Ludzki organizm jest dość skomplikowany. Mimo wielu badań i napisanych opracowań naukowych nie odkryto wszystkich jego tajemnic. Jednak na przełomie lat medycyna rozwijała się i ciało ludzkie stawało się coraz mniejszą zagadką. Szczególnie ma to znaczenie dla osób o słabym zdrowiu. Dzięki rozbudowie medycyny, wielu ludzi wychodzi nawet z najcięższych schorzeń.
Pęcherzyk żółciowy jest niepozornym organem, należącym do układu pokarmowego. Jest niewielki, jednak jego choroby mogą być naprawdę trudne w leczeniu.
Charakterystyka pęcherzyka żółciowego
Pęcherzyk żółciowy (woreczek żółciowy) to 10 – centymetrowy organ, który kształtem przypomina gruszkę.
Składa się on z trzech części:
- dno;
- trzon;
- szyjka, która przechodzi w przewód pęcherzykowy.
Pęcherzyk żółciowy znajduje się na dolnej powierzchni prawego płata wątroby. Z pomocą dróg żółciowych łączy się z dwunastnicą. Głównym zadaniem pęcherzyka jest magazynowanie żółci, produkowanej przez wątrobę. Przez ilość zebranej żółci, pęcherzyk ma ciemniejszą barwę niż wątroba.
Żółć — charakterystyka
Żółć jest niezbędna do prawidłowego trawienia pokarmów. Bierze ona udział w procesie rozkładania tłuszczów oraz zapewnia optymalną kwasowość enzymom trzustkowym i jelitowym (enzymy wytwarzane w układzie pokarmowym).
Żółć jest ciemnożółta lub zielona i ma gorzki smak. Jest wytwarzana przez komórki wątrobowe tzn. hepatocyty. Z nich zostaje wydzielona jako żółć kanalikowa. W jej skład wchodzą kwasy żółciowe, cholesterol toksyny, leki, barwniki żółciowe, fosfolipidy oraz pozostałości błony komórkowej.
Nabłonek kanalików wyprowadzających zmienia skład żółci. Urozmaica ją o elektrolity, wodę oraz dwuwęglany. Przez kanaliki żółć przedostaje się do pęcherzyka żółciowego. Tam jest odwadniana i magazynowana.
Żółć jest produkowana praktycznie przez cały czas. W ciągu doby hepatocyty wytwarzają około 1,5 litra żółci. W pęcherzyku żółciowym mieści się jej niewiele, bo zaledwie 60 ml. To właśnie w nim ulega zagęszczeniu. Żółć z woreczka uwalniana jest po spożyciu posiłku. Za regulację ilości wytwarzanej żółci odpowiedzialne są mięśnie, które tworzą tzw. zwieracz Oddiego. Rozluźnienie zwieracza pozwala na swobodny transport żółci do dwunastnicy. W kolejnym etapie mięśnie pęcherzyka się kurczą, a on w niewielkim stopniu się opróżnia. Tym samym zwalnia się miejsce na kolejną dawkę żółci.
Pęcherzyk żółciowy nie daje o sobie znać, dopóki nie dotkną go jakieś schorzenia.
Choroby atakujące pęcherz żółciowy
Choroby najczęściej dotykające pęcherzyk żółciowy to:
- rak pęcherzyka żółciowego;
- polip pęcherzyka żółciowego;
- wodniak pęcherzyka żółciowego;
- ropniak pęcherzyka żółciowego;
- zapalenie pęcherzyka żółciowego;
- kamica pęcherzyka żółciowego.
Kamica pęcherzyka żółciowego inaczej nazywana jest kamicą żółciową. Jest to najczęściej spotykana choroba w pęcherzyku.
Co to jest kamica żółciowa?
Kamica żółciowa to choroba pęcherzyka żółciowego, która polega na tym, że w woreczku pojawiają się złogi. Są one zbudowane z substancji chemicznych znajdujących się w żółci. Jeśli pęcherzyk działa prawidłowo, to substancje rozpuszczają się w żółci. Jednak jeśli dochodzi do dysfunkcji woreczka i zbyt dużego zagęszczenia żółci, substancje wytrącane są w drogach żółciowych. Powstające złogi inaczej nazywane są kamieniami.
Powstające kamienie w woreczku najczęściej składają się z cholesterolu, jonów nieorganicznych oraz białek.
Przyczyny tworzenia się kamieni w woreczku żółciowym
W przypadku tworzenia się kamieni w pęcherzyku, przyczyny są tak naprawdę równoznaczne z czynnikami zwiększającymi ryzyko ich powstawania.
