Badanie rentgenowskie RTG kręgosłupa jest metodą diagnostyczną służącą do oceny budowy i stanu kręgosłupa oraz w pewnym stopniu jego funkcji.
Kręgosłup składa się z kręgów, kości krzyżowej i kości ogonowej. Rozróżnia się część szyjną, piersiową i lędźwiowo-krzyżową kręgosłupa. Każda część ma swoje własne cechy.
W czym pomocne jest RTG kręgosłupa?
Metoda rentgenodiagnostyki pozwala na ocenę całego kręgosłupa, a także określonych odcinków i poszczególnych kręgów. Na zdjęciu rentgenowskim najpierw ocenia się kształt całego kręgosłupa, fizjologiczne krzywizny (lordoza w odcinku szyjnym i lędźwiowym, kifoza w odcinku piersiowym i krzyżowym), krzywizny patologiczne (skolioza) oraz złamania. Zdjęcie wyjaśnia również integralność trzonów kręgów, ich wyrostków i łuków oraz symetrię.
Radiografia kręgosłupa pozwala ocenić strukturę kości kręgów, grubość i gęstość ich warstwy korowej, ujawnić objawy osteoporozy, zmiany nowotworowe, zmiany na powierzchni stawowej, zmiany destrukcyjno-dystroficzne i metaboliczne.
Badanie rentgenowskie kręgosłupa pomaga w wykrywaniu następujących chorób:
- Złamań i ucisków klinowych;
- Skrzywienia (skolioza, lordoza, kifoza);
- Spondylolisteza (zwichnięcie);
- Osteochondroza;
- Osteoporoza;
- Zmiany zwyrodnieniowe (choroba zwyrodnieniowa stawów, zmniejszenie wysokości krążków międzykręgowych, osteofity);
- Nowotwory (łagodne i złośliwe);
- Potwierdzenie wad wrodzonych (lumbarizacja, sakralizacja);
- Choroby ogólnoustrojowe (choroba Bechterewa, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Pageta, choroba Charcota);
- Choroby zakaźne (gruźlica kręgosłupa);
- Zmiany w kręgosłupie w chorobie zwyrodnieniowej stawów i zespole metabolicznym.
RTG — cechy procedury
Rodzaje badań:
- Obraz przeglądowy, który umożliwia ocenę stanu całego obszaru anatomicznego;
- Ukierunkowany. Wykonywane jest zdjęcie określonej części kręgosłupa (szyjnego, piersiowego, lędźwiowego, krzyżowego, kości ogonowej).
RTG kręgosłupa wykonuje się standardowo w dwóch projekcjach:
- Projekcja prosta. W tym przypadku pacjent stoi bezpośrednio przed promiennikiem. Jego plecy są mocno przyciśnięte do czujnika aparatu lub kasety z czułą kliszą rentgenowską.
- Projekcja boczna. Pacjent jest odwrócony bokiem do nadajnika, a ramiona ma uniesione i umieszczone za głową.
Z reguły procedura diagnostyczna jest wykonywana jednocześnie w dwóch projekcjach. Umożliwia to oglądanie obszaru problemowego pod różnymi kątami.
W celu zbadania funkcji motorycznych kręgosłupa przeprowadza się badanie z wykorzystaniem testów funkcjonalnych. Zdjęcia RTG kręgosłupa wykonuje się w maksymalnym zgięciu i wyprostowaniu, w projekcji bocznej. Najczęściej w ten sposób bada się najbardziej ruchomą część — szyjną. Istnieją też testy funkcjonalne dla innych części kręgosłupa.
Jak wykonuje się zdjęcie rentgenowskie tkanki kręgosłupa?
W gabinecie rentgenowskim pacjent zostanie poproszony o zdjęcie ubrania do pasa oraz biżuterii. Badanie rentgenowskie kręgosłupa będzie miało charakter informacyjny, jeśli pacjent przestrzegał wszystkich zasad przygotowania do badania i uważnie słuchał wszystkich poleceń lekarza wykonującego zdjęcie. Może on poprosić o kilkakrotne obrócenie się, w zależności od liczby obrazów potrzebnych w różnych projekcjach.
