Hematokryt (HCT) to jeden z parametrów badanych podczas wykonywania standardowego badania krwi. Hematokryt jako jeden z parametrów określa stosunek czerwonych krwinek (erytrocytów) do pełnej objętości krwi, czyli płytek krwi (trombocytów), białych krwinek (leukocytów) i osocza (plazmy).
Erytrocyty to te elementy krwi, które, dzięki zawartości hemoglobiny, odpowiadają za jej czerwony kolor oraz transportują tlen z płuc do wszystkich komórek organizmu.
Płytki krwi powstają w szpiku kostnego i odpowiadają za krzepnięcie krwi.
Leukocyty są odpowiedzialne za odporności organizmu.
Plazma, czyli płyny składnik krwi, w niej poruszają się wszystkie elementy morfotyczne.
Jeśli chcesz się dowiedzieć nieco więcej na temat hematokrytu powinieneś/powinnaś przeczytać ten artykuł w całości.
Jak wygląda badanie hematokrytu?
Badanie hematokrytu polega na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej, opuszka palca lub z pięty, u noworodka.
Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Należy zgłosić się na czczo co oznacza, iż ostatni posiłek powinniśmy spożyć minimum 6 – 8 godzin przed badaniem hematokrytu. Badanie wykonuje się rano do godziny 10:00. Jeśli badanie dotyczy kobiet, powinny one poinformować, jeśli są w ciąży lub właśnie występuje u nich miesiączka. Warto na minimum dwa dni przed badaniem powstrzymać się od palenia papierosów i koniecznie prze tydzień nie spożywać alkoholu.
Wskazania do wykonania badania hematokrytu. Jakie jest odpowiedni poziom HCT?
Ogólne badanie morfologicznie krwi powinniśmy wykonywać kontrolnie raz w roku. Jeśli natomiast jakieś objawy wzbudzą nasz niepokój, warto niezwłocznie udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który zleci podstawowe badania.
Wskazania do wykonania badania hematokrytu są między innymi takie objawy jak:
- osłabienie,
- zmęczenie,
- brak energii,
- bladość skóry,
- częste infekcje,
- wypadanie włosów,
- pękanie paznokci,
- zmiany skórne,
- kołatanie serca,
- uderzenia gorąca,
- obfite miesiączki,
- kontrolnie przy leczeniu innych chorób.
Teraz będziesz w stanie zdiagnozować u siebie bądź u innych jak wyglądają objawy hematokrytu, nie lekceważ tego co dzieje się z Twoim ciałem!
Interpretacja wyników hematokrytu
Wynik hematokrytu najczęściej podawany jest w procentach, więc jeśli na przykład wyniesie 35% oznacza to, że w 100 mililitrach krwi znajduje się 35 mililitrów krwinek czerwonych.
Normy hematokrytu są następujące:
- kobiety 37 – 47%,
- mężczyźni 40 – 54%,
- niemowlęta i dzieci 30 – 40%,
- noworodki 44 – 62%,
- dziewczęta 13 – 10 lat 36 – 46%,
- chłopcy 13 – 18 lat 37 – 49%.
Normy hematokrytu zależą od metody badania i aparatu, w którym jest ono wykonywane. Dlatego nie należy porównywać wyniku z normami pochodzącymi z innej analizy. Badanie powinno być opatrzone normami obowiązującymi w danym laboratorium.
Niski hematokryt
Obniżenie hematokrytu to nic innego, jak zmniejszona ilość elementów morfotycznych krwi w stosunku do objętości osocza. Przyczyn takiego stanu jest wiele. W przypadku problemów z ich określeniem zawsze należy wykonywać dodatkowe badania, gdyż błędna diagnoza może być bardzo niebezpieczna dla naszego zdrowia.
Poniżej kilka najczęstszych przyczyn obniżenia hematokrytu.
Przewodnienie
Obniżenie hematokrytu często wiąże się z przewodnieniem organizmu. Dzieje się tak, ponieważ nadmiar płynu powoduje zwiększenie objętości osocza, nie zwiększa się natomiast ilość krwinek. W ten sposób ilość elementów morfotycznych w stosunku do objętości krwi ulega zmniejszeniu.
Anemia
Najczęstszą przyczyną wskazująca na niski poziom hematokrytu, jest również niedokrwistość z niedoboru żelaza, czyli anemia mikrocytarna. Polega ona na upośledzeniu syntezy hemu, w wyniku czego dochodzi do powstawania małych erytrocytów, niezdolnych do prawidłowego funkcjonowania. Jej przyczyną jest niedostateczna ilość żelaza w organizmie, która jest spowodowana:
- upośledzonym wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego, u osób które przeszły zabieg usunięcia żołądka lub fragmentu jelita, w przebiegu nieswoistego zapalenia jelit, celiakia,
- zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo na przykład w ciąży, podczas karmienia piersią, w okresie dojrzewania, podczas menstruacji,
- krwawieniami z przewodu pokarmowego, w przebiegu wrzodów żołądka, dwunastnicy, zapaleniu błony śluzowej żołądka, guzach, polipach jelita, hemoroidach,
- krwawieniami z dróg rodnych w zaburzeniach menstruacji,
- nieprawidłowo zbilansowaną dietą,
- krwawieniami z dróg moczowych w chorobach nerek lub z układu oddechowego,
- krwawieniami po urazach i zabiegach chirurgicznych.
