Niedoczynność przysadki mózgowej to nic innego, jak schorzenie spowodowane niedoborem hormonów przysadki. Ponieważ hormony przysadki mają bardzo ważny wpływ na funkcjonowanie wielu organów w naszym ciele, ich brak może wpłynąć na wiele problemów i zaburzeń. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy niedoczynności przysadki mózgowej oraz jak skutecznie walczyć z tą przypadłością.
Hormony przysadki mózgowej – najważniejsze informacje
Przysadka mózgowa to gruczoł dokrewny, który w czaszce umiejscowiony jest tuż u podstawy mózgu. O niedoczynności w jej przypadku mówić możemy w momencie niedoboru jednego lub kilku wytwarzanych w tym obszarze hormonów. Te z kolei mają bardzo istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. W przysadce mózgowej wytwarzane są hormony mające wpływ na takie gruczoły dokrewne, jak:
- tarczyca,
- jądra i jajniki,
- nadnercza.
Ich prawidłowe funkcjonowanie wpływa więc na nasz układ rozrodczy, na funkcjonowanie nerek oraz prawidłową pracę tarczycy.
Jakie hormony wytwarzane są w przysadce mózgowej?
Hormony z tylnego płata przysadki mózgowej to:
- Oksytocyna – zwana hormonem przywiązania, bierze udział między innymi w karmieniu piersią i w procesie porodu,
- wazopresyna – reguluje gospodarkę wodną organizmu.
Hormony z przedniego płata przysadki mózgowej to:
- Prolaktyna – jest niezbędna do wydzielania mleka przez gruczoły sutkowe,
- GH – hormon wzrostu,
- TSH – pobudza tarczycę do wydzielania hormonów,
- ACTH – pobudza nadnercza do produkcji kortyzolu,
- lutropina – wpływa na syntezę hormonów płciowych i stymuluje owulację,
- filitropina – wpływa na syntezę estrogenów i progesteronu.
Niedoczynność przysadki mózgowej – przyczyny
Skąd bierze się niedoczynność przysadki mózgowej? Najczęstszą przyczyną takich problemów jest guz. Najczęściej mamy tu do czynienia z gruczolakiem przysadki mózgowej. Może to być jednak inny guz mózgu (glejak, potworniak, czy oponiak), który swoją obecnością uciska przysadkę.
Niedoczynność przysadki może być także spowodowana urazem mechanicznym. Uszkodzenie przysadki w wypadku to nie wszystko.
Problemy z wydzielanymi przez nią hormonami mogą być także skutkiem przebytych naświetlań, a także:
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- stanów zapalnych mózgu,
- przebytej operacji,
- udaru przysadki,
- martwicy przysadki,
- zespołu pustego siodła,
- wrodzonego niedorozwoju.
Co ciekawe, naukowcy często zwracają uwagę na fakt dziedziczności. Jeżeli w rodzinie pojawiały się problemy z niedoczynnością przysadki mózgowej, prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u przyszłych pokoleń znaczenie wzrasta.
Niedoczynność przysadki mózgowej – objawy
Choroby przysadki mózgowej mogą objawiać się na bardzo różne sposoby. Hormony, które wydzielają się w jej tylnym i przednim płacie, mają wpływ na bardzo różne, a przy tym kluczowe, obszary naszego organizmu. Właśnie dlatego objawy mogą być bardzo różne w zależności od tego, jakich hormonów brakuje.
Jeżeli mamy do czynienia z chorobą przysadki u dzieci, możemy spodziewać się zahamowania dojrzewania płciowego. Nie pojawia się ani owłosienie łonowe, ani to pod pachami.
Najogólniej można jednak powiedzieć, że objawami niedoczynności przysadki mózgowej są objawy niedoczynności tarczycy, gonad (jajników i jąder) lub nadnerczy. Dosyć charakterystyczne są wówczas także zaburzenia wzrostu.
