Serotonina jest nazywana „hormonem szczęścia”, a jej brak utożsamiany jest z zaburzeniami depresyjnymi. Czym właściwie jest serotonina? Jaką pełni rolę w ludzkim organizmie? Jak wpływa na ludzki nastój? Te pytania są przedmiotem tego artykułu.
Co to jest serotonina?
Serotonina co to? Otóż, serotonina składa się z atomów azotu, wodoru i tlenu. Jest hormonem produkowanym w 90% przez komórki błony śluzowej jelit, a w dalszej kolejności w mózgu i trombocytach. Należy do grupy neuroprzekaźników, które regulują przekazywanie informacji między neuronami. Najwyższy poziom serotoniny występuję u noworodków. Potem jej stężenie w okresie dojrzewania maleje, aby ponownie wzrastać w późniejszych latach życia. Istnieją różnice płciowe w poziomie tego hormonu. Kobiety statystycznie posiadają go o 20-30% więcej. Serotonina występuje w niektórych roślinach, przykładowo w bananach czy pokrzywie.
Serotonina jest syntetyzowana z dostarczanego z pokarmem tryptofanu, niezbędnego aminokwasu egzogennego. Do jej powstania organizm potrzebuje także witaminy C, witaminy B6 oraz magnezu.
Serotonina co to? Na czym polega działanie serotoniny?
Serotonina reguluje aktywność ośrodkowego układu nerwowego, ale i pokarmowego oraz krwionośnego. W ten sposób działa w ludzkim organizmie na wielu płaszczyznach:
- wraz z melatoniną reguluje nasz sen i przeciwdziała bezsenności,
- reguluje apetyt,
- reguluje temperaturę ciała dzięki powiązaniu jej z aktywnością oddechową,
- reguluje perystaltykę jelit i motorykę układu pokarmowego,
- hamuje powstawanie wrzodów żołądka i dwunastnicy,
- pomaga w pozbywaniu się toksyn przez wywoływanie wymiotów,
- podwyższa ciśnienie krwi,
- pobudza krew do krzepnięcia,
- powoduje skurcz mięśni gładkich,
- uczestniczy w regulacji pobudzenia seksualnego,
- wpływa na procesy pamięciowe i uczenie się,
- reguluje samopoczucie,
- redukuje stany lękowe.
Serotonina a dopamina
Czy serotonina a dopamina są podobne? Serotonina wraz z dopaminą zaliczane są do grupy „hormonów szczęścia”, ale ta druga związana jest raczej z odpowiedzią naszego organizmu na nagrody.
Niedobór serotoniny
Niedobór serotoniny, jak sama nazwa wskazuje, występuje, gdy jest jej w organizmie za mało. Do objawów niedoboru serotoniny należą:
- agresywność,
- zmęczenie,
- zwiększona wrażliwość na ból,
- obniżony nastrój,
- zaburzenia depresyjne,
- stany lękowe,
- obniżenie samooceny,
- osłabienie pamieć i koncentracji,
- zaburzenia snu,
- brak apetytu,
- zwiększenie ochoty na słodycze.
Niedobór serotoniny może być wynikiem złej diety, której brak niezbędnego tryptofanu. Może być także wynikiem przewlekłego stresu i braku aktywności fizycznej. Postuluje się, że niedobór serotoniny jest potencjalną przyczyną śmierci łóżeczkowych niemowląt.
Serotonina badanie: Nadmiar serotoniny
Nadmiar serotoniny natomiast wiąże się z jej zbyt wysokim poziomem w organizmie i zazwyczaj dotyczy zbyt wysokiego stężenia tryptofanu, z którego serotonina powstaje. Do objawów owego nadmiaru zaliczamy:
- biegunki,
- napadowe zaczerwienienia skóry,
- zwiększone ryzyko złamań z powodu zmniejszenia masy kostnej i zwiększenia porowatości kośćca,
- bóle głowy,
- dreszcze,
- halucynacje,
- nudności,
- zwiększona potliwość,
- rozszerzenie źrenic,
- wzrost ciśnienia tętniczego,
- przyspieszone tętno,
- zmiany w zastawkach serca,
- tachykardia,
- podwyższona temperatura ciała.
Nadmiar serotoniny może być związany z występowaniem tzw. zespołu serotoninowego, który jest wynikiem zażywania wielu leków i substancji wpływających na poziom tego hormonu. Może także powstawać, gdy w organizmie występują guzy produkujące tryptofan tzw. rakowiaki.