U dzieci anemia z niedoboru żelaza może wystąpić w przypadku wcześniaków, w ciąży mnogiej o u matek leczonych na anemię.
Objawy, na które należy zwrócić uwagę to:
- osłabiona koncentracja,
- bladość skóry i błon śluzowych,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- kołatanie serca,
- duszność,
- osłabienie,
- ciągłe zmęczenie.
W celu potwierdzenia anemii mikrocytarnej, oprócz oznaczenia hematokrytu, wykonuje się także badanie zawartości hemoglobiny oraz oznaczenie stężenia żelaza.
Leczenie anemii
Leczenie polega na przyjmowaniu preparatów żelaza.
Bardzo ważne jest zapobieganie tej chorobie. W tym przypadku pomocna jest dieta bogata w żelazo, ponieważ jak wiadomo, żelazo dostarczone z pożywieniem jest najlepiej wchłaniane. Powszechnie wiadomo, że najlepszym źródłem żelaza jest mięso wołowe i podroby, dlatego wegetarianie i weganie, często mają problem z dostarczeniem tego pierwiastka w diecie. Warto zaznaczyć, że bardzo dużo żelaza znajduje się w zielonych warzywach, głównie szpinaku, brokułach, pietruszce. Podczas uzupełniania diety w żelazo, należy pamiętać o przyjmowaniu wysokich dawek witaminy C, która skutecznie wspiera jego wchłanianie.
Szczególną uwagę na dostarczenie odpowiedniej dawki żelaza, powinny zwrócić kobiety w ciąży. W tym okresie w ich organizmie zwiększa się ilość krwi, jest ona rozrzedzona, dlatego by nie doszło do zmniejszonej liczby erytrocytów, muszą one szczególnie zadać o ten pierwiastek.
Białaczka limfocytowa
W przypadku obniżonej wartości HCT można również podejrzewać białaczkę limfocytową. Należy skonsultować wynik badania z lekarzem, który porówna je z innymi parametrami oraz wywiadem klinicznym.
Niedobory pokarmowe
Obniżony hematokryt może być również skutkiem niedoborów pokarmowych, na przykład żelaza, kwasu foliowego czy witaminy B12. Tutaj bardzo narażone są kobiety w ciąży.
Marskość wątroby
Uszkodzenie komórek wątroby, prowadzi do zmniejszenia produkcji erytropoetyny, co powoduje zmniejszenie liczby erytrocytów, a w efekcie prowadzi do marskości wątroby. Na szybki rozwój tej choroby są narażone osoby, które są zakażone dwoma wirusami w tym samym czasie.
Uszkodzenie szpiku
Kolejnym powodem obniżenia hematokrytu, może być uszkodzenie szpiku kostnego, w wyniku zakażenia napromieniowania, toksyn, przyjmowania chomioterapeutyków.
Ciąża
Normalnym zjawiskiem obniżenia hematokrytu jest ciąża. Powodem jest zwiększenie objętości osocza nawet o 30-50%, co podobnie jak w przypadku przewodnia, nie wiąże się ze wzrostem liczby erytrocytów, dlatego wynik będzie obniżony. Wszystkie przyszłe mamy mogą być jednak spokojne, gdyż taki stan nie zagraża ani im, ani dziecku.
Wysoki hematokrytu
Wzrost wartości HCT obserwujemy w przypadku, gdy ilość elementów morfotycznych krwi względem osocza rośnie.
Przyczyny wzrostu hematokrytu są różne i często mają związek z odwodnieniem.
Odwodnienie
Analogicznie do poprzedniej sytuacji, wysoki hematokryt może być objawem odwodnienia. W tym przypadku, osocze ulega zagęszczeniu, erytrocyty nadal nie zwiększają swojej liczby, ale ich objętość w stosunku do osocza będzie tym razem większa.
Podwyższenie hematokrytu ma zatem miejsce w przypadku biegunek, wymiotów, ale również oparzeń.
Czerwienica prawdziwa
Rzadką, ale bardzo niebezpieczną przyczyn podwyższonego hematokrytu, jest czerwienica prawdziwa, czyli inaczej choroba Vaqieza-Oslera. Jest to choroba krwi, w przebiegu której dochodzi do nadmiernej produkcji krwinek czerwonych (nadkrwistość). Może przekształcić się w ostrą białaczkę szpikową.