Objawy ze strony układu rozrodczego
Są to między innymi:
- zaburzenia miesiączkowania,
- problemy z erekcją,
- zaburzenia laktacji po porodzie,
- problemy z płodnością i zajściem w ciążę.
Objawy choroby przysadki mózgowej ze strony tarczycy to między innymi:
- przyrost masy ciała,
- problemy ze zrzuceniem wagi,
- przesuszająca się skóra,
- senność, ogólne osłabienie,
- obniżenie nastroju,
- podskórne obrzęki,
- kłopoty z koncentracją,
- nieregularne miesiączki,
- pogorszenie stanu włosów i paznokci,
- bóle mięśni,
- niskie ciśnienie krwi.
Jeżeli niedoczynność hormonów przysadki wpływa na nadnercza, możemy spodziewać się na przykład:
- wzrostu pragnienia,
- wielomoczu,
- niskiego ciśnienia krwi.
W niektórych przypadkach może rozwinąć się tak zwana wtórna niedoczynność. Niedobory hormonów wzrostu mogą prowadzić do zaburzenia się syntezy białek. To z kolei ma bardzo niebezpieczne przełożenie – na przykład – na budowę kości. W wyniku niedoborów prolaktyny można mieć z kolei problemy z laktacją po porodzie.
Niedoczynność przysadki mózgowej – diagnostyka
Wielu pacjentów zastanawia się, w jakim momencie najlepiej zgłosić się do lekarza. Należy zaznaczyć, że każdy, kto zauważa u siebie niepokojące objawy, powinien udać się na badania. Diagnostykę niedoczynności przysadki mózgowej przeprowadza specjalista – endokrynolog. O jakich badaniach mowa?
Podstawą diagnostyki jest w tym wypadku rezonans magnetyczny przypadki mózgowej. Badanie obrazowe to jednak nie wszystko. Oprócz niego konieczne jest także badanie laboratoryjne, które pomoże ustalić poziom hormonów przysadki, czy na przykład hormonów obwodowych tarczycy.
Zdiagnozowanie tej choroby wymaga kompleksowej współpracy między lekarzem a pacjentem. Warto zaznaczyć, że niektóre objawy są tak bardzo niespecyficzne, że trudno połączyć je właśnie z chorobą przysadki. Właśnie dlatego tak istotna jest współpraca z doświadczonym endokrynologiem oraz branie pod uwagę wszystkich dręczących nas objawów. Nawet jeżeli z pozoru są one ze sobą niepołączone.
Niedoczynność przysadki mózgowej – leczenie
Jeżeli rezonans magnetyczny przysadki mózgowej potwierdzi, że mamy do czynienia właśnie z tą chorobą, stosowane są dwa rodzaje leczenia:
- substytucyjne,
- przyczynowe.
Pierwszy z wymienionych wyżej rodzajów leczenia polega na wyrównywaniu poziomu hormonów, których niedobór jest źródłem problemów. Oznacza to, że pacjent musi suplementować hormony obwodowe. W jakiej formie?
Wszystko to zależy od konkretnego przypadku i indywidualnych problemów chorego.
- Niedobór hormonów tarczycy – doustne przyjmowanie L-tyroksyny,
- wtórna niedoczynność nadnerczy – doustny hydrokortyzon lub inne glikokortykosteroidy,
- niedoczynność jajników – doustny estrogen i gestagen,
- niedoczynność jąder – doustny testosteron,
- niedobór wzrostu u dzieci – iniekcje z hormonem wzrostu.
Warto zaznaczyć, że leczenie substytucyjne jest procesem przewlekłym. W momencie nieodwracalnego uszkodzenia przysadki mózgowej stosuje się je nawet do końca życia. Leczenie hormonem wzrostu jest z kolei przeprowadzane tylko do momentu, aż proces dorastania dziecka dobiegnie końca. Nie ma na ten moment dokładnych ustaleń na temat wykorzystywania tego hormonu w terapii osób dorosłych.
