Jaskra to zespół schorzeń objawiających się atrofią nerwu wzrokowego, podwyższonym ciśnieniem śródgałkowym oraz ubytkami w polu widzenia. Przyczyny rozwoju tej choroby wciąż nie są do końca poznane. Może ona być w pewnym stopniu dziedziczna lub związana z mutacją w genomie. Jeżeli ktoś z bliskiej rodziny choruje na jaskrę, warto regularnie odwiedzać okulistę, aby możliwie najszybciej wykryć ewentualne zmiany w strukturze gałki ocznej. Należy jednak pamiętać, że pokrewieństwo z osobą mającą jaskrę jest jedynie jednym z czynników ryzyka zachorowania – nie można brać za pewnik, że w takim przypadku choroba rozwinie się też u nas.
Farmakologiczne leczenie jaskry
Leczenie farmakologiczne jaskry jest wdrażane już na początku kuracji, natychmiast po diagnozie schorzenia. Okulista zaleca choremu regularne stosowanie specjalnych kropli do oczu, których zadaniem jest utrzymanie odpowiedniego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Takie leczenie pacjent przechodzi w okresie przygotowawczym, przed wykonaniem zabiegu operacyjnego, a czasami również po operacji oka, jeśli efekt nie jest wystarczająco satysfakcjonujący. Co ważne, leczenie jaskry to proces mający na celu zatrzymanie rozwoju choroby, a nie jej całkowite wyleczenie. Towarzyszące jaskrze zmiany w strukturze gałek ocznych są nieodwracalne, dlatego możliwe jest tylko zahamowanie ich dalszego postępowania.
Zabiegi na jaskrę pomagające ocalić wzrok
Różnice anatomiczne między poszczególnymi pacjentami mają duże znaczenie przy wyborze metody leczenia jaskry. Biorąc pod uwagę liczne czynniki, okulista podejmuje decyzję o zabiegach, jakie powinny zostać przeprowadzone u danej osoby. Zawsze są dobierane do rodzaju choroby oraz jej stadium, a także do miejsca zachodzenia patologicznych zmian strukturalnych. Jeśli nieprawidłowości zachodzą w obrębie siateczki beleczkowania, lekarz zaleca zazwyczaj operację w obrębie kąta przesączania, czyli goniotomię lub trabekulotomię.
Jaskrze towarzyszą czasem zaburzenia w obrębie komory przedniej – do kuracji łagodzącej objawy choroby włącza się wówczas zabiegi filtrujące. W przypadku niedostatecznej skuteczności wykonanej goniotomii bądź trabekulotomii zaleca się również trabekulektomię lub zabiegi z implantem drenującym. W niektórych przypadkach zastosowane zabiegi nie przynoszą pożądanych efektów. W takich sytuacjach specjaliści rekomendują wykonanie zabiegów cyklodestrukcyjnych. Czasami należy je powtórzyć – i to nawet już w pierwszych 6 miesiącach od wykonanej operacji. Leczenie jaskry nie należy więc do łatwych, jednak jest konieczne, jeśli chcemy zatrzymać proces degradacji wzroku.
Jaskra pierwotna i jaskra wtórna – różnice i podobieństwa
Można wyróżnić następujące rodzaje jaskry pierwotnej:
- wrodzoną;
- młodzieńczą;
- z zamkniętym kątem przesączania;
- związaną z anomaliami rozwojowymi komory przedniej;
- związaną z zaburzeniami ogólnoustrojowymi.
To właśnie ten typ jaskry jest najbardziej zagadkowy, a przyczyna zachodzenia patologicznych zmian wciąż pozostaje nieznana.
Podczas gdy jaskra pierwotna często występuje w obu gałkach ocznych jednocześnie, jaskra wtórna bywa obecna tylko w jednym oku. Ponadto można ją zdiagnozować już u bardzo małych dzieci – w tym niemowląt. Jaskra wtórna bywa konsekwencją różnych chorób narządu wzroku i urazów lub niepożądanym efektem przyjmowania leków steroidowych. Do rozwoju tej choroby mogą się przyczyniać:
- nowotwory gałki ocznej (na przykład retinoblastoma, białaczka, złośliwe znamię tęczówki, żółtakoziarniniakowatość młodzieńcza);
- zapalenie błony naczyniowej (z otwartym lub zamkniętym kątem przesączania);
- operacja zaćmy wrodzonej.
Jaskra wtórna może się także wiązać z afakią (z zamkniętym lub otwartym kątem przesączenia) lub rubeozą. Jaskra fakomorficzna pojawia się przez zmiany w gałce ocznej spowodowane pęczniejącą dojrzałą zaćmą. Do innych przyczyn powstania jaskry wtórnej zalicza się między innymi chorobę Coatsa, długotrwałe odwarstwienie siatkówki, retinopatię wcześniaczą, urazy związane z przetoką tętniczo-żylną, urazy związane z recesją kąta przesączania, cysty ciała rzęskowego, zakrzep żyły centralnej siatkówki czy małoocze.