Częstotliwość wykonywania zabiegu jest obliczana przez radiologa w zależności od ciężkości choroby i otrzymanej dawki promieniowania. Warto zauważyć, że nowoczesne aparaty rentgenowskie są wyposażone w program, który znacznie zmniejsza dawkę promieniowania podczas jednego zabiegu. Pozwala to na częstsze wykonywanie badań o niskim ryzyku.
Po wykonaniu badania RTG kręgosłupa warto jednak poprosić lekarza o zapisanie w karcie dawki promieniowania, jaką otrzymał pacjent. Pozwoli to obliczyć wykonanie kolejnych badań rentgenowskich.
Radiolog opisze wyniki badań. Następnie pacjent trafia do lekarza prowadzącego, który stawia diagnozę i wydaje zalecenia dotyczące leczenia.
Wskazania do badania RTG kręgosłupa lędźwiowego
Zdjęcia rentgenowskie kręgosłupa są zalecane w następujących przypadkach:
- Anomalie fizyczne i wady rozwojowe szkieletu;
- Traumatyczne urazy kręgosłupa;
- Wrodzone lub nabyte deformacje (skrzywienia, zaburzenia postawy);
- Choroby onkologiczne (diagnostyka nowotworów kręgosłupa, nowotworów pierwotnych i przerzutowych w tkance kostnej)
- Osteochondroza i jej powikłania (zmiany dystroficzne w tkance chrzęstnej stawów)
- Spondyloza (fizjologiczne starzenie się struktur anatomicznych kręgosłupa);
- Przepukliny krążków międzykręgowych;
- Gruźlica kręgosłupa;
- Procesy zapalne (swoiste i nieswoiste zapalenie stawów kręgosłupa);
- Osteochondropatia — niszczenie kości trzonu (proces przewlekły z powikłaniami w postaci mikrozłamań);
- Osteodystrofie włókniste — zaburzenia metaboliczne kości z ich zastąpieniem przez tkankę łączną;
- Nieokreślona diagnoza dotycząca drętwienia i bólu nóg, rąk, dolnej części pleców;
- Zniekształcenia kręgosłupa widoczne podczas oględzin;
- Osłabienie mięśni i upośledzenie funkcji motorycznych;
- Monitorowanie postępu choroby, gojenia się złamań.
Badanie rentgenowskie RTG kręgosłupa szyjnego jest również zalecane, jeśli u pacjenta występują następujące objawy:
- Nieuzasadnione bóle głowy;
- Dyskomfort przy obracaniu głowy;
- Zawroty głowy;
- Zmęczenie oczu.
Przeciwwskazania do RTG
Bezwzględne:
- Ciąża. Promieniowanie z aparatu rentgenowskiego może teoretycznie mieć negatywny wpływ na płód, np. powodować opóźnienie rozwoju, pojawienie się nieprawidłowości. W takim przypadku lekarz zaleci łagodniejszą formę badania, np. rezonans magnetyczny;
- Badanie balonem brzusznym wykonane dzień wcześniej.
Względne:
- Ból w pozycji unieruchomionej, niemożność zaobserwowania bezruchu (tik nerwowy);
- Okres laktacji (nie karmić piersią przez dwa dni po diagnozie);
- Niestabilny i ciężki stan ogólny pacjenta;
- Odma opłucnowa (obecność powietrza w jamie opłucnej);
- Krwawienie wewnętrzne.
Od ostatniego badania radiologicznego musi upłynąć co najmniej 6 miesięcy. Lekarz musi zostać poinformowany o wcześniejszej procedurze.