Serotonina – badanie poziomu serotoniny
Badanie poziomu serotoniny wykonuje się z krwi. Wyniki te są jednak podatne na wahania w stężeniu serotoniny ciągu dnia. Jej poziom można też zbadać za pomocą 24-godzinnej zbiórki moczu, co pomaga określić dobową produkcję tego hormonu i przez to jest bardziej adekwatnym sposobem na wyznaczenie stężenia serotoniny. Taka diagnostyka jest wykorzystywana w diagnostyce rakowiaków i innych nowotworów wpływających na gospodarkę neuroprzekaźnikami.
Serotonina lek a naturalne sposoby na radzenie sobie z niedoborem serotoniny
Właściwa dieta może nam pomóc w dostarczeniu organizmowi odpowiedniej ilości tryptofanu. Wówczas opcja – serotonina lek nie będzie prawdopodobnie potrzebna. Tryptofan występuje zarówno w produktach roślinnych, jak i zwierzęcych. Można go znaleźć w produktach bogatych w białko, w tym w mięsie, jajkach, orzechach i nasionach. Warto zadbać o dostarczenie z pokarmem węglowodanów złożonych uczestniczących w syntezie tego hormonu. Pomogą tutaj produkty pełnoziarniste. Często słyszy się też o tym, że czekolada i słodycze wpływają pozytywnie na poziom serotoniny. W przypadku ciągłego ich spożywania jednak efekt jest zupełnie odwrotny. Dobrze również zadbać o odpowiedni poziom witaminy C, witamin z grupy B oraz magnezu.
Duże znaczenie dla odpowiedniego poziomu serotoniny w naszym organizmie ma wystarczająca ilość snu i regularna aktywność fizyczna. Dbajmy też o wygospodarowanie sobie chwil na relaks oraz o unikanie stresu lub umiejętne radzenie sobie z nim. Pozytywnie na poziom serotoniny wpływa też ekspozycja na światło słoneczne. Dobrze jest również w sytuacjach obniżonego nastroju otaczać się bliskimi osobami i spędzać z nimi czas.
Leczenie zaburzeń w gospodarce serotoniny
Nie istnieje serotonina w tabletkach. Na działanie organizmu w przypadku jej niedoboru wpływają leki przeciwdepresyjne, które w trakcie kilku tygodni blokują mechanizm jej wychwytu zwrotnego. Polega to na zapobieganiu ponownego wykorzystania hormonu przez komórki nerwowe, co powoduje wzrost stężenia serotoniny w organizmie. W przypadku przyjmowania leków przeciwdepresyjnych tego typu należy maksymalnie ograniczyć używki psychoaktywne, które także wpływają na gospodarkę serotoniną. Leki przeciwdepresyjne mogą zostać przepisane tylko przez lekarza, gdyż mają one bardzo silne działania o wielu potencjalnych efektach ubocznych. Pacjent powinien być pod kontrolą lekarską w trakcie ich zażywania. W niedoborach serotoniny stosuje się też czasem leki zawierające tryptofan i jego pochodne.
Podsumowując, serotonina nazywana jest „hormonem szczęścia”, ale w organizmie ludzkim pełni wiele funkcji poza regulacją naszego samopoczucia. Zarówno jej nadmiar, jak i niedobór wpływają na funkcjonowanie całego organizmu. Poziom serotoniny można regulować naturalnymi sposobami, dbając o odżywanie, naszą kondycję i stan psychiczny. Leki wpływające na gospodarkę serotoniny powinny być przepisywane przez lekarza i zażywane pod jego kontrolą ze względu na skomplikowanie metabolizmu tego hormonu.
Autor:
Anita Chołody – absolwentka uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
Bibliografia:
- George J. Siegel, Bernard W. Agranoff: Basic neurochemistry: Molecular, cellular and medical aspects. Filadelfia: Lippincott-Raven, 1999.
- Ewa Sołtys. Encyklopedia Biologia, s. 488–489. Wydawnictwo GREG 2006.
- Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 355.
- Young SN (November 2007). „How to increase serotonin in the human brain without drugs”. Journal of Psychiatry & Neuroscience. 32 (6): 394–9.
- King MW. „Serotonin”. The Medical Biochemistry Page. Indiana University School of Medicine.