Pierwsze objawy jaskry u dzieci i dorosłych
Jaskra jest obecnie uznawana za chorobę cywilizacyjną. Jej rozwój bywa związany np. z problemami miażdżycowymi, schorzeniami naczyniowymi lub cukrzycą. Często diagnozuje się ją u osób około 40. roku życia, choć nie jest to regułą. Jeśli wcześniej tego nie robiliśmy, po 30. roku życia zdecydowanie warto zacząć odbywać regularne wizyty kontrolne u specjalistów, w tym u okulisty. Wczesne wykrycie choroby pomaga powstrzymać jej rozwój, co w przypadku jaskry oznacza ocalenie wzroku.
Objawy, które mogą wskazywać na rozwijającą się jaskrę, to przede wszystkim światłowstręt, łzawienie oczu i kurcz powiek. Małe dzieci, u których występuje jaskra, bywają niespokojne (zwłaszcza w nocy) i płaczliwe. Do tych symptomów dochodzi niekiedy ból oka. Najmłodsze dzieci oczywiście nie poskarżą się na dolegliwości wprost, ale będą sobie próbowały poradzić z dyskomfortem, pocierając oczy. Oczywiście takie zachowania i symptomy nie muszą świadczyć o jaskrze. Dolegliwości zawsze należy skonsultować z lekarzem, aby określił ich przyczynę. Powód może być dużo bardziej błahy, niż nieodwracalna choroba. Nie oznacza to jednak, że można bagatelizować wspomniane zachowania.
Czy jaskrę widać gołym okiem?
Słowo jaskra pochodzi z języka greckiego od słowa glaucos, oznaczającego kolor zielony. Jeśli jaskra jest w bardziej zaawansowanym stadium (znaczna utrata wzroku), oko może się wydawać bardziej mgliste. Z kolei dopiero rozwijającej się jaskry nie widać, ponieważ zmiany chorobowe zachodzą wewnątrz oka, przez co może je rozpoznać jedynie okulista korzystający ze specjalistycznego sprzętu. Niekiedy nie wystarcza nawet zwykła kontrolna wizyta u lekarza. Choć jaskra wiąże się ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, w początkowym stadium choroby ciśnienie śródgałkowe często utrzymuje się w normie, nie alarmując lekarza o zachodzących zmianach.
Postępującą jaskrę ciężko zauważyć – nawet u siebie. Gdy objawy nasilają się powoli, mózg samoczynnie uzupełnia ubytki w polu widzenia i tuszuje problem. Brak zauważalnych symptomów nie jest jednak równoznaczny z prawidłowym stanem zdrowia. Jeśli chodzi o młodzieńczą jaskrę, może się ona rozwijać bezobjawowo. Zdarza się też, że towarzyszy jej wyłącznie niewielki dyskomfort, związany ze zmęczeniem oczu, bólem głowy, ubytkami w polu widzenia czy mroczkami. Takie objawy można łatwo przeoczyć i zbagatelizować, ponieważ nie wydają się niczym poważnym. Ubytki w polu widzenia, choć brzmią groźnie, nie są czarnymi plamami przed oczami, lecz polegają na mniej wyraźnym widzeniu niektórych oglądanych elementów.
Operacja jaskry a ryzyko powikłań
Operacja na jaskrę jest wykonywana w sposób całkowicie bezbolesny dla pacjenta. Choć niektórzy boją się powikłań, nie powinni rezygnować z poddania się zabiegowi, ponieważ chroni on przed nieodwracalną utratą wzroku. W sytuacji, gdy farmakologiczne leczenie jaskry nie przynosi pożądanych efektów, a choroba nadal postępuje, operacja chirurgiczna lub laserowa jest jedyną opcją umożliwiającą zahamowanie tego procesu. Jaskra to choroba przewlekła. Zmiany degeneracyjne w obrębie nerwu wzrokowego są nieodwracalne, a nieleczone prowadzą do ślepoty.
Operacja jaskry polega na precyzyjnej plastyce struktur wewnątrz gałki ocznej. Specjalista z dziedziny okulistyki przy użyciu profesjonalnego sprzętu wykonuje szereg zabiegów, które mają powstrzymać rozwój choroby. Dzięki możliwości precyzyjnego przecięcia siateczki przesłaniającej kąt przesączania cieczy wodnistej ułatwiony zostaje odpływ płynu, a otworki beleczkowania zostają udrożnione. Trabekuloplastyka i trabekulektomia to zabiegi umożliwiające zmniejszenie ciśnienia śródgałkowego.
Czy jaskrą można się zarazić?
Jaskra to grupa chorób oczu, u której podłoża leży zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe i postępująca atrofia nerwu wzrokowego. Istnieje kilka rodzajów jaskry, a przy tym mogą one występować u osób w różnym wieku. U niektórych osób jaskra pojawia się dość nagle, a proces degradacji struktur odpowiedzialnych za prawidłowe widzenie postępuje bardzo szybko. Jaskra nie jest jednak zaraźliwa i nie jest chorobą zakaźną. Dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety ze wszystkich grup wiekowych. Na leczenie, które polega na hamowaniu zmian chorobowych w gałkach ocznych, składa się stosowanie odpowiedniej farmakoterapii oraz wdrożenie zabiegów operacyjnych dobranych do stanu pacjenta.