W przypadku glikokortykosteroidów znaczenie ma także sytuacja życiowa pacjenta. Momenty wzmożonego stresu, czy podatności na infekcje, mogą generować potrzebę zwiększenia dawki przyjmowanych hormonów.
Leczenie przyczynowe stosowane jest wtedy, kiedy zaburzenie funkcji przysadki powodowane jest przez jakąś chorobę. Wówczas środkiem do pomocy pacjentowi jest wyleczenie pierwotnego schorzenia. Świetnym przykładem jest operacyjne usunięcie gruczolaka przysadki.
Czy można całkowicie wyleczyć niedoczynność przysadki?
Dla wielu chorych bardzo istotna jest informacja, czy leczenie ma wysoką skuteczność. Wiele zależy od tego, czy można zastosować leczenie przyczynowe. Zazwyczaj usunięcie guza, który uciska na przysadkę, jest wystarczająco skuteczne. Podobnie, jeżeli niedoczynność przysadki jest powodowana przez bakteryjne zapalenie opon mózgowych. Wówczas rokowania są dobre a leczenie zamknięte w czasie. Pozostali pacjenci skazani są na branie leków do końca życia.
Niedoczynność przysadki mózgowej – rokowania
Szybkie rozpoznanie oraz współpraca z doświadczonym endokrynologiem to klucz to skutecznego leczenia. Współczesna medycyna sprawia, że rokowania w wielu przypadkach są dosyć dobre. Rezonans przysadki mózgowej i badania hormonów pozwalają nie tylko potwierdzić diagnozę, ale także znaleźć jej źródło. W przypadku łagodnych guzów, które można usunąć operacyjne, szanse na całkowite wyleczenie są bardzo wysokie.
Niedoczynność przysadki mózgowej bywa jednak powodowana przez nowotwory złośliwe. Wówczas rokowania są zależne od ogólnego stanu pacjenta, poziomu złośliwości guza oraz ewentualnych przerzutów.
Czy można uniknąć niedoczynności przysadki mózgowej?
Czy jest coś, co można zrobić, aby nie zachorować na niedoczynność przysadki? Niestety, zazwyczaj jest ona powodowana przez choroby ogólnorozwojowe lub wrodzone. Nasz wpływ na ich profilaktykę jest zasadniczo niewielki.
Współczesna neurochirurgia oraz nowoczesne metody radioterapii sprawiają, że niedoczynność powodowana naświetlaniem jest obecnie coraz rzadsza. Ważne jest także to, aby bakteryjne zapalenia opon mózgowych były wcześnie diagnozowane i odpowiednio leczone.
Niedoczynność a nadczynność przysadki mózgowej
Niedoczynności przysadki mózgowej nie można mylić z jej nadczynnością. Choroba ta oznacza nadmiar hormonów przysadki. Najczęściej powodowana jest przez guzy – gruczolaki, które powodują wydzielanie się zwiększonej ilości prolaktyny, czy somatotropiny (hormonu wzrostu).
Podobnie jak w przypadku niedoczynności, do prawidłowej diagnozy nadczynności konieczny jest rezonans magnetyczny przysadki mózgowej. Z jego pomocą można wykluczyć lub potwierdzić obecność guza. Jeżeli okaże się, że jest on obecny, chory musi przyjmować leki, które hamują jego rozwój. Jeżeli one nie pomogą, możliwe, że konieczna będzie operacja.
Nadczynność przysadki mózgowej to bardzo złożona choroba, która ma różne źródła. Nietypowe objawy nie ułatwiają diagnozy, dlatego konieczne są specjalistyczne badania u endokrynologa.
Leczenie niedoczynności i nadczynności przysadki mózgowej jest uzależnione od przyczyn schorzenia. W niektórych przypadkach konieczna jest operacja. Rokowania zależą od leczenia oraz pierwotnych przyczyn problemów. Niektórzy muszą brać leki przez całe życie. Inni z kolei całkowicie wracają do zdrowia po farmakoterapii lub zbiegu.