Znacie to uczucie wszechogarniającego szczęścia, gdy czujecie, że świat leży u Waszych stóp, nie ma rzeczy niemożliwych, a Wy sami jesteście piękni i niepokonani? Każdy z nas choć raz widział świeżo upieczoną mamę, która przez kilka godzin, w bólach rodziła swoje dziecko, a która chwilę później uśmiechnięta i szczęśliwa trzyma je w ramionach i jest zdolna bronić je przed całym światem.
Widzieliście też zapewne maratończyka, który po przebiegnięciu kilkudziesięciu kilometrów, jest w stanie tańczyć z radości, czy alpinistę, który wykonując nadludzki wysiłek, po wejściu na szczyt góry, nie czuję nic poza euforią. Wreszcie zwykły ogrodnik, któremu udało się wyhodować rzadką odmianę rośliny i jest tak szczęśliwy, że nie potrafi mówić o niczym innym.
Niemożliwe prawda? Czy to jakieś specjalne super moce, które budzą się, gdy ich potrzebujemy? Z jednej strony tak, a właściwie coś zupełnie normalnego, coś, co posiada każdy z nas — hormony. Substancje odpowiadające za wszystkie funkcje organizmu. Jedne kształtują nasz wygląd, inne dbają o prawidłowe funkcjonowanie narządów wewnętrznych, a te, które omówimy w niniejszym artykule, dbają o nasze…szczęście.
Hormony szczęścia — czym są?
Na początek, dowiedzmy się, czym właściwie są hormony. W skrócie można powiedzieć, że jest to rodzaj komunikacji między narządami, a dokładniej substancje wytwarzane przez gruczoły dokrewne, regulujące funkcje narządów. Gruczołami dokrewnymi są podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, grasica, trzustka, nadnercza, jądra i jajniki.
W naszym organizmie, za hormony szczęścia, uważa się cztery substancje:
- endorfiny,
- dopamina,
- serotonina,
- oksytocyna.
Hormony te są zarówno niezwykłe, jak i bardzo nietrwałe. Działanie niektórych trwa zaledwie kilka minut.
Endorfiny
Endorfiny są hormonami peptydowymi, złożonymi z różnych aminokwasów. Mówimy o nich w liczbie mnogiej, ponieważ dotąd wyróżniono około 20 różnych endorfin.
Miejscem produkcji endorfin, jest układ nerwowy i przysadka mózgowa.
Ich działanie jest bardzo zbliżone do działania morfiny. Ztą różnicą, że morfina, to psychoaktywny opioid powstający z niedojrzałego maku lekarskiego, która musi byś dostarczona do organizmu z zewnątrz. Endorfiny są produkowane wewnętrznie, gdy tylko zachodzi taka potrzeba. Można więc powiedzieć, że to nasz naturalny dopalacz i środek przeciwbólowy w jednym.
Nawet ich nazwa pochodzi od podobieństwa do morfiny „endorfiny — wewnętrzne morfiny”. Ich odkrycia dokonano stosunkowo niedawno, bo zaledwie pięćdziesiąt lat temu. Badania nad ich działaniem ciągle trwają, ale już dziś wiadomo, że ich wpływ na organizm jest niezwykle istotny, przede wszystkim w walce z bólem.
Endorfiny — rola w organizmie
Działanie endorfin polega przede wszystkim na zmniejszeniu odczuwania bólu. Ich działanie jest szczególnie ważne podczas porodu. To między innymi, dzięki nim kobieta, jest w stanie przetrwać ból towarzyszący wydaniu na świat dziecka. Mają swój udział także podczas mniej przyjemnych sytuacji jak na przykład złamanie nogi czy ręki.
Często słyszymy o przypadkach, gdy po wypadku lub katastrofie, ludzie z różnymi obrażeniami, są w stanie iść kilkanaście kilometrów, by znaleźć pomoc. To właśnie endorfiny w połączeniu z adrenaliną, w miarę możliwości redukują ból i pozwalają na dalsze funkcjonowanie organizmu.
Inne działanie endorfin polega na oddziaływaniu na nasze odczucia, gdyż ma ona zdolność wprawiania nas w błogi, wręcz euforyczny stan. Można to wyjaśnić na podstawie zagadnienia określanego mianem euforia biegacza. Dotyczy ona, nie tylko osób biegających, ale wszystkich uprawiających sport wymagający dość intensywnego wysiłku. Zjawisko to polega na występowaniu u wymienionych osób ekscytacji, eufori, zadowolenia. Ma to prawdopodobnie związek z reakcjami organizmu zachodzącymi podczas uprawiania wytężonego wysiłku, czyli niedotlenieniem mięśni. Jest to czynniki stresogenny, który wyzwala produkcję endorfin.
