Kontrolne badania krwi zlecane są nam w różnych okolicznościach. W badaniach laboratoryjnych wykorzystuje się różne metody badawcze. Standardowym typem badania jest sprawdzanie poziomu glukozy przy użyciu próbki krwi. Inne badania mogą mierzyć poziomy hemoglobiny w stanie ruchy tzw. cukrzyca wysiłkowa. Niezależnie od tego czy jest to coroczna kontrola czy kwestia nawracających infekcji, podczas rutynowego badania możemy sprawdzić także poziom hemoglobiny. Jej oznaczenie pozwala wykryć szereg groźnych chorób. Z pomocą pomiarów glukozy możemy zadziałać prewencyjne na różne dolegliwości. Leczenie objawów w zaawansowanym stadium może być trudne lub niemożliwe do wykonania. Dowiedz się czym jest hemoglobina oraz co mogą znaczyć jej zbyt wysokie lub zbyt niskie oznaczenia.
Co to jest hemoglobina?
Hemoglobina jest cząsteczką białą występującą w czerwonych krwinkach, której zadaniem jest przenoszenie tlenu z płuc do komórek organizmu. Z uwagi na czerwony kolor hemoglobina jest nazywana barwnikiem krwi. Czerwień na białej hemoglobinie wynika z połączenia białka z żelazem. Zabarwienie to jest widoczne z uwagi na dominująca barwę samego żelaza. Kolor ten wynika z naturalnego zabarwienia żelaza występującego w przyrodzie. Zawarte w niej żelazo odpowiedzialne jest za szereg procesów zachodzących w samej komórce.
Poza estetyką samej cząsteczki żelazo jest odpowiedzialne za wiązanie żelaza. Jest to możliwe za sprawą drugiego stopnia utlenienia. Ten rodzaj czynności zachodzi tylko w cząsteczkach hemoglobiny. Ta unikalność wynika z połączenia atomów z azotem w pozycji ekwatorialnej (równikowej) w stosunku do innych ligantów (cząsteczek zlokalizowanych wokół jądra centralnego). W takiej konfiguracji pirolowe atomy azotu udostępniają dwie grupy aksjalne, czyli wolne wiązania połączone przy pomocy węgla równoległą linią w stosunku do sześciokrotnej osi symetrii cząsteczki. Sam pirol to barwniki o cząsteczkach zawierających 5-członowe pierścienie z atomem azotu.
W trakcie procesu samego utleniania żelazo traci swoją energię. Po procesie połączenia hemu z tlenem wytwarza się dwutlenek węgla (jak przy standardowym procesie oddychania). Komórka hemoglobiny zwraca ona dwutlenek węgla z tych komórek z powrotem do płuc. Cząsteczka hemu łączy się z różnymi białkami, które są wyznacznikiem różnych funkcji komórki. W skład hemoglobiny wchodzą cztery połączone ze sobą cząsteczki białka.
Hemoglobina jest także odpowiedzialna na utrzymanie kształtu czerwonych krwinek. Prawidłowy kształt hemoglobiny przypomina latające dyski. Jej nieprawidłowa struktura może utrudniać ów przepływ przez naczynia krwionośne. Przykładem choroby o nieprawidłowym kształcie czerwonych krwinek jest anemia sierpowata. Rzadka choroba, praktycznie nie występująca w Polsce. W trakcie trwania tej choroby krwinki czerwone mają kształt księżyca, co wpływa na ograniczoną zdolność wiązania tlenu w organizmie.
Kiedy warto zbadać hemoglobinę?
Badanie poziomu hemoglobiny robione jest w ramach podstawowej morfologii krwi, czyli typowych badań diagnostycznych. Jej badanie powinno być uznawane za profilaktyczne i wykonywane co roku. Istnieje jednak szereg powodów, dla których badanie powinno być wykonane pilniej niż w innych przypadkach. Są to przede wszystkim ciągłe zmęczenie osłabienie i senność, a także blady kolor skóry oraz problemy z pamięcią i koncentracją. Szumy uszne oraz zawroty głowy także powinny wzbudzić nasze podejrzenia. Ponadto hemoglobinę warto zbadać, kiedy w naszym organizmie pojawią się:
- obfite miesiączki,
- podejrzenie anemii,
- nawracające infekcje,
- kołatanie serca,
- wypadanie włosów,
- łamliwość paznokci.
Poziom hemoglobiny można badać na wiele różnych sposobów. Pierwszym z nich jest pomiar średniego stężenia hemoglobiny w krwi (w skrócie MCHB). Za jego pomocą można określić, jaki wskaźnik hemoglobiny posiadasz. Badanie te obejmuje pełną morfologię wraz z ilością krwinek czerwonych oraz hematokrytami. Z uwagi na powiązana hemu z żelazem można skorzystać z badań uzupełniających należy do nich m.in. pomiar Fe w surowicy, TIBC, transferyny, ferrytyny. Na ich podstawie można określić parametry niedoboru oraz namiaru żelaza w organizmie. Do tego rodzaj badań można dorzucić poziom bilirubiny, która jest rodzajem zanieczyszczenia, pochodzącego z rozpadu krwinek czerwonych.
O czym świadczy niski poziom hemoglobiny we krwi?
