Krew płynąca w naszych naczyniach krwionośnych charakteryzuje się określonymi wartościami, które pozostają ze sobą we wzajemnej relacji. Wszelkie odchyłki od norm niosą za sobą daleko idące skutki. Bardzo ważnym czynnikiem jest przede wszystkim odpowiedni stopień krzepliwości krwi. Odpowiada on bowiem nie tylko za szybkość gojenia się ran, ale w szczególności może chronić pacjenta przed nadmiernym wykrwawieniem. W sytuacji odwrotnej mogłoby dojść do wytworzenia zakrzepu utrudniającego przepływ krwi. Z tego też powodu lekarze często zlecają koagulogram. Czym jest, jak wyglądają badania oraz w jaki sposób interpretować wyniki?
Krew – skład i funkcje
Krew jest niezbędna do tego, aby nasz organizm funkcjonował prawidłowo. Jest to bowiem płyn ustrojowy, który odpowiada za dostarczenie do wszystkich tkanek tlenu oraz niezbędnych substancji odżywczych. Rozprowadza także szereg hormonów oraz odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicznego. Jednocześnie krew przyczynia się do pozbycia produktów przemiany materii oraz dwutlenku węgla.
Płyn ten stanowi około 8% masy ciała, czyli w przypadku osoby dorosłej szacuje się, że jest to mniej więcej 5 litrów krwi. W jego skład wchodzi osocze, płytki krwi oraz krwinki białe i czerwone. Każdy z nich stworzony został do tego, aby pełnić różne funkcje. Dlatego też tak ważne jest, aby składniki te utrzymywane były na właściwym poziomie.
W przypadku osocza podstawową funkcją jest zaopatrywanie komórek w substancje odżywcze oraz utrzymywanie prawidłowego ciśnienia i pH. To właśnie dzięki niemu możliwe jest nieustanne utrzymywanie krwi w postaci płynnej zawiesiny.
Czerwone krwinki to natomiast składnik odpowiadający za barwę krwi. Ich zawartość pozwala uzyskać czerwony kolor cieczy. Co więcej, w ich składzie znajdziemy również hemoglobinę, która odpowiada za transport cząsteczek tlenu i wiązanie ich z cząsteczkami żelaza tak, aby później móc przekazać je do wszystkich komórek naszego ciała. Dzięki temu uczestniczą m.in. w tak ważnym dla życia procesie oddychania. Ich zadaniem jest przede wszystkim wyłapywanie dwutlenku węgla i odprowadzanie go z płuc.
W skład naszej krwi wchodzą również krwinki białe, które chronią organizm przed szkodliwym działaniem drobnoustrojów przedostających się ze środowiska zewnętrznego. Tym samym możliwe jest zapobieganie nieustannym infekcją wywołanym przez szkodliwe działanie patogenów. Podwyższony poziom białych krwinek może zatem świadczyć o tym, że pojawiło się jakieś zagrożenie. Najczęściej dotyczy to infekcji wirusowych, bakteryjnych bądź stanów zapalnych organizmu.
Ważnym składnikiem krwi są również płytki krwi, które w głównej mierze odpowiadają za krzepnięcie. Ich prawidłowa ilość umożliwia wytworzenie czopu, który ma na celu zapobiec nadmiernej utracie krwi.
Czym jest koaguologia?
Ze względu na to, że krew pełni bardzo ważne funkcje, jej ilość oraz stężenie składników powinny być stałe. W przypadku znacznych odchyleń od normy dochodzi do zaburzeń z tym związanych. Mogą pojawiać się między innymi uporczywe dolegliwości lub nawet trudne do zatamowania krwawienia.
Warto przy tym wiedzieć, że za proces krzepnięcia odpowiada nie tylko liczba płytek krwi, ale również kilkanaście czynników krzepliwości oraz szereg substancji. Najważniejsza jest zatem ich wzajemna równowaga. Aby przebieg procesu krzepnięcia krwi był prawidłowy, konieczne jest bowiem odpowiednie współdziałanie jej wszystkich komponentów. We wzajemnej zależności utrzymuje się zarówno oddziaływanie pomiędzy ścianą naczynia krwionośnego i płytkami krwi, jak i produkowanymi przez wątrobę czynnikami białkowymi obecnymi w osoczu.
Koaguologia to jedne z badań układu krwionośnego. Jej zadaniem jest sprawdzanie stanu osocza. Dzięki niemu wykazuje się, czy układ krzepnięcia reaguje prawidłowo. Wskazane jest dość szybkie i sprawne zatamowanie krwawienia. Badanie to wykonuje się na podstawie laboratoryjnej analizy składu krwi. Możemy przy tym zbadać jedynie te podstawowe parametry, jak i rozszerzyć zakres badań aż do dziewięciu szczegółowych oznaczeń. Wykonywany jest wówczas tzw. koagulogram.