Jak pobudzić wydzielanie endorfin?
Znając ich działanie nie trudno określić, kiedy endorfiny są uwalniane. Będą to wszystkie sytuacje, w których odczuwamy ból i stres, czyli wysiłek fizyczny, poród, ale także jedzenie niektórych produktów, na przykład ostrych potraw. Jedząc ostre dania, nasz przełyk narażony jest na podrażnienie, podobnie działa opalanie. Endorfiny także uwalniają się, gdy sprawiamy sobie przyjemność, czytając książkę, słuchając ulubionej muzyki, jedząc czekoladę, śmiejąc się, pijąc niewielkie ilości alkoholu czy uprawiając seks.
Biorąc pod uwagę mechanizm działania endorfin, można zadać sobie pytanie – czy endorfiny uzależniają? W przeciwieństwie do morfiny jest to niemożliwe, gdyż utrzymują się w organizmie tylko przez chwilę, dlatego nie ma on czasu na to by się do nich „przyzwyczaić”.
Te wyjątkowe hormony szczęścia, są na tyle istotne dla funkcjonowania naszego organizmu, że ich długotrwały niedobór może doprowadzić do różnych schorze, jak:
- depresja,
- bóle głowy,
- przewlekłe odczuwanie bólu,
- obniżony nastrój.
Dopamina
Dopamina, choć zaliczana do hormonów szczęścia, jest tak naprawdę neuroprzekaźnikiem. Jej działanie jest bardzo wielokierunkowe. Odpowiada między innymi za:
- Regulację napięcia mięśniowego,
- koordynację mięśni,
- wyzwalanie ruchów dowolnych,
- reguluje procesy poznawcze,
- reguluje pracę hormonów prolaktyny, gonadotropiny, hormonów wzrostu,
- kontroluje procesy poznawcze,
- kontroluje motorykę układu pokarmowego,
- transportuje sód,
- stymuluje wytwarzanie węglowodanów,
- reguluje przepływ krwi przez żołądek i jelita,
- reguluje ciśnienie tętnicze krwi.
W związku z wszechstronnym działaniem dopaminy, zarówno jej niedobór, jak i nadmiar, potrafi wyrządzić ogromne szkody w organizmie.
Objawy niedoboru i nadmiaru dopaminy
Niedobór dopaminy objawia się przede wszystkim: lękiem, napięciem, spadkiem motywacji, stanami depresyjnymi, przewlekłym zmęczeniem, apatią. Jej niedobór może przyczynić się do wystąpienia choroby Parkinsona. Pojawiają się wówczas zaburzenia koncentracji, drżenie spoczynkowe mięśni, zaburzenia równowagi, sztywność mięśni.
W leczeniu stosuje się podawanie dopaminy z zewnątrz i jednocześnie hamowanie jej rozkładu. Badania nad jej pomocą w leczeniu, z powodzeniem, prowdzi Arvid Carlsson, lekarz i farmakolog z Götebprgu, który w 2000 roku otrzymał Nagrodę Nobla za badania nad wpływem dopaminy na hamowanie rozwoju choroby Parkinsona.
Z kolei nadmiar może prowadzić do problemów z oceną rzeczywistości, zaburzeń koncentracji, halucynacji, gonitwy myśli, braku racjonalnego myślenia.
Nadmiar dopaminy może również powodować rozwój schorzenia ośrodkowego układu nerwowego, Pląsawicy Huntingtona. Stwierdza się również związek jej niedoboru z ADHD u dzieci, a podawanie tego neuroprzekaźnika powoduje, że stają się spokojniejsze i polepsza ich koncentrację.
Co ciekawe niewielki niedobór dopaminy jesteś w stanie wyrównać, jedząc owoce i warzywa zawierające przeciwutleniacze, a także banany zwierające chininę dopaminową – naturalną formę dopaminy.
Prawidłowy poziom dopamin, pomaga nam w sytuacjach, gdy podejmujemy się nowych wyzwań, daje nam uczucie motywację do działania.
Serotonina – rola w organizmie
Serotonina – hormon szczęścia, apetytu o bólu. Jest hormonem działającym na zasadzie neuroprzekaźnictwa, czyli odpowiada za przesyłanie sygnału z układu nerwowego do innych części organizmu. Jej wahania nie są tak niebezpieczne, jak w przypadku dopaminy.
