Cholesterol jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Coraz więcej osób ma świadomość, że jego zbyt wysoki poziom prowadzi do wielu niebezpiecznych chorób. W skrajnych przypadkach wysoki cholesterol może prowadzić nawet do śmierci. Z tego powodu tak istotne jest kontrolowanie jego poziomu.
Jakie są normy cholesterolu? Które produkty należy wykluczyć z diety, gdy jego poziom jest zagrażający naszemu życiu? Czy styl życia ma wpływ na wysokość cholesterolu całkowitego? Jaka dieta i leczenie muszą być wprowadzone przy wysokim cholesterolu?
Czym jest cholesterol całkowity?
Cholesterol to lipid, który jest składnikiem błon komórkowych w organizmie. Cząsteczki cholesterolu biorą udział w tworzeniu kwasów żółciowych, niektórych hormonów oraz witaminy D i jej metabolitów. Cholesterol nie jest rozpuszczalny we krwi. Jego transport możliwy jest w połączeniu ze specjalnymi białkami. Jego źródłem jest pożywienie.
Nie bez znaczenia jest zatem dieta i to, co ląduje na naszym talerzu. Ponadto, cholesterol pozyskiwany jest także z procesów zachodzących w naszym organizmie. Mowa tu o syntezie egzogennej, która ma miejsce głównie w wątrobie i jelitach. W efekcie, w ciągu każdego dnia przeciętny człowiek dostarcza około 1200 mg cholesterolu.
Przyczyny wysokiego cholesterolu
Przyczyn wysokiego cholesterolu należy szukać przede wszystkim w swoim jadłospisie. Głównie to jedzenie i jego jakość odpowiedzialne są za wyniki cholesterolu. Winowajcą jest tłuszcz zwierzęcy i przetworzone produkty. Podwyższaniu cholesterolu sprzyja także nieprawidłowa waga.
Osoby otyłe posiadają wysokie stężenie trójglicerydów, które przyczyniają się do miażdżycy i innych niebezpiecznych chorób. Po 30 roku życia ryzyko posiadania problemów z poziomem cholesterolu wzrasta. Co ciekawe, wysoki cholesterol częściej posiadają mężczyźni, a także osoby borykające się z chorobami wątroby.
Jakie są normy cholesterolu?
Wyróżnia się dwa rodzaje cholesterolu, LDL oraz HDL. Cholesterol LDL charakteryzuje się niską gęstością, potocznie nazywa się go złym cholesterolem. Odpowiedzialny jest za transportowanie cholesterolu z wątroby do komórek. Jego niewykorzystana ilość odkłada się, tworząc złogi. Drugim rodzajem jest cholesterol o wysokiej gęstości, czyli HDL. Jego rolą jest transport cholesterolu do wątroby, gdzie jest metabolizowany i wykorzystywany lub wydalany.
By zachować zdrowie, należy regularnie badać poziom cholesterolu we krwi. W tym celu należy wykonać badanie zwane lipidogramem. Jakie są normy cholesterolu, które świadczą o prawidłowym zdrowiu? Przede wszystkim, normy są podobne u kobiet, jak i mężczyzn. Delikatne różnice można zauważyć, badając stężenie cholesterolu HDL oraz nie-HDL, który jest stosunkowo nowym badaniem.
Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn całkowity cholesterol powinien mieścić się w przedziale 125-200 mg/dl. Z kolei rekomendowana wartość LDL powinna być niższa niż 100 mg/dl. Badanie HDL u kobiet powinno wynosić co najmniej 50 mg/dl. A u mężczyzn 40 mg/dl. Nie-HDL u kobiet to mniej niż 120 mg/dl, a u płci przeciwnej 130 mg/dl. Stężenie trójglicerydów powinno być niższe niż 150 mg/dl i tyczy się to kobiet i mężczyzn.
Które badania wykonać przy wysokim cholesterolu?
Większość placówek specjalizujących się w badaniach laboratoryjnych, w swojej ofercie posiada wszystkie niezbędne badania na cholesterol. Chcąc skontrolować jego poziom w swoim organizmie, warto wykonać je wszystkie. Pozwoli to sprawdzić, czy wszystkie wartości są w normie.
Co ważne, badania warto wykonywać regularnie, każdego roku. Dotyczy to szczególnie osób w grupie podwyższonego ryzyka. Mowa tu o osobach po 30 roku życia, otyłych i u których w rodzinie występuje problem z hiperlipidemią. Oto badania pozwalające sprawdzić, czy cholesterol jest na prawidłowym poziomie:
- Cholesterol całkowity,
- Lipidogram,
- Cholesterol LDL,
- Cholesterol HDL.
Badania polegają na pobraniu krwi i analizie laboratoryjnej. Wyniki zazwyczaj są możliwe do odbioru tego samego dnia. Większość placówek udostępnia je na stronie internetowej, więc można je sprawdzić z domu. Jeżeli któraś wartość odbiega od normy, niezwłocznie należy udać się do lekarza rodzinnego. Ten z kolei zleci dalsze badania lub skieruje do specjalisty, na przykład internisty lub diabetologa.
