Dla każdego rodzica rozwój dziecka ma ogromne znaczenie. Niezależnie od tego, czy są to pierwsze dni życia dziecka, czy może właśnie obchodzi drugie urodziny. Nie można zaprzeczać, że nasze pociechy rosną w zastraszającym tempie, a zamiany w ich ciele, umyśle i zachowaniu są zauważalne bardzo szybko. Jakie są etapy rozwoju dziecka? Jakie są ich cechy charakterystyczne? Wszystko zostało wyjaśnione poniżej!
Jak wyglądają pierwsze dni rozwoju dziecka?
Życie dziecka rozpoczyna się w momencie zapłodnienia. Z reguły matka nosi je pod sercem około dziewięciu miesięcy. Jednak już w okresie ciąży maluch się rozwija. Przecież w tym czasie muszą wykształcić się wszystkie jego organy, układy, kości, tkanki i mięśnie. Kiedy dziecko gotowe jest przyjść na świat, z całą pewności mama będzie wiedziała, że nadszedł czas i niedługo maleństwo będzie już w domu.
Po porodzie rozpoczyna się etap noworodkowy, który trwa przez pierwszy miesiąc życia dziecka, a dokładniej 28 dni. Jest to czas, kiedy maluch musi przyzwyczaić się do nowej rzeczywistości, czyli życia poza łonem matki. W tym okresie maluch ledwie widzi i słyszy, a jego ciało jest kruche, bezbronne i słabe. Niektóre organy nie są bowiem do końca wykształcone i nie pełnią swojej funkcji. Również w układzie mięśniowo-szkieletowym nadal zachodzi wiele zmian. Niestety jest to też okres, kiedy dziecko ma praktycznie zerową odporność, więc jest szczególnie narażone na wszelkiego rodzaju infekcje i choroby. Dlatego rodzicom bardzo często lekarze odradzają wychodzenia na spacer w pierwszym miesiącu życia.
Mimo, że okres noworodkowy z zasady powinien trwać 4 tygodnie, czyli 28 dni, to okres ten jest wydłużany dla dzieci, które urodziły się przed planowanym terminem. W takim przypadku do umownych czterech tygodni dolicza się tyle samo dni, o ile poród odbył się szybciej.
Cechy noworodka
Na etapie rozwoju noworodkowego maluch ma wiele charakterystycznych cech. Na pierwszy rzut oka rzuca się przede wszystkim główka, która jest stosunkowo duża w porównaniu do całego ciała. Obwód to około 33-40 cm. Na twarzy widoczne są zdeformowania powstałe w wyniku życia płodowego i samego porodu. Wpływ na nie mają też kości twarzoczaszki, które jeszcze nie są do końca uformowane. Nóżki i rączki są cały czas podkurczone, a piąstki zaciśnięte. W tej fazie rozwoju dziecko masa dziecka utrzymuje się w zakresie od 2,5 do 4 kilograma, a jego wzrost to około 52 cm.
Dla rodziców, a zwłaszcza matki jest to ciężki okres, ponieważ maluch nie ma swojego rytmu dobowego. Śpi zarówno w nocy, jak i środku dnia. Zresztą to samo dotyczy pory posiłków, czy zmiany pieluszki.
Rozwój dziecka w pierwszym roku życia
Z noworodka po upływie pierwszych 28 dni dziecko staje się niemowlakiem. Okres niemowlęcy trwa umownie od końca tygodnia do 1 roku życia dziecka, czyli całe 11 miesięcy. Ta faza rozwoju dziecka jest bardzo intensywna. Zmiany dotyczą nie tylko ciała, ale też psychiki oraz umysłu. Mimo że noworodek przesypia ponad 20 godzin w ciągu doby (około 21), to już po ukończeniu pierwszego miesiąca jest znacznie bardziej aktywne. Od snu ważniejsze stają się ludzie, przedmioty, czy zabawki. Mówiąc wprost, dziecko zaczyna interesować się wszystkim, co je otacza. Odczuwa też dotyk, wie, kiedy zostanie wzięte na ręce. Jest wrażliwe na bodźce zewnętrzne. Pogłaskanie malucha po policzku będzie jednoznaczne z otworzeniem ust i przygotowaniem się do przyjęcia pokarmu. Taki odruch zaniknie po około czwartym miesiącu życia dziecka.
Drugi miesiąc to okres, kiedy dziecko zaczyna podnosić główkę i utrzymać ją w takiej pozycji przez 10 sekund. Na małej buźce często pojawia się też pierwszy uśmiech, zwłaszcza na widok twarzy mamy. Maluch nadal gaworzy, ale potrafi też wypowiedzieć niektóre samogłoski. Niektóre dzieci umieją też pokazać, że są głodne.
W trzecim miesiącu życia dziecka dużą rolę odgrywają dźwięki. Kiedy coś usłyszy, z zainteresowaniem odwraca główkę w odpowiednią stronę. Jest też etap, w którym zaczyna poznawać budowę swojego ciała za pomocą dotyku. Równocześnie często wkłada palce do ust, dlatego sporadycznie należy na rączki zakładać rękawiczki. Jednak nie mogą znajdować się one przez dłuższy okres, ponieważ w takim przypadku może dojść do zaburzeń rozwoju zdolności manualnych. Przez te dwa miesiące dziecko może przytyć około 1,2 kg.
Kolejna faza życia niemowlęcia
Kiedy nadchodzi czwarty miesiąc życia, niemowlę ma coraz więcej energii. Poza główką podnosi też klatkę piersiową oraz rączki. Jeżeli do tej pory rodzice nie powiesili nad łóżeczkiem żadnej zabawki, to jest to idealny moment, ponieważ dziecko będzie chętnie do nich sięgać i się nimi interesować. W przeciwieństwie do etapu noworodkowego, w czwartym miesiącu dziecko ma już swój rytm dobowy. Śpi 2-3 razy w ciągu dnia.
