Artykuł sponsorowany.
Psychoterapię można definiować dwojako – zarówno jako dziedzinę, jak też – czynność. Mówiąc o psychoterapii jako o dziedzinie spoglądamy na nią jako na dyscyplinę naukową, która korzysta z dokonań psychologii i medycyny, jest uporządkowanym zbiorem wiadomości i teorii, wśród których wyróżnia się kilka głównych nurtów, z nich zaś – wyrastają kolejne. Jeśli natomiast spojrzymy na psychoterapię jak na czynność, to ujrzymy w niej proces leczniczy – specjalistyczną metodę leczenia, opartą na ugruntowanej wiedzy. Psychoterapeuta pracując ze swoim pacjentem lub klientem ma za zadanie, korzystając z wiedzy zdobytej w toku kształcenia, tak oddziaływać na chorobę lub zaburzenie oraz ich przyczyny, by zmniejszyć cierpienie i usprawnić funkcjonowanie pacjenta.
Nurty terapeutyczne
W obrębie psychoterapii nie ma jednej, słusznej drogi. Jest ich wiele, a każda z nich ma prowadzić do tego samego celu – zwiększenia dobrostanu osoby, na rzecz której i z którą pracuje psychoterapeuta.
W niniejszym artykule przedstawione zostanie kilka najpopularniejszych nurtów terapeutycznych; warto pamiętać jednak, że ich lista jest zdecydowanie dłuższa. Decydując się na udział w psychoterapii warto zastanowić się nad tym, jakie podejście wyda się nam najbliższe i w jaki sposób chcemy pracować.
Psychoanaliza
Psychoanaliza to podejście, którego twórcą jest Zygmunt Freud. Ten nurt terapeutyczny zakłada, ze ludzka psychika, oprócz świadomości, składa się także z przedświadomości i nieświadomości – o ile treści świadome są nam zawsze dostępne, a to, co przedświadome możemy sobie łatwo uświadomić, o tyle to, co nieświadome jest od nas względnie niezależne. Treści, które nosimy w nieświadomości, nazywane są popędami i mimo że są nam niedostępne – bezpośrednio wpływają na nasze zachowania. W psychoterapii psychoanalitycznej za najważniejsze, podstawowe popędu uważa się popęd seksualny (inaczej: Eros, libido) i popęd destrukcyjny (Thanatos, popęd śmierci). Według Freuda popędy i znajdujące się w nieświadomości konflikty mają kluczowy wpływ na rozwój osobowości i powstawanie nerwic.
Terapeuta prowadzący psychoterapię w nurcie analitycznym stosuje takie metody pracy z pacjentem jak na przykład technika swobodnych skojarzeń, interpretacja snów, analiza oporu czy analiza przeniesienia. Psychoterapeuta dąży do „uświadomienia nieuświadomionego”, czyli analizując słowa pacjenta krok po kroku stara się przybliżyć do istoty konfliktu, a tym samym – określić nieświadomą motywację działań swojego pacjenta.
Psychoterapia psychodynamiczna
Psychoterapia psychodynamiczna wywodzi się z opisanej już psychoanalizy – przejmuje od niej koncepcje takie jak nieświadomość, wewnętrzne konflikty i wpływ przeżyć z dzieciństwa na aktualne funkcjonowanie człowieka. Jest to jednak podejście, które w większym niż psychoanaliza stopniu bierze pod uwagę społeczny kontekst funkcjonowania jednostki i jej problemy w relacjach z innymi ludźmi.
W tym podejściu terapeutycznym pacjent z pomocą psychoterapeuty ma za zadanie odkryć i zrozumieć jak jego objawy łączą się z dynamiką jego relacji z innymi ludźmi. Psychoterapia psychodynamiczna, podobnie jak psychoanaliza, koncentruje się na uświadamianiu sobie przez pacjenta jego nieświadomych konfliktów, a także – na rozpoznawaniu tego, w jaki sposób on sam przyczynia się do podtrzymywania swoich problemów czy frustracji. Ten rodzaj pracy terapeutycznej bada również, w jakim stopniu i w jakich sytuacjach pacjent przenosi swoje doświadczenia z przeszłości do aktualnego życia i relacji, dzięki czemu możliwe jest zrezygnowanie z powtarzania bolesnych doświadczeń.
