Jak styl życia i dieta wpływają na ciśnienie tętnicze krwi?

Ciśnienie tętnicze to siła nacisku jaką krew płynąca w tętnicach wywiera na ich ściany. Dokonując pomiaru ciśnienia krwi określamy dwie wartości – ciśnienie skurczowe i ciśnienie rozkurczowe. Nie jest ono stabilną cechą ludzkiego organizmu, zmienia się nieustannie by zachować stan równowagi. Zmiany te są szczególnie widocznie, np. w czasie wysiłku fizycznego lub stresu, kiedy ciśnienie wzrasta oraz w czasie snu, kiedy maleje [1].

Podział ciśnienia tętniczego

Aktualnie zalecany jest podział ciśnienia tętniczego na optymalne, prawidłowe, wysokie prawidłowe oraz nadciśnienie tętnicze pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia [2].

W 2015 roku liczba osób z nadciśnieniem tętniczym wyniosła 1,13 miliarda. Jest to zjawisko powszechne – częstość występowania nadciśnienia tętniczego u osób dorosłych na świecie to 30-45%. Biorąc pod uwagę płeć, częściej występuje u mężczyzn. Problem ten dotyczy ponad 60% osób po 60. roku życia. Niestety, biorąc pod uwagę obecny styl życia społeczeństwa, tj. niską aktywność fizyczną i wzrost przeciętnej masy ciała, częstość występowania nadciśnienia tętniczego w kolejnych latach będzie rosła, przewiduje się, że w 2025 roku będzie ono dotyczyło 1,5 miliarda osób [2,3].

Wpływ zdrowego stylu życia na nasze zdrowie

Bardzo ważnym elementem prewencji nadciśnienia tętniczego jest ogólnie pojęty zdrowy styl życia, w tym dbałość o prawidłowe żywienie. Stanowi on element leczenia niefarmakologicznego. Jak stwierdzono w badaniach klinicznych, efekt hipotensyjny (czyli obniżający ciśnienie tętnicze) poszczególnych modyfikacji stylu życia, może być równoważny z działaniem jednego leku hipotensyjnego. Zmiany te opóźniają lub zapobiegają rozpoczęciu farmakoterapii u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym 1. stopnia.

Modyfikacje stylu życia powinny polegać na:

• redukcji spożycia soli do 5-6 g dziennie,
• ograniczeniu spożycia alkoholu,
• dużym spożyciu warzyw i owoców,
• zmniejszeniu masy ciała do BMI 25 i obwodu pasa do <102 cm u mężczyzn i <88 cm u kobiet oraz utrzymywaniu prawidłowej masy ciała,
• regularnej aktywności fizycznej, czyli co najmniej 30 minut dynamicznego wysiłku o umiarkowanej intensywności przez 5-7 dni w tygodniu.

Dodatkowo, palenie tytoniu podnosi ciśnienie krwi, a zaprzestanie palenia wiąże się z jego obniżeniem [2,3].

Sposoby leczenia nadciśnienia

O sposobie leczenia pacjenta z nadciśnieniem decyduje lekarz, bywa, że sama modyfikacja stylu życia jest nie wystarczająca. Zmiany te są jednak bardzo istotne, wpływają pozytywnie na jakość i długość życia pacjentów. Wprowadzenie ich w życie wiąże się nie tylko z prewencją nadciśnienia bądź wspomaganiem jego leczenia, ale także zmniejsza ryzyko występowania innych chorób układu sercowo-naczyniowego [4,5].

Jeśli chodzi o aspekt żywieniowy, znany jest wpływ poszczególnych składników diety na ciśnienie tętnicze krwi. Najczęściej mówi się o korzystnym wpływie ograniczenia spożycia soli i zwiększenia spożycia potasu. Warto wspomnieć także o innych składnikach pokarmowych, które mogą powodować zarówno pozytywny jak i negatywny skutek.

Dieta a nadciśnienie

Korzystnie na ciśnienie krwi działają kwasy tłuszczowe omega-3, których źródłem są ryby morskie, olej lniany, siemię lniane i orzechy. Kwasy DHA i EPA, należące do tej grupy wykazują działanie hipotensyjne m.in. poprzez poprawę funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zadowalający efekt może dać suplementacja tych kwasów, jednak warto pamiętać, że podobny efekt możliwy jest do osiągnięcia poprzez spożycie ryb morskich trzy razy w tygodniu, co niesie za sobą dodatkową korzyść z uwagi na zawartość w rybach bioaktywnych peptydów. Oliwa z oliwek, bogata w kwasy omega-9 spożywana regularnie również wykazuje działanie hipotensyjne. Warto wspomnieć także o witaminie D. Niskie stężenie tej witaminy we krwi jest związane ze zwiększonym ryzykiem nadciśnienia tętniczego [3].

Podsumowując, zmiana stylu życia jest podstawowym elementem profilaktyki nadciśnienia tętniczego i bardzo ważnym elementem leczenia. Modyfikacje te powinny dotyczyć przede wszystkim rezygnacji z palenia tytoniu, ograniczeniu spożycia alkoholu, redukcji nadmiernej masy ciała, regularnej aktywności fizycznej, polegającej na chociażby codziennych spacerach. Nie bez znaczenia pozostaje prawidłowy, odpowiednio zbilansowany sposób żywienia. Korzystna w leczeniu nadciśnienia tętniczego okazuje się dieta śródziemnomorska, charakteryzująca się wysokim spożyciem warzyw, owoców, ryb i nienasyconych kwasów tłuszczowych.  Popularnym zaleceniem jest także stosowanie diety DASH, bogatej w warzywa, owoce, produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, produkty będące źródłem błonnika, potasu, wapnia, magnezu, żywność o umiarkowanej zawartości białka oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego. Zmiana diety może znacząco obniżyć ciśnienie krwi [3, 4, 6, 7, 8].

Artykuł napisała:
Katarzyna Błaszkowska,
Dietetyk

Źródła:

1. https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/cisnienie_nadcisnienie/58697,co-to-jest-cisnienie-tetnicze-krwi
2. Wytyczne ESC/ESH dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym (2018)
3. Kozłowska L.: Nadciśnienie tętnicze. W: (red.) Włodarek D. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 2014: 335-350.
4. https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/badania_leczenie/59343,postepowanie-niefarmakologiczne-w-nadcisnieniu-tetniczym-czyli-zdrowy-tryb-zycia
5. Knieć M., Kujawska-Łuczak M.: Modyfikacja stylu życia u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym — część 2. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, tom 3, nr 2, 70–79.
6. https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/dietaiwysilek/73394,dieta-wnadcisnieniu-tetniczym
7. Gajda E.: Fitoterapia i dieta w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego. Post Fitoter 2019; 20(1): 74-75.
8. Gibała M., Janowski G.J.: Znaczenie diety w prewencji oraz wyrównaniu nadciśnienia tętniczego. Choroby Serca i Naczyń 2016, tom 13, nr 4, 265–270.