżej 100. Daje nam to pewność, że poziom ochrony jest bardzo wysoki i nie musimy wykonywać żadnych dodatkowych szczepień, ani badań. Zazwyczaj stan ten utrzymuje się przez kilka lat.
Należy jednak pamiętać o tym, że powyższe normy nie są identyczne we wszystkich placówkach. W zależności od wybranego laboratorium i metody wykonywania badania zakresy te mogą ulegać nieznacznym wahaniom. Zaleca się zatem, aby otrzymane wyniki niezwłocznie skonsultować z lekarzem zlecającym badanie.
Czy antygen HBs jest tym samym co przeciwciała anty HBs?
Warto wiedzieć, że antygen HBs oraz przeciwciała anty HBs to dwa zupełnie inne parametry. Bardzo często zdarza się, że pacjenci mylą je ze sobą, co daje im błędną diagnozę. Różnica jest bardzo znacząca. Obecność antygenu świadczy bowiem o obecności infekcji i prawdopodobnym zachorowaniem na WZW typu B. Przeciwciała anty HBs to natomiast często wynik szczepienia i uzyskanej tym sposobem odporności.
W związku z tym, że szczepienia na WZW typu B są w naszym kraju obowiązkowe, każdy z nas powinien mieć przeciwciała we krwi. Dobrze jest jednak po 5 latach wykonać badania na ich obecność. Tym sposobem określimy, czy nasza ochrona jest nadal aktualna, czy też wymagamy ponownego zabezpieczenia.
Badanie HBs w ciąży
Określenie tego, czy antygen HBs jest niereaktywny, jest bardzo ważne w przypadku potwierdzonej ciąży. Z tego też powodu rutynowo wykonuje się je aż dwa razy. Pierwsza diagnostyka odbywa się od razu w pierwszym trymestrze, natomiast druga, potwierdzająca wykonywana jest w trymestrze trzecim. Zazwyczaj między 33, a 37 tygodniem ciąży.
Badanie HBS w ciąży to czynność niezbędna, gdyż istnieje możliwość przeniesienia choroby na dziecko. Działania te mają na celu uniknięcie tej sytuacji. W przypadku wykluczenia choroby, noworodek otrzymuje zielone światło do tego, aby od razu po narodzinach zaczepić go przeciwko WZW typu B. Jeżeli jednak okaże się, że antygen HBs jest niereaktywny, dziecko niemal natychmiast po urodzeniu musi otrzymać immunoglobulinę. Postępowanie to zapobiega wystąpieniu uszkodzenia wątroby u noworodka.
Dodatni wynik badania w żaden sposób nie wpływa na przebieg porodu i nie jest też wskazaniem do przeprowadzenia cesarskiego cięcia. Kobieta może również bez żadnych przeszkód karmić piersią bez obawy o zarażenie dziecka. Najprawdopodobniej jest to jednak dość ważna informacja dla personelu medycznego, gdyż podczas porodu będzie miał na uwadze, że musi zachować szczególną ostrożność.
Postępowanie w przypadku otrzymania wyniku dodatniego
Jeżeli w wyniku wykonanych badań otrzymamy informację, że antygen HBs jest niereaktywny, należy jak najszybciej rozpocząć odpowiednią terapię przeciwko WZW typu B. Leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów towarzyszących temu schorzeniu. Dowiem, jak do tej pory w świecie medycyny nie udało się jeszcze nikomu całkowicie wyeliminować wirusa HBV z organizmu.
Dzięki stosownej farmakologii oraz zmianie stylu życia, a w szczególności diety, możliwe jest jednak zapobieganie pogarszania się stanu wątroby, poprzez zahamowanie namnażania się wirusa. Należy bezwzględnie wyeliminować ze swojego życia takie czynniki jak alkohol, papierosy oraz inne używki. Jednocześnie chory powinien wprowadzić do swojego jadłospisu zdrową i lekkostrawną żywność, a także zadbać o odpoczynek i odpowiednie nawodnienie organizmu.
Jeżeli dojdzie do przekształcenia schorzenia w chorobę przewlekłą, pacjentowi zapisywane są leki przeciwdziałające replikacji wirusa. Jest to najczęściej interferon alfa oraz lamiwudyna.
W jaki sposób można zarazić się wirusem HBV?
Istnieją trzy sposoby zarażenia się wirusem HBV — poprzez krew, drogę płciową i okołoporodową. Najczęstszą formą jest jednak kontakt z zakażoną krwią. Wystarczy zaledwie odrobina tego płynu, która dostanie się do błon śluzowych bądź na uszkodzoną skórę, aby doszło do wniknięcia wirusa. Ryzyko zakażenia jest bardzo duże, gdyż wirus bardzo łatwo przedostaje się do organizmu.
Potencjalnym źródłem zakażenia może być:
- Niepewny kontakt seksualny.
- Ukłucie zanieczyszczoną igłą.
- Przetaczanie krwi.
- Wykonanie tatuażu.
Bezwzględnie zakazane jest zatem używanie przedmiotów higienicznych zakażonego, a w przypadku kontaktów seksualnych zaleca się stosowanie prezerwatyw. Nie należy o tym zapominać, nawet podczas stosunku analnego, gdyż wystarczy niewielki kontakt z płynem ustrojowym, aby zakazić się wirusem. Mimo tego nawet te działania nie zabezpieczają nas w 100%. Zdarzają się bowiem przypadki pękania prezerwatyw.