Wartości przyjmowane przez ciśnienie tętnicze i ich zapis mogą nie być jasne dla każdego pacjenta, dlatego warto przyjrzeć się następującym zagadnieniom: czym jest ciśnienie rozkurczowe, ciśnienie skurczowe i rozkurczowe – które ważniejsze, jakie jest prawidłowe ciśnienie rozkurczowe, czy wysokie drugie ciśnienie jest groźne.
Ciśnienie krwi rozkurczowe
Na początku należy uściślić, że pojedynczy pomiar odbiegający od norm nie jest powodem do niepokoju – dopiero długotrwale (kilka następujących po sobie pomiarów) utrzymujące się wysokie ciśnienie należy skonsultować z lekarzem. Pamiętać również należy o prawidłowym jego pomiarze – wszelkiego rodzaju nadgarstkowe mierniki elektroniczne często obarczone są sporym błędem pomiarowym. Na wartość ciśnienia przez nie wskazywaną wpływa wiele czynników i nie są one tak skuteczne, jak klasyczne manualne ciśnieniomierze z „mankietem” i pompką. Dodatkowo dla pacjentów niepalących, mających prawidłowy lipidogram oraz nie chorujących na cukrzycę, wartości tylko nieznacznie odbiegające od normy mogą być regulowane poprzez wysiłek fizyczny i dietę opartą na zasadach zdrowego żywienia.
Co to jest ciśnienie rozkurczowe?
Ciśnienie tętnicze jest to ciśnienie wywierane przez krew krążącą w krwioobiegu na ściany tętnic. Ponieważ wartości tego ciśnienia różnią się w zależności od tego, czy serce właśnie się kurczy, czy nie – wyróżniamy dwa rodzaje ciśnienia, rozkurczowe i skurczowe.
Pomiar wartości ciśnienia odbywa się zazwyczaj w jednostkach oznaczonych jako mmHg – milimetry słupa rtęci. Zapisuje się je w formacie xx/yy mmHg, gdzie w miejsce iksów umieszczamy wartość ciśnienia skurczowego (wyższą), a w miejsce „Y” wartość ciśnienia rozkurczowego (niższą). Mierzalną wartością jest również różnica pomiędzy ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym – tzw. ciśnienie tętna. Ciśnienie rozkurczowe jest zatem wartością ciśnienia wywieranego na ściany tętnic podczas rozkurczu mięśnia sercowego.
Prawidłowe wartości dolnego i górnego ciśnienia
Za prawidłowe „idealne” wartości ciśnienia uważa się 120mmHg dla skurczowego i 80mmHg dla rozkurczowego lub niższe, jednak nie niższe niż 90/60mmHg.
O nadciśnieniu mówi się gdy wartości przekroczą 140mmHg dla górnego i 90mmHg dla dolnego ciśnienia. Nawet gdy tylko jeden z danych wskaźników jest długotrwale zwiększony należy skonsultować się z lekarzem.
Wartości te oczywiście są wyznaczone dla osób dorosłych.
Ciśnienie rozkurczowe i skurczowe – które ważniejsze?
W przeszłości, badając czynniki ryzyka, zapadalności na nadciśnienie tętnicze, zwracano uwagę tylko na ciśnienie skurczowe, („tzw. dolne ciśnienie”), natomiast obecnie bierze się pod uwagę obie wartości. Zdecydowana większość chorób układu krążenia manifestuje się zmianami w obu tych wartościach. Nie oznacza to, że wysokie ciśnienie rozkurczowe nie będzie powodem do zastanowienia – czasami nadciśnienie może manifestować się tylko przez zwiększone ciśnienie rozkurczowe.
U młodych osób możemy mieć do czynienia z izolowanym nadciśnieniem rozkurczowym – objawiającym się właśnie brakiem zmian w ciśnieniu skurczowym, a podwyższonym ciśnieniem skurczowym.