Niezbędne będzie wprowadzenie odpowiedniej diety i leczenia. Warto zaznaczyć, że złych wyników nie należy bagatelizować, gdyż może to prowadzić do wielu niebezpiecznych chorób.
Dieta przy wysokim cholesterolu
Zdrowa dieta bogata w pełnowartościowe produkty minimalizuje ryzyko chorób układu krążenia. Pomaga także zbić wysoki cholesterol, tym samym zmniejszając ryzyko zakrzepów oraz miażdżycy. Osoby, które nie zwracają uwagi na swój jadłospis, znacznie częściej skarżą się na złe wyniki badań. Czasami wystarczy zmienić kilka nawyków żywieniowych, by znacząco zmniejszyć poziom cholesterolu.
Zaleca się, by przez kilka dni skrupulatnie notować, co ląduje na talerzu i w jaki sposób jest przyrządzane. Mając problem z samodzielną zmianą dziennego jadłospisu, można udać się po pomoc do dietetyka. Takie notatki pozwalają znaleźć główne źródło problemu, którym może okazać się na przykład nieodpowiednia technika smażenia.
Nie bez znaczenia jest także kaloryczność diety. Zbyt duża ilość dostarczanych kalorii przyczynia się do tycia, a to z kolei idzie w parze z wysokim stężeniem cholesterolu. Równie ważny jest regularny wysiłek fizyczny. Udowodniono, wpływa na zmniejszanie frakcji złego cholesterolu w organizmie.
Czego unikać, by utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu?
By zmniejszyć poziom cholesterolu we krwi, a tym samym zapobiec ryzyku wystąpienia chorób układu krążenia, należy wykluczyć z diety kilka produktów. Ograniczyć trzeba spożycie tłuszczy pochodzenia zwierzęcego. Równie ważna jest częstotliwość spożywania mięsa, szczególnie wieprzowiny i wołowiny, ale i tłustych wędlin, słoniny i smalcu.
Wystrzegać należy się gotowych produktów, które cechuje ogromna ilość nasyconych tłuszczów. Z jadłospisu poleca się także wykluczyć olej kokosowy i olej palmowy. Często są one składnikiem wielu dań gotowych. Występują one także w niektórych płatkach śniadaniowych, słodyczach, margarynach, zupach, sosach i słonych przekąskach.
Ograniczyć do zera należy także spożywanie tzw. fast-foodów. Są one na podium wśród produktów bogatych w tłuszcze nasycone. Jedzenie tego typu jest bardzo kaloryczne i pozbawione cennych minerałów i witamin.
Jakie produkty trzeba wdrożyć, by obniżyć cholesterol?
Zmniejszenie cholesterolu domowymi sposobami jest możliwe, a najważniejszą zasadą jest dieta. Gdy w porę zorientujemy się, że poziom cholesterolu w organizmie jest zbyt wysoki, leczenie może ograniczyć się tylko do zmiany menu, bez konieczności farmakoterapii.
Dieta musi być różnorodna, zdrowa i bogata w pełnowartościowe produkty. Dieta przy wysokim cholesterolu nie różni się znacząco od klasycznych diet prozdrowotnych. Kluczowe jest wprowadzenie do niej produktów, które nie powodują podwyższania poziomu cholesterolu. Mowa tu głównie o zdrowych tłuszczach roślinnych, które powinny zająć miejsce tłuszczu zwierzęcego.
Rekomendowane jest regularnie spożycie olejów roślinnych tłoczonych na zimno. Można dodawać do je sałatek, surówek oraz spożywać samodzielnie. Wdrożyć trzeba także tłuste ryby morskie, które są skarbnicą cennych witamin, minerałów oraz kwasów tłuszczowych. Równie ważne jest spożywanie orzechów, pestek i nasion. Inne produkty polecane przy hiperlipidemii to także awokado i siemię lniane.
Dieta przy wysokim cholesterolu powinna cechować się wysoką ilością błonnika. Z tego powodu, wdrożyć trzeba produkty takie jak cytrusy, produkty pełnoziarniste, kasze i nasiona strączkowe. Posiłki spożywane regularnie, bez pośpiechu, pozwalają zmniejszyć ryzyko chorób układu krwionośnego, ale także są pomocne w walce z otyłością i nadwagą.
Jak utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu?
Dieta i leczenie pozwala w niedługim czasie zmniejszyć zagrażający życiu wysoki poziom cholesterolu. Jest to jednak dopiero pierwszy krok w walce o utrzymanie zdrowia. Równie ważne jest utrzymanie tego poziomu i niedopuszczenie do pogorszenia wyników.
Gdy pomiary stężenia cholesterolu są w normie, nie należy wracać do starych nawyków żywieniowych. Zdrowa dieta powinna być wprowadzona na całe życie, nie tylko okresowo.
Systematyczny ruch powinien stać się nieodłącznym elementem w ciągu dnia. Słodycze, słone przekąski oraz alkohol powinny być spożywane tak rzadko, jak jest to tylko możliwe. Ważne jest także, by sól zamienić na zioła i nimi doprawiać swoje posiłki.