Życie cukrzyka to nieustanny Roller Coaster. Organizm diabetyka domaga się ciągłej kontroli, obserwacji i czujności. Czasem chwila nieuwagi może skończyć się cukrami szybującymi gwałtownie w górę. Im dłużej obcujemy z cukrzycą, im dokładniej przyglądamy się zachowaniom swojego ciała, tym łatwiej jest nam reagować i zapobiegać hiperglikemii. Dotyczy ona niestety również osób, które nie mają zdiagnozowanej cukrzycy, a tym samym nie mają pojęcia, że problem przecukrzenia może ich dotyczyć. Hiperglikemia potrafi podstępnie się maskować i nie dawać o sobie znać przez dłuższy czas, powoli niszcząc organizm osoby, która się z nią nieświadomie zmaga. Jak nie dać się zwieść i nie przegapić, że mamy do czynienia z wysokimi cukrami? Jak reagować, by skutecznie powstrzymać hiperglikemię? Jakie są hiperglikemia objawy?
Czym jest hiperglikemia i jakie są hiperglikemia objawy?
Aby mówić o profilaktyce i leczeniu hiperglikemii, trzeba zacząć od tego, czym właściwie ona jest. Hiperglikemia, inaczej nazywana przecukrzeniem, to po prostu za wysoki poziom cukru we krwi. Za wysoki, czyli przekraczający 99 mg/dl na czczo i 140 mg/dl po posiłku dla osoby zdrowej.
Przyczyną takiego stanu jest defekt wydzielania insuliny i/ bądź jej działania na organizm. Nawracające lub utrzymujące się przez dłuższy czas wysokie cukry po przebudzeniu u osoby teoretycznie zdrowej są podstawą do diagnozowania cukrzycy. W przypadku osób zdiagnozowanych, wartości graniczne glikemii są umowne.
W zależności od typu cukrzycy, stażu choroby czy ogólnego stanu zdrowia, poziom cukru we krwi, przy którym czujemy się źle, może być różny. Głównym punktem wyjścia do mówienia o hiperglikemii, jak i próby podjęcia działań jej zapobiegających, jest częste mierzenie cukru w ciągu doby, w różnych momentach dnia, przykładowo na czczo, tuż po posiłku, dłuższy czas po jedzeniu, przed snem czy w jego trakcie. Na podstawie takiego obrazu glikemii z dnia, a nawet kilku dni można postawić diagnozę o kłopotach z poziomem cukru we krwi, czyli cukrzycą bądź stanem przedcukrzycowym. Ale jakie są przyczyny cukrzycy i hiperglikemia objawy? O tym, poniżej.
Przyczyny przecukrzenia i objawy wysokiego cukru
W zależności od typu cukrzycy i sposobów leczenia, przyczyn hiperglikemii może być naprawdę dużo. W przypadku stosowania penów z insuliną mogą to być na przykład ustawione zbyt małe dawki insuliny czy zatkana igła w penie. Istotne jest zwrócenie uwagi na poziom cukru, gdy podejmujemy aktywność fizyczną. Gdy glikemia jest zbyt wysoka, wysiłek może jeszcze spotęgować jej wzrost.
Jeżeli chodzi o leczenia przy pomocy pompy insulinowej, może się okazać, że wkłucie jest zatkane, w drenie pompy znajdują się pęcherzyki powietrza lub po prostu urządzenie ma awarię. Osobom, zmagającym się z cukrzycą typu drugiego, hiperglikemia może przytrafić się, gdy nie stosują się do zaleceń dotyczących diety i np. podjadają między posiłkami. Istotny wpływ mają odpowiednie dawki leków, a także odpowiednia, pod względem intensywności i aktualnego stanu poziomu cukru, aktywność fizyczną. Ponadto hiperglikemia może dopaść chorujących na cukrzycę w trakcie infekcji, nadmiernego stresu, przebytych operacji czy kontuzji, czyli wtedy, gdy organizm jest dodatkowo obciążony.
Jeżeli chodzi o osoby nie będące diabetykami, hiperglikemia może towarzyszyć chorobom układu krążenia, nowotworom czy stanom zapalnym. Na wzrost poziomu glikemii wpływają również liczne leki, na przykład antybiotyki, niektóre leki przeciwpsychotyczne, a nawet dostępne bez recepty syropy przeciwkaszlowe. Wysoki cukier może towarzyszyć kobietom w ciąży. W ich przypadku hiperglikemia ma związek ze zmianami w gospodarce hormonalnej. Mówimy wtedy o cukrzycy ciążowej.
Jakie są hiperglikemia objawy i jak obniżyć poziom cukru?