W piątym miesiącu niemowlę zaczyna poznawać przedmioty, w tym zabawki, a nawet palce rodziców przez usta. Jego ciało jest dłuższe o około 10 cm niż po samych narodzinach. Zresztą także waga się zwiększa dwukrotnie (w stosunku do wagi noworodkowej). Maluch potrafi powiedzieć pierwsze sylaby.
W szóstym miesiącu życia dziecko potrafi już samo ułożyć się w łóżeczku w wybranej pozycji. U niektórych niemowląt zaczynają pojawiać się pierwsze ząbki. Jest to okres, w którym poza mlekiem mogą jeść też inne posiłki oraz pić soczki przystosowane do ich wieku. Jest to przełomowy czas, ponieważ w następnych miesiącach rozwoju mogą pojawić się różne indywidualne etapy.
Siódmy miesiąc to moment, w którym dziecko poza leżeniem i podnoszeniem główki, zaczyna się też wykazywać inną aktywnością fizyczną. Mianowicie próbuje siadać, czołgać się i podciągać. Utrzymanie zabawki w rączkach nie jest już żadnym problemem. Niektóre niemowlęta reagują na swoje imię. Natomiast wszystkie uczą się gryźć i żuć.
W ósmym miesiącu życia dziecko potrafi siedzieć, ale plecy nadal nie układają się w odpowiednią pozycję. Zabawki i inne przedmioty chwyta wyłącznie całymi dłońmi (nie używa opuszków palców).
Dziewiąty miesiąc u większości maluchów objawia się próbą raczkowania i prostą postawę w trakcie siedzenia, ale tylko około minuty. Potrafi też rozpoznać niektóre zwierzątka lub postacie na rysunkach i wskazać je palcem. Zaczyna powtarzać niektóre słowa. Dziesiąty miesiąc nie przynosi wielu zmian. Poza tym, że dziecko większą uwagę przykłada do małych przedmiotów.
Następne dwa miesiące życia kończą okres niemowlęcy. W tym czasie dziecko zaczyna już wstawać i stawiać pierwsze, niepewne kroki. Dzięki sześciu zębom maluch jest w stanie zjeść już nie tylko zmiksowane posiłki, ale też cząstki jabłka lub miękkie ciastko. I tym o to sposobem mija pierwszy rok rozwoju dziecka.
Kolejne lata rozwoju dziecka
Kolejna faza rozwoju dziecka to okres od pierwszego do trzeciego roku życia. Najbardziej charakterystyczną cechą pierwszego roku życia jest to, że maluch, mimo że stawia swoje pierwsze kroki, to są one niepewne, chwiejne. Zmienia się to dopiero około 15 miesiąca. Zaczyna naśladować innych, interesuje się dosłownie wszystkim. Dla niego ciekawi są nie tylko ludzie, ale też zwierzęta, przedmioty, czy ruch na ekranie telewizora (zwłaszcza bardzo kolorowy). Mimo że dziecko potrafi wyartykułować już po pojedyncze słowa, to często są one niezrozumiałe.
Wraz z upływem czasu i indywidualną kwestią rozwoju dziecko jest coraz bardziej sprawne ruchowo i manualnie. Kroki stają się coraz pewniejsze. Pojawia się pierwsza próba sięgnięcia po ołówek, czy łyżkę. Jednak w tym okresie rozwoju dziecko ma mniejsze potrzeby żywieniowe, ponieważ masa ciała i wzrost zaczynają się zwiększać w wolniejszym tempie.
Na przełomie drugiego i trzeciego roku życia dziecko chłonie wiedzę, ale potrafi też wiele zauważyć. W tym okresie rodzice powinni szczególną uwagę przykładać do tego, jak maluch wyraża swoje emocje i artykułuje potrzeby. Czasami jest tak, że dziecko może się zorientować, że pewne zachowania przynoszą mu korzyści. Zwłaszcza płacz, krzyk i histeria. Jest to nieodłączny element rozwoju, ale należy pamiętać, że zawsze trzeba ustalać granice, ponieważ nabyte nawyki w tym okresie mogą mieć ogromny wpływ na późniejsze etapy rozwoju, negatywne zachowania, czy problemy komunikacyjne z innymi ludźmi.
Trzeci rok życia dziecka
W trzecim roku życia dziecko jest już na tyle świadome, by zrozumieć odmowę lub wykonać proste polecenie, np. ułożenie przedmiotów lub sprzątnięcie zabawek. Zresztą pierwsze trzy lata to doskonały czas na zabawy edukacyjne i poznawcze. Przecież każdy maluch uwielbia kolorowe książeczki, klocki, czy też puzzle dopasowane do wieku.
Jeśli chodzi o ciało, to jest ono już całkowicie proporcjonalne, powoli zaczynają wydłużać się kości. W trzecim roku rozwoju dziecko umie wypowiadać pełne, proste zdania. Nadal jest bardzo ciekawe świata. Dla rodziców jest to czas, gdy muszą skupiać się całkowicie nie tylko na rozwoju, ale też bezpieczeństwie dziecka, ponieważ ich ruchliwość powoduje, że wszędzie ich pełno i ciężko je upilnować. Dlatego niebezpieczne, gorące i ostre przedmioty należy trzymać poza zasięgiem oczu i rąk dziecka. Zresztą w kolejnych latach taki stan rzeczy wcale się nie zmienia.