Czarna ospa, znana także pod nazwą ospa prawdziwa, to groźna choroba, która dzięki wysiłkom nauki oficjalnie zniknęła już z powierzchni ziemi. Przez wieki była jednak jedną z najbardziej śmiertelnych chorób – potrafiła zabijać całe populacje. Dzięki wysiłkom WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) i masowym szczepieniom, w roku 1980 ogłoszono jej eradykację, czyli całkowite zniknięcie. Czy oznacza to, że nie stanowi ona już żadnego zagrożenia dla współczesnego świata? Jakie były objawy czarnej ospy? Przeczytaj o tym w dalszej części artykułu!
Czarna ospa – co to za choroba?
Czarna ospa to niezwykle groźna choroba zakaźna. Odpowiadają za nią dwie odmiany wirusa ospy prawdziwej – Variola minor oraz Variola maior. Wywoływała śmierć przynajmniej trzydziestu procent nieszczepionych wcześniej chorych, jednak brakuje wiarygodnych danych statystycznych by to potwierdzić. Zgonów mogło być więc znacznie więcej, szczególnie wśród małych dzieci.
Źródłem zakażenia jest chory człowiek przez cały okres choroby głównie przez kontakt bezpośredni, drogą kropelkową. Zarazić można się także przez kontakt z zakażonym naskórkiem lub używanie przedmiotów należących do osoby dotkniętej chorobą. Niezwykle niebezpieczne były także powikłania – pośród nich ślepota, zapalenie rogówki, a nawet zapalenie mózgu.
Choroby zakaźne czarna ospa: Czarna ospa – historia
Teraz powiemy słów kilka na temat zagadnienia: czarna ospa historia. Czarna ospa jeszcze w połowie dwudziestego wieku była prawdziwym postrachem całych społeczeństw. Rozpowszechnianiu się wirusa ospy sprzyjały podboje, liczne wojny oraz niski poziom higieny i zły stan sanitarny miast. Pierwszą epidemię odnotowano w Europie pod koniec szóstego wieku, a do XIII wieku czarna ospa „przeszła” całą Europę. Największe jej fale zalały nasz kontynent między XVI a XVIII w. Najczęściej pojawiała się w miastach portowych bądź dużych skupiskach ludzi – jak w ponad stutysięcznej stolicy Francji w której wystąpiła kilkukrotnie między 1711 a 1719 r.
Czarna ospa historia
Choroba ta wybiła także ogromną część rdzennej ludności amerykańskiej, po tym jak trafiła do Nowego Świata razem z konkwistadorami.
W naszym kraju ostatnią epidemię odnotowano we Wrocławiu w 1963 roku. Zarejestrowano 79 przypadków. Użyto wówczas szczepionek, dzięki czemu było jedynie kilka ofiar śmiertelnych.
Na świecie ostatnią epidemia miała miejsce w 1972 roku w Jugosławii, gdzie zmarły trzydzieści dwie osoby.
Ostatni odnotowany na świecie przypadek miał miejsce w roku 1977. Od tamtej pory chorobę uznaje się za wytępioną, warto jednak pamiętać, że w laboratoriach rządowych wielu krajów wciąż znajdują się wirusy ospy, które mogą zostać wykorzystane w atakach terrorystycznych lub działaniach wojennych jako broń biologiczna.
Choroby zakaźne czarna ospa: Czarna ospa – objawy
Czarna ospa objawy ma różne. Dawniej rozpoznać je potrafił każdy lekarz. Dzisiaj schorzenie uznane jest za eradykowane, dlatego ewentualne objawy mogą nie przynieść prędkiej diagnozy.
Możliwość przenoszenia choroby występuje już w ostatnich trzech dniach inkubacji, która trwa w organizmie zwykle od ośmiu do czternastu dni. Zatem chory może zarażać jeszcze przed pojawieniem się u niego pierwszych, widocznych objawów.
Czarna ospa objawy
Choroby zakaźne, takie jak czarna ospa, mają swoje objawy. Oto lista objawów, na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę:
- Znacznie podwyższona temperatura,
- ogólne osłabienie,
- ból głowy
- poczucie rozbicia,
- bóle mięśni
- dolegliwości w okolicy krzyżowo-lędźwiowej.