Podstawowym narzędziem do zdiagnozowania hiperglikemii jest oznaczenie poziomu glukozy we krwi na czczo w godzinach porannych. Jest to podstawowe badanie, które powinno się wykonywać nie tylko w przypadku podejrzenia cukrzycy, ale także w ramach ogólnej kontroli stanu zdrowia. Organizm przy wysokich cukrach może nam dawać wiele sygnałów alarmowych. Mówimy wtedy o ostrym stanie hiperglikemii.
Warto zachować czujność, gdy zauważymy u siebie następujące hiperglikemia objawy:
- zwiększone pragnienie;
- suchość w ustach;
- częstsze oddawanie moczu;
- zapach acetonu z ust;
- zawroty i bóle głowy;
- zaburzenia widzenia;
- senność;
Powyżej progu nerkowego, czyli 160-180 mg/dl, może pojawić się również glukoza w moczu. Niestety, hiperglikemia może również nie dawać żadnych objawów i przyjąć postać przewlekłą. To sprawia, że staje się jeszcze bardziej niebezpieczna. Długo utrzymujący się stan przecukrzenia jest powikłaniem cukrzycowym i może prowadzić do poważniejszej w skutkach kwasicy ketonowej, a także do uszkodzenia oczu, nerwów, serca czy naczyń krwionośnych.
Pozostałe hiperglikemia objawy. Jak obniżyć poziom cukru?
Przy długotrwałej hiperglikemii możemy również zaobserwować:
- nadmierny apetyt;
- objawy odwodnienia, np. suchość skóry czy śluzówek;
- spadek masy ciała;
- nawracające infekcje układu moczowo-płciowego;
- nudności i wymioty;
- zasłabnięcia;
- problemy z oddychaniem;
Najważniejsze przy hiperglikemia przecukrzenie jest szybkie działanie. Ma ono na celu doprowadzenie stężenia cukru we krwi do normy. Przy cukrzycy typu pierwszego należy wprowadzić korektę insuliny. Trzeba bardzo przy tym uważać, aby cukier nie spadł za bardzo, doprowadzając tym samym do hipoglikemii. Dlatego też dawkę korekcyjną insuliny ustala lekarz diabetolog na podstawie dotychczasowych wyników pomiarowych.
W przypadku chorego na typ drugi cukrzycy również pamiętamy o zaleceniach diabetologa, dotyczących odpowiednich dawek leków, diety i aktywności fizycznej. Gdy cukry są wysokie, bardzo istotne jest nawadnianie. Im więcej wody dostarczymy organizmowi, tym szybciej wydali on glukozę, tym samym obniżając jej poziom we krwi.
Kiedy mówimy o efekcie brzasku?
Wysoki poziom cukru o poranku to jeden z najczęstszych problemów chorujących na cukrzycę. Dotyka nawet 50% chorych, zarówno na typ pierwszy, jak i drugi cukrzycy.
Osoba chora na cukrzycę powinna mieć po przebudzeniu poziom glukozy w granicach 110mg/dl. Może się jednak zdarzyć, że w okolicach godzin porannych następuje gwałtowny wzrost poziomu cukru.
Przyczyn takiego stanu może być wiele, na przykład podanie zbyt małej dawki insuliny do kolacji, zjedzenie wieczornego posiłku zbyt obwitego w tłuszcz i białko, czy pominięcie dawki insuliny długo działającej. O efekcie brzasku mówimy jednak dopiero wtedy, gdy hiperglikemia związana jest ze wzrostem produkcji hormonów, takich jak glukagon, adrenalina czy kortyzol. Wszystkie z nich mają działanie przeciwstawne do insuliny. Taki stan rzeczy jest jak najbardziej naturalny i występuję zarówno u osób zdrowych, jak i chorych.
Organizm przygotowuje się do nadchodzącego dnia i przy pomocy „aktywnych” hormonów ma nas wybudzić i dać nam energię na cały dzień. Problemem cukrzyków jest to, że ich trzustka nie produkuje insuliny, która byłaby w stanie unormować ich działanie tak, by nie stanowiły zagrożenia, bądź organizm nie reaguje na insulinę tak, jak u osoby zdrowej.
Co jeszcze warto wiedzieć o efekcie brzasku?
Efekt brzasku można wstępnie zdiagnozować u siebie samodzielnie. Trzeba poświęcić niestety czas snu i mierzyć poziom cukru kilka razy w nocy, mianowicie o północy, drugiej w nocy oraz czwartej i szóstej rano. W ten sposób mamy profil glikemii z całej nocy. Jeżeli pomiary o dwunastej, drugiej i trzeciej są w porządku, ale już od czwartej następuje gwałtowny wzrost glukozy we krwi i jej poziom jest za wysoki, możemy mówić o efekcie brzasku. Dzięki przeprowadzeniu takiej samo-diagznozy możemy podjąć odpowiednie kroki i wprowadzić zmiany w terapii. Koniecznie poinformuj swojego lekarza o zaobserwowanej przez siebie sytuacji.