Głównym zadaniem badania tego typu jest określenie ilości trombocytów, czyli płytek krwi. Pozwala to wykryć wszelkie nieprawidłowości związane z procesem krzepnięcia. W przypadku, kiedy do czynienia mamy z nadpłytkowością, trombocyty mogą sklejać się ze sobą i tworzyć groźne dla naszego zdrowia zakrzepy umiejscowione wewnątrz naczyń krwionośnych. Innym zaś razem płytek krwi może być za mało. Mówimy wówczas o małopłytkowości. W tym wypadku występują liczne i trudne do zatamowania krwawienia, które podobnie jak nadpłytkowość mogą zagrażać zdrowiu, a nawet życiu pacjenta.
Jak wyglądają badania?
Warto zapoznać się z tym, jak wyglądają badania. W tym wypadku konieczne jest pobranie materiału do analizy. W placówce laboratoryjnej pobierana jest krew z żyły łokciowej. Wskazane jest przy tym bycie na czczo, jednak nie zawsze jest to koniecznością. Najlepiej przed diagnostyką o szczegóły wypytać swojego lekarza prowadzącego. Na wynik badania mogą wpłynąć również stres oraz wysiłek fizyczny. Dlatego powinniśmy unikać obu czynników mniej więcej na 2-3 dni przed ich wykonaniem.
Przed pobraniem próbki do badań układu krzepnięcia ważne jest, aby poinformować lekarza bądź personel placówki laboratoryjnej o wszystkich przyjmowanych lekach. W szczególności tych, które mogłyby wpłynąć na przebieg procesu krzepnięcia krwi. Należy również poinformować osobę pobierającą, jeżeli problemy z krzepliwością są dość poważne.
Na wynik należy poczekać zazwyczaj jedną dobę.
Wskazania do wykonania badania
Krzepliwość krwi jest bardzo ważnym parametrem, dlatego bada się ją w różnych sytuacjach. Wskazaniem do wykonania badań układu krzepnięcia jest przede wszystkim zarówno planowany, jak i niespodziewany zabieg operacyjny. W ten sposób oceniane jest ryzyko wystąpienia nadmiernych krwawień, które mogłyby przyczynić się do wystąpienia stanu zagrożenia życia. Bez określenia tego parametru mogłoby na przykład dojść do wystąpienia silnego krwotoku, którego nie można by było w żaden sposób zatamować.
Badania tego typu wykonuje się również, jeżeli u pacjenta zaobserwowano częste krwawienia z nosa lub dziąseł, długo gojące się rany lub sińce i wybroczyny na skórze bądź błonach śluzowych, a także co ma miejsce w przypadku kobiet obfite miesiączki i plamienia międzymiesiączkowe. Może to bowiem świadczyć o tym, że mamy zbyt małą liczbę płytek krwi.
Lekarz zaleci nam wykonanie badania krzepliwości także wtedy, jeżeli podejrzewa, że pacjent ma niedobory witaminy K, wrodzone zaburzenia krzepnięcia, nadkrzepliwość krwi lub choroby wątroby. W ten sposób możliwe jest ocenienie czynności tego narządu. Dlatego też osoby cierpiące na choroby wątroby wykonują to badanie regularnie.
Zalecane jest również wykonywanie badań tego typu, jeżeli przez dłuższy czas stosujemy doustną antykoncepcję hormonalną lub rezygnujemy z niej całkowicie w celu zajścia w ciążę. Warto bowiem wiedzieć, że hormony, a zwłaszcza estrogen zagęszczają krew i tym samym mogą przyczynić się do powstawania zakrzepów.
Badanie na krzepliwość powinny wykonywać również osoby, które cierpią na schorzenia związane ściśle z układem krążenia. Wyróżnia się tutaj szczególnie osoby po zabiegach serca oraz innych naczyń krwionośnych, osoby chorujące na zaburzenia rytmu serca oraz zmagające się z chorobą zakrzepowo-zatorową. Badanie wykonuje się w tym wypadku regularnie, gdyż pozwala monitorować przebieg leczenia i oceniać skuteczność leków.
Jak interpretować wyniki?
Efekt uzyskanej diagnostyki może być dość ciężki do interpretacji, gdyż zawiera szereg niezrozumiałych oznaczeń. Warto zatem zapoznać się z tym, jak interpretować wyniki tego badania. Podczas analizy określa się wartość następujących parametrów:
PT — czas protrombinowy
Jest to czas, w jakim aktywowany zostaje tzw. zewnątrz pochodny układ aktywacji protrombiny. Stanowi zatem jeden z pierwszych etapów procesu krzepnięcia krwi. W warunkach fizjologicznych aktywowany zostaje w momencie, w którym dojdzie do uszkodzenia tkanek. W przypadku człowieka zdrowego normy tego parametru wynoszą od 11 do 14 sekund bądź przy skorzystaniu ze wskaźnika Quicka od 0,9 do 1,3 INR.
