Pod skrótem MCHC (ang. Mean corpuscular hemoglobin concentration) kryje się średnie stężenie hemoglobiny w konkretnej objętości czerwonych krwinek. Jest to jeden z wyników podstawowego badania krwi, jakim jest morfologia. MCHC określa zdolność czerwonych krwinek do przenoszenia tlenu w organizmie, między płucami i wszystkimi pozostałymi tkankami.
Morfologia krwi
Do badania morfologii krwi nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Zjedzenie śniadania czy aktywność fizyczna nie mają wpływu na zafałszowanie wyników tego badania. Warto się jednak odpowiednio nawodnić. Aby dokładnie zrozumieć, co to oznacza i w jaki sposób mierzy się ten parametr, należy uświadomić sobie, czym jest hemoglobina i hematokryt.
Hemoglobina i hematokryt
Hemoglobina jest białkiem obecnych w erytrocytach prawie wszystkich kręgowców, w tym ludzi. Jej zadaniem jest wiązanie tlenu i dostarczanie go do wszystkich komórek organizmu. U zdrowego człowieka norma hemoglobiny mieści się w granicach 12-20 gramów na każde 100 mililitrów krwi.
Z kolei hematokryt to procent objętości czerwonych krwinek w próbce krwi. Wartość tego parametru jest zależna od liczby krwinek czerwonych oraz ich wielkości. Przyjmuje różne wartości dla kobiet i mężczyzn. U zdrowego mężczyzny wartość hematokrytu zawiera się w przedziale 40,7-50,3%. U zdrowej kobiety jest to przedział 36,1-44,3%. Ten parametr ma znaczenie głównie dla oceny zdolności krwi do wiązania i przenoszenia tlenu.
Indykatory czerwonych krwinek
Morfologia krwi pozwala na ocenę parametrów wszystkich elementów morfotycznych krwi: białych krwinek, czerwonych krwinek i płytek krwi. W przypadku czerwonych krwinek można wyróżnić następujące indykatory fizycznych parametrów erytrocytów:
- MCV (ang. Mean corpuscular volume) – miara średniej wielkości czerwonych krwinek w pobranej próbce.
- MCH (ang. Mean corpuscular hemoglobin) – miara średniej ilości hemoglobiny w czerwonych krwinkach.
- RDW (ang. Red cell distribution width) – rozkład wielkości czerwonych krwinek w pobranej próbce krwi.
- MCHC
Morfologia krwi może również zawierać licznik retykulocytów, czyli młodych czerwonych krwinek uwolnionych do krwi obwodowej. Nie jest jednak parametrem obowiązkowym w wykonywaniu badania morfologii krwi.
Badanie poziomu MCHC
Wracając do parametru MCHC, uzyskuje się go poprzez dzielenie wyniku badania hemoglobiny (pomnożonej razy 100) przez hematokryt. Z tego powodu, wyniki MCHC mogą zostać przekazane pacjentowi w różnych jednostkach. Norma u zdrowego człowieka wynosi 32-36 g/dL lub 4,81-5,58 mmol/L. Możliwe jest również podanie wyniku MCHC w procentach. Jako stosunek masy hemoglobiny do masy czerwonych krwinek.
Nieważne, w jakich jednostkach wynik zostanie podany. Wartość badanego poziomu MCHC zawsze zależy od wartości hemoglobiny i hematokrytu. U zdrowego człowieka powinna mieścić się w określonej normie.
Hemoglobina nadaje czerwonym krwinkom ich kolor. Wysokie stężenie hemoglobiny we krwi, przy jednoczesnej wysokiej wartości MCHC powoduje, że erytrocyty mają głęboki, ciemny odcień. Taki stan określa się hiperchromatozą. Analogicznie, niskie stężenie hemoglobiny i niska wartość MCHC sprawiają, że czerwone krwinki są jasne. Jest to stan określany jako hipochromatoza.
Obniżony wynik parametru MCHC
Wynik MCHC może zawierać się w przedziale poniżej dolnej granicy normy. Nawet w przypadkach, kiedy liczba i objętość czerwonych krwinek są w normie. Jeżeli lekarz podejrzewa, że parametr MCHC może być obniżony, zleca się podstawowe badanie krwi, czyli morfologię. Poza MCHC oceniany jest wtedy również parametr MCV. Czyli średnia objętość czerwonych krwinek w pobranej próbce krwi.