Do najczęstszych przyczyn zaliczane są:
- otyłość;
- cukrzyca;
- ciąża;
- choroby wątroby;
- zespół jelita krótkiego;
- niektóre leki;
- starszy wiek;
- płeć żeńska;
- mukowiscydoza;
- spożywanie dużej ilości cholesterolu;
- złuszczające się komórki;
- niedoczynność tarczycy;
- szybka utrata wagi;
- złe nawyki żywieniowe;
- nadmierne zagęszczenie żółci;
- problemy z odpływem żółci;
- niedokrwistość hemolityczna;
- podłoże genetyczne;
- długotrwała głodówka;
- przewlekłe infekcje dróg żółciowych.
Na tworzenie się kamieni mogą mieć także wpływ inne choroby.
Objawy i leczenie kamicy żółciowej
Kamice żółciowa jest bolesnym schorzeniem. Jednak nie na każdym etapie rozwoju choroby. Powstałe złogi nawet przez wiele lat mogą nie dawać żadnych objawów.
Najczęściej spotykanym objawem jest kolka żółciowa. Jest to nagły, silny ból skurczowy. Pojawia się w dolnej części brzucha i prawej łopatki. Kolka żółciowa powstaje w wyniku przesuwania się kamieni po przewodzie pokarmowym. Nierzadko wraz z bólem pojawiają się poty, gorączka lub dreszcze. U niektórych chorych kolce mogą towarzyszyć niepokój, nudności bądź wymioty.
Bóle spowodowane kolką żółciową bardzo często pojawiają się po zjedzeniu posiłku bogatego w tłuszcze. Ból może być krótkotrwały lub trwać nawet kilka godzin.
Pozostałe objawy zależne są od tego, z którą kamicą ma się do czynienia.
- Zakażona kamica pęcherzyka żółciowego objawia się wzdęciami brzucha, bólem w prawym boku, zaraz pod żebrami. Mogą się również pojawić:
- uczucie sytości, nawet po lekkim i małym posiłku;
- zgaga;
- nudności;
- wymioty.
2. Niezakażona kamica objawia się skurczowymi bólami, które promieniują w stronę prawej łopatki i środkowego nadbrzusza.
3. Kamica przewodowa charakteryzuje się zastojem żółci w drogach żółciowych. Powoduje to zażółcenie skóry oraz białek ocznych, stany zapalne, a nawet marskość wątroby.
W niektórych przypadkach kamicy, podczas badania lekarskiego, pojawia się ból w okolicy wątroby bądź w miejscu bólu można wyczuć powiększony pęcherzyk.
Jak wygląda leczenie kamicy żółciowej?
Podczas pojawienia się pierwszych objawów należy natychmiast udać się do lekarza, żeby mógł on postawić diagnozę. Podczas nasilenia się objawów takich jak nudności, wymioty lub gorączka pomoc lekarza okaże się niezbędna.
Jeśli po raz kolejny u pacjenta pojawia się napad kolki żółciowej, może wspomóc się lekami przeciwbólowymi i rozkurczowymi, dostępnymi bez recepty.
W przypadku, gdy ogólnodostępne leki się nie sprawdzą, należy zastosować leki opioidowe. Jednak możliwość ich przyjęcia pacjent ma tylko w szpitalu, pod czujnym okiem personelu. Wskutek leczenia przeciwbólowego i rozkurczowego objawy najczęściej ustępują.
Po ustaniu objawów można poddać się leczeniu chirurgicznemu, które polega na usunięciu pęcherzyka żółciowego.
Istnieje również możliwość leczenia woreczka przy użyciu kwasu ursodeoksycholowego, który jest jednym z kwasów żółciowych. Pomaga on rozpuścić powstałe złogi. Jednak takie leczenie może potrwać nawet kilka lat. Stosowanie kwasu zwiększa ryzyko ponownego tworzenia się kamieni.
Leczenie woreczka za pomocą kwasu ursodeoksycholowego nie należy przeprowadzać u osób otyłych, kobiet w ciąży, jeśli ilość złogów jest bardzo duża oraz podczas istnienia chorób wątroby.
Jak rozpoznać kamicą?
Kamicę żółciową lekarz najczęściej diagnozuje podczas badania USG. W wielu przypadkach, gdy kamica nie wykazuje żadnych objawów, wykrywana jest przypadkowo. Dość często schorzenie zostaje stwierdzone podczas wykonywania USG innego narządu.
W niektórych przypadkach lekarz zleca tomografię komputerową jamy brzusznej w celu potwierdzenia diagnozy.
Dodatkowo bardzo często przeprowadza się również badanie krwi. Ma ono ustalić, czy wątroba prawidłowo funkcjonuje oraz ilość białych krwinek w organizmie. Badanie krwi pozwala również ocenić zastój żółci w drogach żółciowych.
Jaką dietę stosować podczas występowania kamieni w woreczku żółciowym?
