Już kilka lat temu smog w wielu dużych i mniejszych miastach polskich stał się faktem. Odczuwamy go w największym stopniu w okresie zimowym, ale także w lecie. To dlatego, że za powstawanie smogu odpowiedzialne są nie tylko piece i kotłownie węglowe, ale także samochody, zwłaszcza te starszego typu. Oba typy zanieczyszczeń są bardzo szkodliwe dla środowiska i dla naszego zdrowia. Na szczeblu lokalnym wiele samorządów podejmuje działania antysmogowe, niektóre nawet bardzo radykalne (Kraków), ale ich efekty nie są odczuwalne natychmiast. Wiele osób w trosce o własne zdrowie zdecydowało się na noszenie masek antysmogowych, które nikogo dzisiaj już nie dziwią. W naszym poradniku podpowiadamy, które maski są najlepsze i jak je wybrać.
Dlaczego smog jest szkodliwy
Minister klimatu M. Kurtyka podaje, że co roku w Polsce z powodu smogu umiera ok. 45 tys. Polaków. Na 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej, aż 36 znajduje się na terenie Polski. Te informacje są zatrważające i biją na alarm. Pod względem zanieczyszczenia powietrza gorsza jest od nas tylko Rumunia.
Co to jest smog i jak powstaje
Ujmując obrazowo smog to mieszanina dymu i mgły, ma charakterystyczny zapach i ciemną czapą wisi nad miastem. W rzeczywistości smog zawiera wiele szkodliwych substancji, do najgroźniejszych należą:
- pyły o średnicy do 2,5 μm – PM 2,5,
- pyły o średnicy do 10 μm – PM 10,
- dwutlenek siarki,
- tlenki azotu,
- metale ciężkie,
- WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne.
Wśród tych ostatnich znajduje się bardzo niebezpieczny benzeno(a)piren przyczyniający się do zwiększonej ilości zachorowań na raka płuc.
Przyczyną smogu oczywiście są zanieczyszczenia spowodowane tzw. niską emisją, ale przyczyniają się do tego również warunki pogodowe i układ terenu. Bezwietrzne dni i położenie w niecce dodatkowo sprzyjają powstawaniu smogu. Doskonałym przykładem może być Kraków. Szczelna zabudowa obrzeży miasta położonych na okalających wzniesieniach spowodowała brak naturalnych kanałów wietrzenia.
W jaki sposób smog szkodzi?
Oddychanie skażonym powietrzem jest bardzo niebezpieczne i powoduje wiele chorób. Drobne cząsteczki bez problemu wnikają do naszego organizmu za pośrednictwem układu oddechowego i to w nim czynią największe spustoszenie. Przenikają również do układu krwionośnego oraz nerwowego. Najczęstszymi powikłaniami spowodowanymi smogiem są:
- choroby płuc (astma, POCHP, rak płuc),
- choroby układu krążenia (nadciśnienie, niewydolność serca, zawały serca, udary mózgu),
- choroby układu nerwowego,
- powikłania przebiegu ciąży.
Z tych powodów przed smogiem powinny chronić się przede wszystkim alergicy, osoby starsze cierpiące na różne dodatkowe choroby oraz male dzieci, u których układ odpornościowy i oddechowy nie są do końca wykształcone.
Jak bronić się przed smogiem?
Najważniejsze znaczenie w walce ze smogiem mają działania na szczeblu centralnym i lokalnym. Jednak na ich efekty trzeba trochę poczekać. Dodatkowym problemem w Polsce w walce ze smogiem są oficjalnie przyjęte normy zanieczyszczeń, które są znacznie niższe niż w pozostałych państwach UE. W Polsce alarm smogowy ogłaszany jest, gdy stężenie PM 10 przekracza 150 μm na m3 , we Francji i większości innych krajach europejskich taki alarm określany jest przy zanieczyszczeniu 80 μm. Nasze normy są prawie dwa razy wyższe, więc nie ma się co dziwić, że alarmy są ogłaszane są bardzo rzadko, a śmiertelność spowodowana smogiem bardzo duża.
Najlepszą formą ochrony przed smogiem są indywidualne maseczki antysmogowe.
Jak wybrać maskę antysmogową?
Maski antysmogowe są najlepszą ochroną przed smogiem. Od kilku lat na ulicach polskich miast widać coraz więcej osób, które je noszą i nie ma to nic wspólnego z pandemią coronavirusa. Zadaniem masek antysmogowych jest wyłapywanie zanieczyszczeń powietrza ze szkodliwych cząsteczek stałych. Szczególnie zalecane są dla:
- osób cierpiących na choroby płuc,
- osób mających problemy z układem krążenia,
- małych dzieci,
- osób starszych,
- osób aktywnie uprawiających sport.