Objawami, które mogą naprowadzić lekarza na sprawdzenie wartości MCHC u pacjenta są przede wszystkim:
- Chroniczne i nawracające zmęczenie bez wytłumaczalnej przyczyny,
- Skrócony oddech,
- Bladość skóry,
- Łatwość w tworzeniu się siniaków,
- Zawroty głowy i ogólne osłabienie organizmu.
Wszystkie powyższe objawy są standardowo powiązane z anemią, która jest podstawową przyczyną obniżonej wartości MCHC. Ta z kolei może być objawem poważniejszego stanu chorobowego, takiego jak:
- Trudności z przyswajaniem żelaza, które są wynikiem celiakii, choroby Leśniowskiego-Crohna czy przebytego zabiegu wstawienia stomii.
- Utrata krwi spowodowana nieregularnym, długotrwałym krwawieniem menstruacyjnym lub wrzodami żołądka.
- Hemoliza, czyli rozpad erytrocytów.
- Talasemia, czyli genetyczne zaburzenia syntezy hemoglobiny.
- Nowotwór, który powoduje krwawienia wewnętrzne.
- Infekcja pasożytnicza.
- Zatrucie żelazem.
Skutki niskiego poziomu MCHC
Podstawowym skutkiem obniżonego poziomu MCHC jest utrata energii, która prowadzi do obniżenia lub ustania aktywności fizycznej. Na poziomie komórkowym dochodzi do sytuacji, kiedy krew nie jest w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości tlenu do wszystkich tkanek. Czyli dochodzi do hipoksji.
Hipoksja zaś prowadzi do gromadzenia się w komórkach dwutlenku węgla, który jest produktem podstawowej przemiany materii. Z kolei gromadzenie się dwutlenku węgla w komórkach jest stanem zagrażającym życiu. Objawami, na które należy zwrócić uwagę, a które wskazują na postępującą hipoksję, są:
- Przyspieszone tętno;
- Nasilone pocenie się;
- Przyspieszony, płytki oddech;
- Kaszel;
- Dezorientacja.
Leczenie i zapobieganie niskiemu poziomowi MCHC
Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za niski poziom MCHC jest anemia. Wdrożone leczenie polega przede wszystkim na suplementacji żelaza (zarówno w postaci produktów spożywczych bogatych w żelazo, jak i tabletek) oraz witaminy B6. Jest ona niezbędna w procesie przyswajania żelaza przez organizm.
Ponadto warto zwiększyć ilość przyjmowanego błonnika. Zwiększa ono wewnątrzjelitowe wchłanianie żelaza. Z kolei w zaleceniach może znaleźć się również ograniczenie ilości przyjmowanego wapnia do dziennego minimum. Jako że wapń zmniejsza zdolność organizmu do wchłaniania żelaza.
Można zapobiec niskiemu poziomowi MCHC poprzez profilaktyczne zwiększenie ilości przyjmowanego żelaza oraz witaminy B6. Warto włączyć do swojej diety szpinak (gotowany, aby obniżyć zawartość kwasu szczawiowego, który nie sprzyja wchłanianiu żelaza), fasolę, groch, czerwone mięso, owoce morza, banany i łososia.
Podwyższony wynik parametru MCHC
Zwiększenie wartości MCHC w wynikach morfologii krwi sugeruje, że w pobranej próbce krwi jest duże stężenie hemoglobiny w stosunku do objętości czerwonych krwinek. Wynik powyżej górnej granicy normy pojawia się również w przypadku, kiedy hemoglobina jest obecna poza erytrocytami w wyniku ich przedwczesnego rozpadu.
Podwyższone MCHC występuje w przebiegu anemii hemolitycznej. Choroby autoimmunologicznej, w której organizm tworzy przeciwciała przeciwko własnym czerwonym krwinkom. Prowadzi do ich destrukcji. Poza podwyższonym MCHC objawami anemii hemolitycznej są również:
- Żółtaczka, szczególnie widoczna na białkach oczu;
- Bóle w klatce piersiowej;
- Gorączka;
- Zmęczenie, osłabienie organizmu;
- Bladość skóry;
- Bóle brzucha spowodowane powiększeniem śledziony.
Inną przyczyną zwiększenia wartości MCHC może być wrodzona sferocytoza, inny rodzaj anemii hemolitycznej. Na poziomie komórkowym objawia się ona zmianą kształtu erytrocytów z podwójnie wklęsłych na kuliste. Zmiana kształtu spowodowana jest mutacją w obrębie specyficznego genu. Dlatego w tym przypadku jest mowa o chorobie wrodzonej. W Europie Północnej występuje z częstością 1 na 5000 urodzeń.