Podwyższone ciśnienie rozkurczowe
Ten objaw może świadczyć o wspomnianym wyżej izolowanym nadciśnieniu rozkurczowym, ale nie tylko. Niektóre badania pokazują, że u osób poniżej czterdziestego roku życia ciśnienie rozkurczowe jest trafniejszym parametrem opisującym ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Dla osób powyżej tej granicy zdecydowanie lepszym markerem jest ciśnienie skurczowe, a i tak pod uwagę muszą być brane wszystkie trzy wartości, łącznie z ciśnieniem tętna. Zauważyć należy, że niektóre doniesienia przeczą powyższemu podziałowi, wskazując na mniejszą precyzję w pomiarze ciśnienia rozkurczowego. Stąd stan, w którym pacjent ma wysokie ciśnienie skurczowe a niskie rozkurczowe również może wskazywać na zaburzenia w funkcjonowaniu układu krwionośnego i serca.
Choroby wpływające na ciśnienie rozkurczowe
Najpowszechniejsze schorzenia wpływające na wartości ciśnienia rozkurczowego (a także skurczowego):
- Zaburzenia czynności zastawek.
- Nadciśnienie tętnicze pierwotne.
- Nadciśnienie wtórne.
- Wady serca.
- Miażdżyca.
- Choroba niedokrwienna serca.
Najpowszechniejszą chorobą wymagającą omówienia jest nadciśnienie tętnicze, często powiązane z miażdżycą i chorobą niedokrwienną serca. Jest to stan w którym ciśnienie krwi w tętnicach zwiększa się ponad normę. Wyróżnić trzeba też nadciśnienie płucne, w którym zwiększone ciśnienie dotyczy obiegu małego tj. krążenia krwi między sercem a płucami.
Etiologia (przyczyny) nadciśnienia pierwotnego, tj. wrodzonego, nie do końca jest ustalona, wiadomo natomiast, że jest ono skorelowane z pewnymi czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Występuje u chorych także nadciśnienie wtórne, które jest efektem innych schorzeń i nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Może być ono na przykład spowodowane przyjmowaniem substancji toksycznych, hormonów estrogenowych, chorobami nadnerczy i nerek.
Miażdżyca jest to schorzenie polegające na powstawaniu zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych w śródbłonku naczyń krwionośnych. Lipoproteiny LDL, zawierające dużo cholesterolu i jego estrów odkładają się w ścianach uszkodzonych naczyń. to powoduje rozrost komórek mięśni gładkich naczyń a następnie ich wapnienie, powodujące miejscowe stwardnienie tętnic. Przede wszystkim powoduje to zmniejszenie elastyczności tętnic oraz zwężenie ich światła. Prowadzi to to podniesienia ciśnienia w tętnicach (przyrównać można to do naciśnięcia w jednym miejscu węża ogrodowego). Dodatkowo w przebiegu choroby dochodzi do owrzodzenia miażdżycowych, które powodują zwiększone przyleganie płytek krwi do miejsc uszkodzonych i ułatwiają powstawanie zakrzepów.
Łatwo można się domyślić, że wystąpienie miażdżycy może prowadzić do nadciśnienia i tutaj zwiększone ciśnienie skurczowe lub zwiększone ciśnienie rozkurczowe mogą również być bardzo istotnymi wskaźnikami.
Źródła:
- Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne,
- Marek Naruszewicz (red.): Kardiologia zapobiegawcza. Szczecin, PTMNM, 2003,
- Kumar V., Cotran R. S., Robbins S. L., Robbins Basic Pathology, tłum. Olszewski W.T, Wydawnictwo Medyczne Urban & Pater Wrocław, wydanie I 2005,
- Barbara Gieroba, Miażdżyca – czynniki ryzyka i patogeneza,
- Medycyna pisana na nowo / 3.7.4.2. Miażdżyca. W: Grzegorz Bartosz: Druga twarz tlenu. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008
- Małgorzata Cierniak-Piotrowska, Grażyna Marciniak, Joanna Stańczak, Rozdział 5. Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia, [w:] Zbigniew Strzelecki, Janusz Szymborski (red.),
- M.F. Piepoli i inni, Zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym w praktyce klinicznej. Podsumowanie wytycznych towarzystw europejskich 2016, „European Heart Journal”, 37, Oxford University Press, 2016, s. 2315–2381,
- Ogedegbe G, Pickering T (November 2010). „Principles and techniques of blood pressure measurement”. Cardiology Clinics. 28 (4): 571–86.