Wbrew pozorom wybór odpowiedniej maseczki wielokrotnego użytku nie jest taki prosty. Producenci podają różne informacje o typach filtrów, posiadanych certyfikatach, porównanie właściwości dla laika jest bardzo trudne.
Wybierając maskę wielokrotnego użytku należy zwrócić uwagę na rozmiar oraz filtry, w które wyposażono maskę. Podstawowym warunkiem skuteczności maski jest jej dokładne przyleganie do twarzy. Musi być dobrze wyprofilowana oraz zakrywać nos i usta. Każda luka między twarzą a maską sprawia, że maseczki stają się nieskuteczne. To właśnie dlatego maski produkowane są w różnych rozmiarach i posiadają możliwość idealnego dopasowania.
Wybierając maskę trzeba wybrać odpowiedni filtr antysmogowy. Natłok informacji nie ułatwia sprawy. Producenci podają różne oznaczenia, różne certyfikaty filtrów. W celu ułatwienia wyboru filtra prezentujemy najważniejsze informacje i oznaczenia.
Filtry w maskach antysmogowych dzielimy na:
- węglowe – najbardziej popularne i o bardzo dużej skuteczności,
- HEPA – wykonane ze spiekanego szkła, które wyłapują nie tylko pyły, ale także grzyby i bakterie
- mieszane – łączą zalety filtrów węglowych i HEPA.
O jakości filtra decyduje jego zdolność wyłapywania różnego rodzaju zanieczyszczeń. W Unii Europejskiej obowiązują oznaczenia FFP1, FFP2 oraz FFP3. Te ostatnie wyłapują 99% zanieczyszczeń.
Filtry produkowane w Stanach Zjednoczonych mają certyfikaty oznaczone literą N i cyfrą oznaczającą chłonność filtra, im jest wyższa tym lepiej. Najpopularniejsze są filtry N 99.
Na rynku dostępne są maski casual do stosowania codziennego oraz maski dla osób aktywnie uprawiających sport. Te ostatnie wyposażone są dodatkowo w zawory ułatwiające oddychanie.
Jak dbać o maskę?
Aby maska skutecznie spełniała swoją rolę, trzeba o nią odpowiednio dbać. Sprawą kluczową jest przestrzeganie informacji producenta dotyczących częstotliwości wymiany filtra. W dużej mierze uzależnione jest to od jego rodzaju, częstotliwości użytkowania. Niektóre trzeba zmienić po 6 godzinach, inne wystarczają na 20 godzin. Bezwzględnie należy w tym wypadku przestrzegać instrukcji producenta.
Najczęściej wybieramy maseczkę wielokrotnego użytku, jest droższa od jednorazowej, ale za to możemy wykorzystać ją wielokrotnie. Po każdym użyciu maseczki koniecznie trzeba ją powiesić w przewiewnym miejscu, by usunąć parę wodną powstałą na powierzchni maski podczas oddychania.
Dbając o maseczkę pamiętać należy nie tylko o wymianie filtra, ale także o czystości samej maseczki. W przypadku maski wykonanej z materiału bawełnianego należy najpierw wyjąć filtr, a następnie wyprać ją w temperaturze 60 stopni Celsjusza.
Niektóre maski wykonane są ze sprężystego neoprenu lub innych nowoczesnych tworzyw, które nie nadają się do prania. W takim przypadku należy przetrzeć całą powierzchnię maski wilgotną szmatką z mikrofibry. W celu dokładnego oczyszczenia powierzchni należy wyciągnąć z maseczki filtry i przepłukać ją wodą z delikatnym detergentem. Temperatura wody nie powinna przekraczać 30 stopni Celsjusza. Następnie maseczkę należy zostawić do całkowitego wyschnięcia.
Pojawienie się coronavirusa zrodziło u wielu osób pytanie, czy maski antysmogowe stanowią przed nim zabezpieczenie. Tylko maski z filtrami FFP3 i N99 wyłapują różnego rodzaju wirusy i bakterie, więc jesteśmy chronieni. W przypadku coronavirusa chodzi jednak o to, by nie zarażać. I tu maski smogowe są nieskuteczne, zwory ułatwiające oddychanie nie zatrzymują wirusów podczas wydychania.