Ryzyko badania RTG kręgosłupa
Pacjent ma prawo zapytać lekarza o dawkę promieniowania, jaką otrzyma podczas badania RTG kręgosłupa oraz o możliwe zagrożenia. Pacjent powinien zapisać dane z poprzednich badań radiologicznych, ponieważ promieniowanie rentgenowskie ma efekt kumulacyjny.
Jeśli pacjentka jest w ciąży lub podejrzewa, że jest w ciąży, powinna poinformować o tym lekarza prowadzącego ze względu na ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u dziecka. Dlatego lepiej jest zastąpić badanie rentgenowskie innymi metodami diagnostycznymi, takimi jak rezonans magnetyczny. W zależności od konkretnej choroby mogą istnieć inne zagrożenia.
Przed zabiegiem
- Lekarz prowadzący leczenie powinien wyjaśnić pacjentowi procedurę i odpowiedzieć na wszelkie pytania dotyczące zabiegu.
- Z reguły nie jest konieczne wcześniejsze przygotowanie do badania RTG kręgosłupa.
- Radiolog musi zostać poinformowany o istnieniu ciąży lub jej podejrzeniu.
- Należy poinformować radiologa o niedawnym badaniu barytem, ponieważ może to utrudnić uzyskanie optymalnej jakości obrazu.
- W zależności od stanu zdrowia, lekarz prowadzący może zalecić określone preparaty.
Prześwietlenie kręgosłupa — w trakcie procedury
Zdjęcia rentgenowskie mogą być wykonywane w ambulatorium lub podczas pobytu pacjenta w szpitalu.
- Użytkownik może zostać poproszony o zdjęcie odzieży i przedmiotów na ciele, które mogą zniekształcić obraz prześwietlenia kręgosłupa.
- Jeśli pacjent zostanie poproszony o zdjęcie jakiejkolwiek odzieży, otrzyma fartuch.
- Pacjent zostanie umieszczony na stole rentgenowskim, a obszar badania będzie uchwycony. Kolejno wiązka promieniowania rentgenowskiego zostanie przepuszczona przez ciało i przeniesiona na kliszę lub matrycę cyfrową. Lekarz prowadzący może również zlecić wykonanie zdjęć rentgenowskich w pozycji stojącej.
- Części ciała, które nie są prześwietlane, mogą być przykryte fartuchem ochronnym, aby ograniczyć szkodliwe działanie promieniowania rentgenowskiego.
- Radiolog poprosi pacjenta, aby podczas skanowania stał lub leżał nieruchomo w wymaganej pozycji przez kilka sekund.
- Gdy po urazie wykonywane są zdjęcia rentgenowskie, można podjąć środki zapobiegające dalszym urazom. Na przykład, jeżeli podejrzewa się złamanie kręgosłupa szyjnego, można zastosować ortezę szyjną.
- W niektórych przypadkach zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa może być wykonane w więcej niż tylko standardowych pozycjach.
- Niezwykle ważne jest, aby podczas skanowania pozostać całkowicie nieruchomo, ponieważ nawet niewielki ruch może zniekształcić obraz i może być konieczne wykonanie dodatkowych skanów. Podczas zabiegu pacjent może zostać poproszony o wykonanie wdechu lub wydechu.
- Wiązka promieniowania rentgenowskiego zostanie skupiona na skanowanym obszarze.
- Podczas skanowania technolog radiologiczny będzie znajdował się w sąsiednim pomieszczeniu i obserwował pacjenta przez okienko bezpieczeństwa.
- Badanie rentgenowskie nie powoduje bólu, ale jeśli pacjent niedawno doznał urazu lub przeszedł zabieg inwazyjny, może wystąpić dyskomfort lub ból podczas ustawiania pacjenta w określonych pozycjach do badania.
Po zabiegu
Zazwyczaj po wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa nie jest konieczna szczególna opieka. Zdjęcia rentgenowskie nie zawsze pozwalają na weryfikację diagnozy. Lekarz może zalecić wykonanie innych, bardziej szczegółowych badań, jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, ultrasonografia, tomografia PET.