Podwyższone MCHC mają również ofiary poparzeń. Jeżeli poparzeniom uległo ponad 10% powierzchni ciała pacjenta, wystąpić może anemia hemolityczna, a wraz z nią podwyższeniu ulec może wartość parametru MCHC.
Warto zaznaczyć, że podwyższone MCHC mają również palacze.
Leczenie podwyższonego poziomu MCHC
Podwyższone MCHC jest objawem poważniejszych chorób. Jego obniżanie zależy od rodzaju schorzenia, w którego przebiegu występuje. Anemię hemolityczną leczy się przede wszystkim kortykosteroidami. W sferocytozie zaleca się stosowanie kwasu foliowego. Promuje on powstawanie nowych czerwonych krwinek. Natomiast we wszystkich schorzeniach, w których pojawia się podwyższone MCHC konieczna może być transfuzja krwi. W skrajnych przypadkach – usunięcie śledziony.
Zafałszowane wyniki MCHC
Wpływ zimnej aglutynacji na wynik MCHC
Pacjenci chorujący na rzadką chorobę autoimmunologiczną, chorobę zimnych aglutynin (CAD, ang. Cold agglutinin disease) bardzo często mają zafałszowany wynik parametru MCHC w morfologii krwi. Dzieje się tak, ponieważ w temperaturze poniżej 37℃ specyficzne przeciwciała zwracają się przeciwko czerwonym krwinkom własnego organizmu. Doprowadzają do ich sklejania, a następnie lizy.
W badaniu morfologii krwi prowadzi to do następującej sytuacji: analizator, który zlicza elementy morfotyczne krwi, rejestruje bardzo mało wysoko stężonych czerwonych krwinek. Z tego powodu wynik MCHC jest bardzo wysoki i jednocześnie zafałszowany.
W takim przypadku warto powtórzyć morfologię krwi z jednoczesnym zaznaczeniem, że krew należy inkubować przed badaniem w temperaturze 37℃ lub w probówce z EDTA (antykoagulantem).
Wpływ transfuzji krwi na wynik MCHC
Należy pamiętać, że krew pobrana pacjentowi, który niedawno miał zlecaną transfuzję, będzie w rzeczywistości mieszanką krwi pacjenta i dawcy. Z tego powodu wartość MCHC nie będzie wiarygodna. Nie oddaje ona dokładnych informacji o stanie czerwonych krwinek pacjenta.
Kombinacja anemii
Zdarzają się rzadkie przypadki, kiedy pacjent cierpi na dwa różne rodzaje anemii, które w przebiegu choroby powinny dawać różne wartości MCHC. W takim wypadku wartość parametru MCHC nie będzie pomocna w postawieniu poprawnej diagnozy. Wynik MCHC będzie mieścił się w granicach normy, jeżeli pacjent choruje na wrodzoną sferocytozę (objawiającą się podwyższonym MCHC). A jednocześnie dojdzie u niego do anemii spowodowanej niedoborem żelaza, co obniża wartość MCHC.
Zafałszowane wyniki stężenia hemoglobiny lub hematokrytu
Ponieważ wynik MCHC jest zależny od poprawności wyników stężenia hemoglobiny w próbce krwi oraz od hematokrytu, zafałszowanie któregokolwiek z tych wyników będzie skutkować fałszywym wynikiem MCHC.
Przykładami stanów chorobowych, które zawyżają hematokryt i/lub zaniżają poziom hemoglobiny, są hiperlipidemia (podwyższone stężenie cholesterolu i trójglicerydów), hiperbilirubinemia (wysokie stężenie bilirubiny we krwi, występujące w przebiegu chorób wątroby) czy wspomniana wcześniej zimna aglutynacja.
Podsumowanie
Parametr MCHC jest wykorzystywany głównie w diagnozowaniu różnego rodzaju anemii, służąc jako podstawowy wskaźnik zdolności krwi do transportowania tlenu do wszystkich komórek organizmu. W diagnostyce medycznej wykorzystuje się zwykle korelację MCHC z innymi indykatorami czerwonych krwinek, przede wszystkim z MCV.
Ponadto, badania poziomu MCHC są istotne w wykrywaniu niektórych chorób wątroby, chorób autoimmunologicznych i chorób tarczycy. Wraz z morfologią krwi, której wynikiem jest między innymi wartość MCHC, zleca się zwykle rozmaz manualny krwi, badanie stężenia żelaza i witamin z grupy B. Daje to możliwość odrzucenia wyników fałszywych i dokładnego zdiagnozowania choroby.