W momencie, kiedy dojdzie do przekroczenia wyżej wymienionych norm, możemy mieć do czynienia z chorobami miąższy wątroby, chorobą Addisona- Biermera, mocznicą, białaczką, wrodzoną lub nabytą skazą krwotoczną, zatruciem pochodnymi kumaryny, bądź po prostu niedoborem witaminy K. Wynik poniżej normy świadczy natomiast o zakrzepicy lub o trombofilii. Może być też skutkiem źle dobranej dawki leków.
APTT — czas koalinowo-kefalinowy
Badanie to dotyczy innego etapu krzepnięcia. Nazywamy go wewnątrzpochodnym szlakiem krzepnięcia. U zdrowych osób wacha się w przedziale od 28 do 34 sekund. APTT powyżej normy to zazwyczaj skutek wrodzonego niedobory niektórych czynników krzepnięcia, zbyt silnego działania leków przeciwzakrzepowych lub hemofilii typu A, B lub C. Obniżona wartość tego czynnika może być natomiast oznaką nadkrzepliwości, która może wynikać zarówno z wrodzonego niedoboru inhibitorów krzepnięcia, jak i być skutkiem innych chorób np. niedoczynności tarczycy bądź nowotworu.
Fibrynogen
Fibrynogen to globulina, która syntezowana jest w wątrobie. Ma ona kluczowe znaczenie w procesie tworzenia się skrzepu. Aby uzyskać rzetelny wynik, należy jednak zrobić to badanie w odpowiedniej fazie cyklu miesiączkowego, gdyż podczas okresu lub w czasie ciąży czynnik ten jest naturalnie podwyższony. Jego norma wynosi od 1,5 do 3,5 g/l. Jej przekroczenie może stanowić sygnał występującej choroby nerek, zawału serca, udaru mózgu, chorób nowotworowych, a także być po prostu skutkiem miesiączki, ciąży bądź zażywania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Niedobór fibrynogenu związany jest zaś z marskością, zapaleniem lub martwicą wątroby, bądź skazami fibrynolitycznymi.
Płytki krwi
Liczba płytek krwi powinna wynosić od 150 do 400 tys. na mm3 krwi. W przypadku przekroczenia tych wartości pacjent może zmagać się z nadpłytkowością, a z kolei ich niedobór świadczy o małopłytkowości.
TT — czas trombinowy
Czas trombinowy to czas potrzebny do tego, aby doszło do przemiany fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę. Wynik powyżej normy otrzymamy, jeżeli zmagamy się z niewydolnością nerek lub wątroby, a także, jeżeli cierpimy na wrodzone zaburzenie syntezy fibrynogeny. Stan poniżej normy związany jest zazwyczaj z nadkrzepliwością krwi.
RT — czas reptylazowy
Oznacza czas krzepnięcia osocza po dodaniu do niego jadu żmii. Jego podwyższenie lub obniżenie ma miejsce w stanach identycznych, co czas trombinowy.
CK — czas rekalcynacji osocza
Czas krzepnięcia osocza po dodaniu do niego jonów wapniowych. Czynność ta ma za zadanie ocenić działanie osoczowych czynników krzepnięcia. Czas rekalcynacji osocza powyżej normy może wskazywać na niedobór osoczowych czynników krzepnięcia, niedobór fibrynogenu lub wynika z leczenia antykoagulantami.
AT-III — poziom antytrombiny III
Określa poziom białka odpowiadającego m.in. za hamowanie aktywności trombiny w osoczu. Podwyższony wynik może świadczyć o wirusowym zapaleniu wątroby lub niedoborze witaminy K. Wartość poniżej normy to natomiast najczęściej skutek dziedzicznego niedoboru antytrombiny III, niewydolności nerek lub wątroby, choroby nowotworowej lub długotrwałego stosowania antykoncepcji hormonalnej.
Podstawowe badanie układu krzepnięcia obejmuje czas krwawienia, czas protrombinowy oraz APTT. Pozostałe wartości zależne są tylko i wyłącznie od zaleceń lekarskich. Należy jednak pamiętać, że ostateczną interpretację powinien przeprowadzić lekarz zlecający, zwłaszcza jeżeli nie wiemy, jak interpretować wyniki badania. Postawienie trafnej diagnozy jest możliwe tylko poprzez porównanie uzyskanych parametrów z wywiadem przeprowadzonym z pacjentem oraz jego stanem zdrowia.