Psychodrama
Psychodrama to podejście w pracy psychoterapeutycznej, które skupia się nie tylko na deficytach czy trudnościach człowieka, ale też na jego zasobach i mocnych stronach. Stworzona przez Jacoba Moreno, wykorzystuje metodę teatru i dramy, podczas której grupa terapeutyczna (lub w przypadku psychoterapii indywidualnej – pacjent z pomocą psychoterapeuty, co nazywamy wówczas monodramą) odgrywa różnorakie sceny, mogące dotyczyć zarówno rzeczywistości zewnętrznej, jak również świata wewnętrznego człowieka.
Terapia psychodramą daje możliwość stworzenia nowej sytuacji, w której możliwe jest odreagowanie trudnych dla jednostki uczuć i zrozumienie własnych zachowań. Taki sposób pracy umożliwia jednak coś więcej – nowe spojrzenie na siebie samego i swoją sytuację życiową oraz silne, korektywne doświadczenie emocjonalne i zdobycie nowych sposobów funkcjonowania w różnych sytuacjach.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna
Nurt poznawczo-behawioralny w psychoterapii jest integracją podejścia behawioralnego i podejścia poznawczego. W tej metodzie pracy terapeutycznej zakłada się, że wszystkie treści psychiczne są świadome, a trudności, których doświadczamy, są związane ze zniekształceniami w sposobie myślenia lub dezadaptacyjnymi wzorcami zachowania, których nauczyliśmy się w toku dotychczasowego życia.
Zadaniem terapeuty poznawczo-behawioralnego będzie precyzyjne określenie problemu zgłaszanego przez pacjenta oraz efektu, który ten chce osiągnąć poprzez psychoterapię. Następnie psychoterapeuta wraz z pacjentem prześledzi myśli, które automatycznie pojawiają się w pacjencie w określonych sytuacjach, i wspólnie z nim dotrze do ich źródła, równolegle pracując z pacjentem nad wprowadzeniem zmian w jego zachowaniu.
Nurty humanistyczne i egzystencjalne
Psychoterapia w nurtach humanistycznych koncentruje się w swojej pracy na „tu i teraz” pacjenta, akcentując jego wyjątkowość, niepowtarzalność, zasoby i potencjał. Celem psychoterapii w tym ujęciu jest wzmacnianie rozwoju jednostki, dążenie do samorealizacji i urzeczywistnienie planów czy marzeń. Nie tracąc z pola widzenia problematyki związanej z cierpieniem lub śmiercią, reagują na pytania dotyczące ludzkiego bytu i sensu życia.
Psychoterapeuta humanistyczno-egzystencjalny jest kimś, kto towarzyszy swojemu klientowi w jego drodze przez życie, pomaga mu nazywać jego emocje i pragnienia. Psychoterapia w tej modalności skupia się na odkryciu i wykorzystaniu potencjału jednostki i nadania jej życiu sensu.
Wybór nurtu psychoterapii
Niezależnie od nurtu, terapeuta zawsze pracuje z tym co zgłasza pacjent, w zgodzie z nim, z jego problemami i oczekiwaniami. Więc wybierając nurt psychoterapii tak naprawdę wybieramy styl pracy, w którym czujemy się najlepiej. A wszystkie możliwe drogi, prowadzą do jednego celu.
Opracowanie: „Dobra Przestrzeń” Gabinet psychoterapii Katowice, Małgorzata Iwańczyk
Na podstawie: Kratochvil S., Podstawy psychoterapii, Zysk i S-ka, Poznań: 2002.