Czarna ospa objawy miała także takie, które pojawiały się po mniej więcej dwunastu dniach od zarażenia:
- Wymioty,
- zapalenie gardła,
- nieżyt oskrzeli,
- trudności w oddychaniu i połykaniu,
- dreszcze,
- wysypka, początkowo głównie na wewnętrznej stronie ud i dolnej części brzucha (plamki przechodzące w grudki, które zmieniają się w ropiejące pęcherzyki, a ostatecznie w krosty i odpadające od ciała strupy).
Po przebytym zakażeniu często występują także różnego rodzaju powikłania. Należą do nich m.in. uszkodzenie rogówki, wtórne, ropne zapalenie błon śluzowych oraz skóry, zapalenie płuc, zapalenie mózgu lub innej części układu nerwowego.
Wrażliwość na zarażenie jest powszechna i nie zależy od wieku ani płci. Najcięższy przebieg miała jednak oczywiście choroba osób nieszczepionych, które pozbawione były przeciwciał. Umierali zwykle po około dwóch tygodniach od zakażenia.
Czarna ospa – sposób i leczenia!
Głównym problemem czarnej ospy było to, że choroba nie poddawała się w zasadzie żadnemu swoistemu leczeniu. Najczęściej stosowano tak zwane leczenie objawowe, które polegało na obniżaniu temperatury i łagodzeniu zmian skórnych. Rokowania zależne są od ogólnej kondycji organizmu pacjenta, a także postaci choroby, typu wirusa.
Czarna ospa to choroba, uznawana jest za eradykowaną już od prawie czterdziestu lat. Ponieważ jednak zachodzą obawy, że wirus mógłby zostać wykorzystany w charakterze broni biologicznej, nie ustają prace nad lekiem, który będzie skuteczny w wypadku epidemii. Od 2018 roku istnieje zarejestrowany przez amerykańską Agencję Żywności i Leków preparat – Tecovirimat.
Choroby zakaźne – czarna ospa szczepionka
Czarna ospa przez lata była chorobą, która dziesiątkowała całe społeczności niezależnie od miejsca, w którym wystąpiła. Pierwsza szczepionka pojawiła się 1796 a wynalazł ją Edward Janner. Zauważył on zależność pomiędzy tym, że osoby pracujące przy krowach rzadziej chorują na ospę gdyż po przechorowaniu odmiany dotykającej te zwierzęta (bardziej łagodnej) miały już wykształcone przeciwciała do walki z dolegliwością. Wyodrębnił więc wirus krowiej ospy, na podstawie którego wykonał uodparniającą szczepionkę. Była ona jednak szeroko krytykowana mimo widocznej skuteczności.
Zorganizowane akcje szczepienia na ospę były wspólnym projektem wielu krajów, działających pod szyldem WHO. Projekt rozpoczęto w latach sześćdziesiątych i dzięki determinacji naukowców już na początku lat osiemdziesiątych czarną ospę można było uznać za chorobę, która nie występuje naturalnie w żadnej części świata. Do dzisiaj nie odnotowano już żadnych nowych zachorowań.
Innym sposobem na zdobycie odporności na czarną ospę było przechorowanie jej. Według źródeł możliwość ponownego zachorowania szacuje się na 1 promil (1/1000).
Ostatni przypadek czarnej ospy
Jak już zostało wspomniane, ostatni naturalny przypadek czarnej ospy zdiagnozowano w 1977 roku, a ostatni przypadek groźniejszej czarnej ospy dwa lata wcześniej, w listopadzie 1975. Leczenie ospy prawdziwej i kompletne jej wyeliminowanie kosztowało 300 milionów dolarów amerykańskich.
Choroby zakaźne, takie jak czarna ospa, są bardzo trudne do pokonania. Jednak w tym przypadku się udało i czarna ospa jest to jedyna choroba ludzi uznana przez Światową Organizację Zdrowia, za całkowicie zwalczoną.
Źródła:
- Występowanie epidemii ospy prawdziwej na świecie od czasów starożytnych po współczesne, (Medycyna Nowożytna 15/1 – 2, 31-59) Barbara Różańska-Gambal.
- Ospa prawdziwa jako broń biologiczna – rozpoznanie, leczenie i aspekty zdrowia publicznego, [w:] „Medycyna Praktyczna – Pediatria”, 6/2001.