Następnie wspólnie możecie ustalić indywidualny proces zmian, mający na celu opanowanie cukrów w trakcie snu. W zależności od typu cukrzycy, diabetolog może zdecydować o zwiększeniu dawki insuliny długo działającej, czyli tej podawanej przed snem lub zwiększeniu dawek leków przeciwcukrzycowych. Może również zalecić wprowadzenie zmian w diecie i spożywanie lekkich, niskotłuszczowych kolacji. Pomocna może okazać się też większa aktywności fizyczna w godzinach wieczornych. W przypadku insulinoterapii lekarz może zaproponować, bardzo skuteczną w przypadku efektu brzasku, terapię pompą insulinową. Dzięki niej można dokładnie zaprogramować dawkę insuliny, dostarczaną do organizmu o konkretnej godzinie.
Jak odróżnić efekt brzasku od efektu Somogyi?
Efekt brzasku i efekt Somogyi są do siebie dość podobne. Obydwa dają ten sam efekt, czyli poranną hiperglikemię. Obydwa są również związane z wydzielaniem hormonów, oba obserwuje się w nocy, ale ich przyczyny są zdecydowanie różne.
Efekt Somogyi, potocznie nazywany efektem odbicia, również jest zjawiskiem nagłego wzrostu glikemii , ale poprzedzony spadkiem poziomu cukru. Często mówi się o tzw. przespanej hipoglikemii. Poziom cukru spada, spada i nagle rośnie. Dzieje się tak, ponieważ organizm reaguje na spadek glikemii i agresywnie wyrzuca hormony przeciwstawne do działania insuliny. Zasadniczo duży spadek poziomu glukozy we krwi, czyli hipoglikemia, w nocy nas budzi. Musimy wtedy na przykład coś zjeść, żeby unormować cukier. Często może się jednak zdarzyć, choć nie zawsze, że organizm sam podejmie walkę z hipoglikemią, właśnie przez wyrzut glukagonu czy kortyzolu do krwi. Zabezpiecza nas to przed niebezpiecznie niskim poziomem cukru, ale niestety powoduje niemniej niebezpieczną hiperglikemię.
Przyczyny efektu Somogyi
Przyczynami efektu Somogyi mogą być:
- za duża dawka insuliny bazowej przed snem;
- zbyt duże dawki leków przeciwcukrzycowych przy cukrzycy typu drugiego;
- pominięcie kolacji lub zbyt mały posiłek;
- pójście spać ze zbyt niskim poziomem cukru we krwi;
- zbyt duża aktywność w drugiej połowie dnia;
Podobnie jak przy efekcie brzasku, pomocna przy zdiagnozowaniu, a tym samym przeciwdziałaniu efektowi odbicia, jest samodiagnoza i sporządzenie nocnego profilu glikemii. Jeżeli zaobserwujemy, że cukier powoli spada do godziny trzeciej, czwartej nad ranem, a rano budzimy się z hiperglikemią, możemy mówić o efekcie Somogyi. Lekarz diabetolog może wprowadzić odpowiednie dla tej przypadłości zmiany w terapii. Mogą to być między innymi zmniejszenie dawki insuliny bazowej, zmniejszenie dawki insuliny do posiłku, zalecenie bardziej tłuszczowo-białkowej kolacji, czy zmniejszenia aktywności w drugiej połowie dnia.
Efekt brzasku i efekt Somogyi mają ze sobą sporo wspólnego. Oba wiążą się z poranną hiperglikemią, jednak ich przyczyny są już zupełnie inne. W pierwszym przypadku to niewystarczająca ilość insuliny, a w drugim zbyt duża jej ilość. Istotne jest, by znać obie te przypadłości i potrafić je rozróżnić. Dlatego warto mierzyć sobie poziom cukru we krwi w trakcie nocy, jeżeli zjawisko porannej hiperglikemii towarzyszy nam dosyć często.
Przyczyn hiperglikemii może być mnóstwo. Od diety, przez infekcje, nieodpowiednie dawki leków, czy po prostu reakcję naszego organizmu, takie jak efekt brzasku czy Somogyi. Istotne jest, żeby nauczyć się dostrzegać sygnały swojego ciała i reagować na nie odpowiednio do sytuacji. Warto tutaj znać hiperglikemia objawy, aby móc odpowiednio działać.
Jednak nie zważając na powód gwałtownego wzrostu glikemii, nie powinniśmy sami wprowadzać zmian w terapii, po jednorazowych incydentach. Każdy krok i ewentualne modyfikacje w procesie leczenia muszą być konsultowane z diabetologiem. Tylko wówczas będziemy wiedzieć, jak obniżyć poziom cukru w sposób odpowiedzialny.