Niestety dotąd nie poznano jej przyczyny. Najbardziej prawdopodobne, czy też zwiększające ryzyko to ekspozycja na promieniowanie jonizujące oraz predyspozycje genetyczne.
Obserwowanymi objawami są przede wszystkim:
- ból brzucha,
- zasinienie skóry,
- nadciśnienie tętnicze,
- bolesne zaburzenia mikrokrążenia,
- spadek masy ciała,
- zaburzenia widzenia,
- zawroty głowy,
- powiększenie wątroby,
- świąd skóry
- zaczerwienienie i złuszczanie się dużej powierzchni skóry,
- zaczerwienienie i bolesność dłoni i stóp,
- krwawienia z nosa,
- krwawienia z przewodu pokarmowego,
- owrzodzenia skóry,
- dna moczanowa.
W leczeniu czerwienicy wykonuje się upusty krwi. Ma to na celu utrzymanie odpowiedniej ilości czerwonych krwinek, a także doprowadzenie do wystąpienia niedoboru żelaza. Takie rozwiązanie spowolni tworzenie czerwonych krwinek.
Czerwienica prawdziwa może doprowadzić do udaru mózgu, zawału, zakrzepicy, zatoru tętnicy płucnej, ma to związek z występowaniem zaburzeń krzepnięcia.
Istotnym elementem prawidłowego rozpoznania choroby,jest wykonanie badań genetycznych, gdyż u 95% osób dotkniętych tą chorobą, jest nosicielami mutacji JAK2V617F.
Miarodajne będzie również wykonanie pomiaru poziomu erytropoetyny w nerkach. W normalnych warunkach erytropoetyna jest uwalniana w wyniku niedoboru tlenu, naturalnie występującego w nerkach. Wzrost liczby erytrocytów, w przebiegu choroby, powoduje natlenienie nerek, a tym samym zmniejszenia produkcji erytropoetyny.
Choroba wysokościowa
Wysoki poziom hematokrytu może być również związany z przebywaniem na dużych wysokościach, tak zwana choroba wysokościowa. Dzieje się tak w wyniku zmniejszonej podaży tlenu do organizmu. By wyrównać ubytki dochodzi do zwiększonej produkcji erytrocytów potrzebnych do wyłapywania i transportu cząstek tlenu.
U społeczności mieszkających na stałe na dużych wysokościach, wysoki wskaźnik HCT jest fizjologiczny i nie powoduje problemów ze zdrowiem. Z kolei, jeśli taki współczynnik utrzymuje się przez dłuższy czas u osób mieszkających na normalnych wysokościach, doprowadza wówczas do wystąpienia wzrostu ciśnienia tętniczego, czy zatoru. Jednym z pierwszych objawów takich problemów są: ciągłe zmęczenie, zaczerwienienie oczu, krwotoki z nosa, duszności, bóle w klatce piersiowej. Jeśli zatem po wycieczce w góry gorzej się poczujemy, należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Ciekawostka
Bardzo ważnym pytaniem jest czy wysoki hematokrytu może być korzystny?
Bardzo często, zjawisko wzrostu poziomu hematokrytu na dużych wysokościach wykorzystują sportowcy. Trenując w górach w ich organizmie, a dokładnie w nerkach i wątrobie, dochodzi do zwiększenia produkcji erytropoetyny. Ta wpływa na zwiększoną produkcję erytrocytów w szpiku kostnym, co z kolei prowadzi do zwiększenia ich ilości w krwioobiegu. Duża ilość erytrocytów wyłapuje tlen, który następnie transportowany jest do mięśni. Tak naładowane tlenem mięśnie są bardziej wydajne i zdolne do cięższej pracy. Taka metoda na polepszenie swojej wydajności jest bezpieczna tylko wówczas, gdy zostanie przeprowadzona profesjonalnie, z przestrzeganiem ścisłych zasad bezpieczeństwa.
Nieprawidłowy hematokryt — leczenie
Leczenie nieprawidłowości, wynikających z zaburzenia poziomu hematokrytu, polega na walce ze schorzeniami, które powstają pod jego wpływem. W przypadku odwodnienia lub przewodnienia, sprawa jest prosta. Wystarczy odpowiednio dostosować pobór przyjmowanych płynów. Inne choroby należy leczyć indywidualnie. Często konieczne jest wykonanie dodatkowych badań w celu wykluczenia innych podobnych schorzeń. Ludzki organizm jest połączoną strukturą, w której jedna zależność, wynika z innej. Dlatego, jeśli zauważymy u siebie niepokojące objawy lub jakaś z pozoru błaha przypadłość często się powtarza, natychmiast należy skonsultować je z lekarzem.