Prawidłowa dieta jest ważna w życiu każdego człowieka. To głównie dzięki niej organizm prawidłowo funkcjonuje. Diabetycy zalecają spożywanie 5 posiłków dziennie o stałych porach dnia. Ważne jest spożywanie takich potraw, które dostarczą do organizmu niezbędne witaminy i minerały.
Po wielu przebytych schorzeniach lekarze zalecają specjalistyczną dietę, która pozwala na szybszy powrót do zdrowia. Podobnie wygląda to podczas leczenia kamicy.
Dieta w leczeniu kamicy odgrywa kluczową rolę. Podczas choroby bezobjawowej należy spożywać normalne, regularne posiłki.
Natomiast w przypadku nasilenia się objawów należy przejść na bardziej restrykcyjną dietę.
Przede wszystkim z jadłospisu trzeba wykluczyć większość tłuszczów. Trzeba zrezygnować ze spożywania tłustych mięs, wędlin, serów, serków topionych, czy wędlin podrobowych. Te produkty są bogate w nasycone kwasy tłuszczowe oraz cholesterol, które mogą mieć wpływ na leczenie kamicy i nasilenie objawów.
Ponadto z diety należy wykluczyć potrawy ciężkostrawne i mocno przyprawione.
Podczas niespożywania tłuszczów (głównie zwierzęcych) zmniejsza się także wchłanialność witamin w nich rozpuszczalnych. Warto więc do codziennego menu wprowadzić produkty, które będą zawierały witaminę C, D, E, K oraz beta-karoten.
Jakie produkty spożywać, a jakich lepiej unikać w leczeniu kamicy?
W trakcie leczenia kamicy bardzo ważna jest obecność owoców i warzyw w jadłospisie. Jednak nie wszystkich. Należy unikać jedzenia pestkowców (śliwki, czereśnie lub wiśnie), oraz warzyw, które mogą powodować wzdęcia brzucha. Są to m.in. kalafior, cebula, brokuły bądź kapusta.
Pozostałe warzywa i owoce należy spożywać w umiarze, najlepiej, jeśli zostaną poddane obróbce termicznej np. ugotowane, przerobione na musy bądź pieczone. Powinny być również pozbawione skórki.
Witaminy niezbędne przy problemach dróg żółciowych
Wcześniej wspomniano o dostarczeniu odpowiednich witamin do organizmu. Poniżej znajduje się kilka owoców i warzyw, bogatych w konkretne witaminy:
- Witamina C: pomarańcze, cytryny, poziomki, truskawki, natka pietruszki, papryka czerwona i zielona, szpinak.
- Witamina E: maliny, jeżyny, jarmuż, botwina, szpinak, szparagi, marchew.
- Witamina D niestety nie występuje w owocach i warzywach. Można ją znaleźć w wątróbce, mleku i przetworach mlecznych lub płatkach śniadaniowych.
- Witamina K: truskawki, sałata rzymska, sałata lodowa, rukola, szpinak, roszponka, rukola. Witaminę K można również znaleźć w zielonej herbacie.
- Beta-karoten: melon, szpinak, marchew, natka pietruszki, szczaw, szczypiorek lub cykoria.
Kolejnym ważnym punktem w diecie cierpiącego na kamicę jest pieczywo. Należy nie spożywać pieczywa razowego lub graham. Trzeba przestawić się na białe pieczywo, delikatnie czerstwe.
Wiadomo już, że trzeba zrezygnować z tłustych mięs i wędlin. Można je zastąpić chudym mięsem drobiowym albo cielęcym, pozbawionym skóry lub chudymi rybami.
O czym jeszcze warto pamiętać?
Dodatkowo należy unikać spożywania żółtek jaj, ponieważ mogą one nasilić skurcze pęcherzyk żółciowego.
Do potraw, których niezbędnym składnikiem jest jajko, lepiej jest użyć samego białka, np. w formie ubitej piany.
Wszelkie potrawy zaleca się gotować na parze lub wywarze warzywnym. Nie powinno stosować się wywaru mięsnego.
Z jadłospisu całkowicie należy wyeliminować boczek, słoninę lub smalec. Jeśli do przygotowania posiłku niezbędny jest tłuszcz, można użyć oleju roślinnego lub rzepakowego albo oliwy z oliwek. Dozwolone jest spożywanie masła i margaryny, ale tylko w niewielkich ilościach. Jeśli istnieje taka możliwość to lepiej z nich zrezygnować całkowicie. Przez wzgląd na to, że ograniczenie tłuszczów jest obowiązkowe, trzeba wykluczyć dodawanie do potraw zasmażek, omast i zagęstników. Zamiast śmietaną sos lub zupę można zagęścić mąką z mlekiem albo jogurtem naturalnym.