Niski poziom hemoglobiny we krwi najczęściej świadczy o niedokrwistości. Z reguły diagnozowany jest u pacjentów, którzy uskarżają się na zawroty głowy, zmęczenie, niskie ciśnienie oraz utrzymujące się złe samopoczucie. Niewysokie stężenie hemoglobiny jest normalne u kobiet będących w ciąży, jeżeli jednak przydarza się u nieciężarnych może prowadzić do zaburzeń miesiączkowania i obniżenia libido. Powodem może być dziejący się w organizmie proces chorobowy, jednak często niska hemoglobina pojawia się także przy niedoborach witaminy B12. Pojawienie się krwawienia z przewodu pokarmowego jest oznaką problemów z niskim poziomem hemoglobiny we krwi. Zbyt niska hemoglobina pojawia się u osób z niedoborem samego żelaza. Jeśli masz niedobór żelaza, mniej hemoglobiny przypada na każdą posiadaną przez ciebie czerwoną krwinkę.
O niskim poziomie hemoglobiny może pojawić się przy jednostkach chorobowych tj:
- Talasemia (choroba odpowiadają za wytworzenie niższych wskaźników chorobowych niż u osób zdrowych).
- Retikulocytoza (jednostka chorobowa odpowiedzialna za niższy wskaźnik rozwoju hemoglobiny).
- Gruźlica – zakażenie, które spowalnia utleniania żelaza w hemoglobinie.
- Pyroli – bakteria, która wpływa na wiązania hemu z tlenem.
- Tęgoryjca – nicienie, które spowalniają wszelkie procesy zachodzące w organizmie, w tym także obieg hemoglobiny we krwi.
O czym świadczy wysoki poziom hemoglobiny we krwi?
Jeżeli poziom hemoglobiny przekracza przyjęte normy także należy przyjrzeć się wynikom. Bardzo często takie wyniki pojawiają się u nałogowych palaczy, a także u osób odwodnionych. Przewlekłe niedotlenienie, które zdarza się u osób przebywających wysoko nad poziomem morza także może prowadzić do wysokich wskaźników hemoglobiny we krwi. Może to także wskazywać na poważne choroby związane z nadkrwistością wtórną, takie jak przewlekłe choroby płuc, wady serca a nawet nowotwory nerek. Wszystkie wyniki badań należy konsultować z lekarzem, ponieważ wskaźniki różnią się od siebie kontekstowo.
Zbyt wysoka hemoglobina – inne przyczyny
Za duża ilość hemoglobiny we krwi jest widoczna już pod mikroskopem. Ciemne zabarwienie krwinek czerwonych jest oznaką zbyt wysokiego poziomu hemoglobiny. Wysokie wskaźniki są predyspozycją do posiada licznych chorób tj.
- Hemoliza to jednostka chorobowa z dość charakterystycznymi objawami. Jej głównymi symptomami są pęknięcia lub zniszczenia czerwonych krwinek. To jedna z najczęstszych przyczyn zwiększonego MCHC. Powstawanie hemolizy jest wynikiem zmiany wielkości płytek, w czasie gdy poziom hemoglobiny jest niezmienny.
- Dziedziczna sferocytoza to stan destrukcji czerwonych krwinek. Wzrost grubości komórek wpływa na powiększenie MCHC. Kiedy płytka osiągnie maksymalną grubość zaczyna pękać, co w konsekwencji prowadzi do jej ostatecznego rozpadu. Pacjenci z HS mają znacznie wyższy MCHC niż osoby zdrowe.
- Choroba zimnych aglutynin – Zimne aglutyniny to stan, w którym przeciwciała powodują zlepianie się czerwonych krwinek. Zimne przeciwciała zwiększają MCHC.
Jaka powinna być hemoglobina?
Odpowiednie wartości poziomu hemoglobiny są oznaką, że z naszym organizmem dzieje się coś niedobrego. W zależności od naszego wieku, płci stanu zdrowia czy fizjologii wartości te mogą ulegać znacznym zmianom. W zależności od płci prawidłowe parametry poszczególnych składników krwi prezentują się następująco:
- RBC (liczba krwinek czerwonych). Kobiety: 4-5,4 mln/mm³, mężczyźni: 4,5-6 mln/mm³;
- HGB (stężenie hemoglobiny). Kobiety 12-16 g/dl, mężczyźni 13-18 g/dl;
- HCT (stężenie objętości krwinek do osocza). Kobiety 37-47%, mężczyźni 40-51%;
- MCV (średnia objętość krwinki czerwonej): 1 femtolitr to 10^15 litra). Obie płcie: 80-95 fl;
- MCH (wynik dzielenia stężenia hemoglobiny przez liczbę krwinek): 1 pikogram to 10^12 g). Obie płcie: 27-32 pg;
- MCHC (stosunek zawartości hemoglobiny do objętości skupiska krwinek. Obie płcie: 32-36 g/dl;
- WBC (liczba białych krwinek). Obie płcie: 4-10 tys./mm³;
- PLT (liczba płytek krwi). Obie płcie: 150-400 tys./mm³.
Jak zwiększyć poziom hemoglobiny we krwi?
Istnieje wiele sposobów na zwiększenie poziomu hemoglobiny we krwi. Ich wybór powinien być uzależniony od powodów występowania obniżonego wskaźnika. Do niektórych z nich zaliczyć można między innymi:
- przyjmowanie erytropoetyny, która prowadzi do zwiększenia produkcji czerwonych krwinek,
- suplementacja żelaza,
- spożywania jedzenia bogatego w żelazo.
Co jeść na niski poziom hemoglobiny?
Dietetycy zalecają rośliny strączkowe, chude mięso, szpinak, jajka oraz różnego rodzaju orzechy. Warto pamiętać, że suplementacja żelaza powinna odbywać się wyłącznie w konsultacji z lekarzem. Przedawkowanie środków z tym pierwiastkiem może być bowiem bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia. Zatrucie żelazem u dzieci może być śmiertelne, dlatego wszelkie środki powinno się trzymać poza ich zasięgiem.
Źródła:
- Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee: Biologia. Wyd. 1. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 1996, s. 68,
- https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3910918.