Ma za to bardzo ciekawe działanie i odgrywa ważną rolę w organizmie człowieka:
- reguluje sen,
- wpływa na ośrodek głodu,
- jej poziom warunkuje wrażliwość na ból,
- reguluje ciśnienie krwi,
- reguluje temperaturę ciała,
- wpływa na odnowę komórek,
- wpływa na samopoczucie i nastrój,
- chroni nas przed zatruciem pokarmowum prowokując wymioty,
- reguluje wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
Co ciekawe, jednym z objawów niedoboru serotoniny jest niepohamowany apetyt. Inne to zaburzenia snu, koncentracji, spadek nastroju, agresywne zachowanie, niepokój, stany lękowe, depresja.
Serotonina charakteryzuje się tym, że do jej wydzielania, potrzebny jest tryptofan, aminokwas dostarczany do organizmu z pożywieniem. Duże ilości tryptofanu zawierają jajka, banany, czekolada, avokado, orzechy, ser. Warto włączyć te produkty do swojej diety, by utrzymać hormon na właściwym poziomie. Niestety nie ma możliwości podania jej w postaci leku.
Organizm w produkcji oksytocyny
Oksytocyna kojarzy nam się głównie z porodem. Pobudza mięśnie macicy do skurczu, wywołując akcję porodową. Po porodzie powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, tamując krwawienie. Podczas karmienia jej uwalnianie jest możliwe przez stymulację okolic brodawek, w ten sposób, możliwe jest wydzielanie mleka. W przypadku jej niedoboru lub konieczności wywołania wcześniejszej akcji porodowej, można podać ją w formie leku. Oksytocyna ma również znaczenie dla mężczyzn, pomaga w przemieszczaniu plemników i osiągnięcie orgazmu. Oksytocyna jest także hormonem odpowiedzialnym za budowanie więzi międzyludzkich. Nazywana hormonem przywiązania, pomaga w budowaniu relacji między matką a dzieckiem, pogłębi więź ludzi będących w związku. Do jej aktywowania nie potrzeba żadnych skomplikowanych reakcji chemicznych, wyzwala ją chociażby zwykły dotyk drugiej osoby, dlatego wystarczy po prostu się przytulić, by doświadczyć działania oksytocyny.
Ciekawostka
Badacze prowadzą badania nad hamowaniem przez oksytocynę działania alkoholu. Do tej pory testy przeprowadzone na szczurach, dowodzą, że osobniki, którym podano oksytocynę, a następnie alkohol, nie wykazywały objawów upojenia, zachowywały się jak grupa kontrolna. Dodatkowo oksytocyna może zmniejszyć spożycie alkoholu i ochotę na niego oraz łagodzić zespół abstynencyjny.
Podsumowanie
Każdy z nas jest właścicielem wyjątkowego zestawu hormonów, pomagających nam utrzymać nasze zdrowie psychiczne na właściwym poziomie. Endorfiny znoszą ból i dają uczucie euforii, dopamina daje nam kopa do działania, serotonina uspakaja i łagodzi stres, a oksytocyna pomaga nam się zakochać. Dysponujemy wszystkim, czego potrzebujemy, by czuć się dobrze. Jeśli nauczymy się korzystać z hormonów i wzmacniać ich działanie, będziemy mogli cieszyć się szczęściem i dobrym samopoczuciem.
Trzymając się kilku zasad, polepszymy jakość swojego życia, staniemy się szczęśliwsi i odzyskamy równowagę. Odpowiedni poziom hormonów wzmocni także nasze zdrowie i odporność.
Przede wszystkim powinniśmy włączyć do naszej codzienności aktywność fizyczną. Odpowiednia dawka wysiłku każdego dnia, wpłynie stymulująco na wydzielanie hormonów szczęścia. Nie muszą to być aktywności porównywalne z maratonem. Ważne, aby znaleźć aktywność, która sprawi nam radość.
Pobudzić wydzielanie endorfin i innych hormonów szczęścia!
Nie żałujmy sobie przyjemności. Odpoczynek przy dobrej książce, relaks z ulubioną muzyką, seans filmowy, pomogą się rozluźnić i oderwać od codziennych stresów.
Pozwólmy sobie od czasu do czasu na kawałek czekolady lub lampkę wina, nie zrujnujemy w ten sposób swojej diety, a z pewnością poczujemy się lepiej.
Powinniśmy utrzymywać dobre relacje ze swoim otoczeniem. Otaczanie się życzliwymi ludźmi, takimi z którymi czujemy więź, poznawanie nowych osób, nawiązywanie kontaktów, wpływa zbawiennie na naszą psychikę. Uśmiechanie się, rozmowa, przytulanie, sprawiają, że czujemy się szczęśliwsi.
Odpowiednia dieta także ma znaczenie, zachowanie zdrowego stylu życia pomaga, nie tylko wpływając na nasz wygląd zewnętrzny, ale przede wszystkim samopoczucie.
Dbając o siebie, zadbamy również o swoje hormony.