Loading...
BadaniaChorobyZdrowie

Trombocytoza (nadpłytkowość) – co oznacza i jak wygląda leczenie?

Badanie krwi w kierunku analizy trymbocytozy

Krew człowieka składa się z elementów morfotycznych – białych krwinek, czerwonych krwinek i płytek krwi – zawieszonych w plazmie. Białe krwinki, czyli leukocyty, biorą udział głównie w odpowiedzi odpornościowej organizmu. Zadaniem czerwonych krwinek, czyli erytrocytów, jest dostarczanie tlenu do wszystkich komórek organizmu.

Natomiast płytki krwi, czyli trombocyty, biorą udział w procesie krzepnięcia krwi. Podstawowe badanie krwi, jakim jest morfologia, ma wyznaczone normy, zakresy, w jakich powinna mieścić się ilość poszczególnych elementów morfotycznych obecna w jednym mililitrze. Podwyższony lub obniżony poziom któregokolwiek z nich może świadczyć o toczącym się w organizmie procesie chorobowym. Tematem poniższego artykułu jest nadmierna liczba płytek krwi w organizmie, czyli nadpłytkowość.

Trombocyty

Płytki krwi to najmniejsze elementy morfotyczne krwi. Ich zadaniem jest zasklepianie dziur w naczyniach krwionośnych poprzez tworzenie skrzepów. Są wytwarzane w szpiku kostnym lub w płucach w postaci megakariocytów, od których odrywają się dojrzałe trombocyty, gotowe do pełnienia swojej funkcji w układzie krwionośnym. Mechanizm działania płytek krwi jest bardzo prosty i opiera się na czterech krokach:

  • Adhezja. Pierwsze trombocyty, które pojawią się w miejscu przerwania naczynia krwionośnego, przyczepiają się do brzegów rany,
  • Aktywacja. Trombocyty zmieniają swój kształt i zaczynają wydzielać czynnik chemiczny, który sygnalizuje, że pozostałe płytki krwi mają się przyłączyć i wspólnie zasklepiać ranę,
  • Agregacja. Łączenie się ze sobą płytek krwi, które ma na celu powstanie skrzepu,
  • Zasklepienie dziury w naczyniu krwionośnym.

Płytki krwi podwyższone — trombocytoza i trombocytemia

Prawidłowe wartości płytek krwi u zdrowego człowieka znajdują się w zakresie 150×109 – 450×109 sztuk w każdym litrze krwi. Każdy wynik powyżej 450×109 określa się jako nadmierna liczba płytek (nadpłytkowość). Dodatkowe badania w kierunku dalszego diagnozowania zleca się dopiero wtedy, kiedy wynik przekracza 750×109.

W przypadkach, kiedy płytki krwi podwyższone nie są związane z żadną chorobą, a ich występowanie jest wynikiem nieprawidłowości występujących w szpiku kostnym, jest mowa o trombocytemii. Nie jest znana przyczyna występowania trombocytemii, a ponadto ten stan chorobowy nie jest powszechny.

Jeżeli duża liczba płytek jest wynikiem choroby, używa się terminu trombocytoza (wtórna lub reaktywna). Trombocytoza reaktywna jest najczęściej występującym typem nadmiernej liczby płytek krwi.

Trombocytoza — Objawy

Osoby z płytkami krwi podwyższonymi zwykle nie wykazują żadnych objawów zewnętrznych. Jeżeli jednak badanie morfologii wskaże, że poziom trombocytów znacznie przekroczył 450×109, a pacjent dodatkowo skarży się na zawroty głowy, ogólne osłabienie, bóle w klatce piersiowej czy drżenie dłoni i stóp, prawdopodobnie cierpi na trombocytemię. Kiedy te objawy nie występują, a górna granica normy płytek krwi jest nadal przekroczona, lekarz zacznie szukać przyczyny trombocytozy. Trombocytoza reaktywna jest głównym rozpoznaniem nadpłytkowości u 97% dorosłych i 100% dzieci.

Przyczyny trombocytozy

Trombocytoza reaktywna jest w rzeczywistości objawem innej jednostki chorobowej, z którą zmaga się organizm. Płytki krwi podwyższone pojawiają się w wynikach morfologii, jeżeli pacjent:

  • w ostatnim czasie doświadczył sporej utraty krwi,
  • choruje na raka,
  • zmaga się z infekcją,
  • cierpi na niedobór żelaza,
  • przeszedł zabieg usunięcia śledziony,
  • cierpi na anemię hemolityczną,
  • cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów, sarkoidozę lub nieswoiste zapalenie jelit,
  • przeszedł w ostatnim czasie inny zabieg chirurgiczny lub został poważnie ranny,
  • choruje na wirusowe zapalenie dróg oddechowych, wywołane koronawirusem z rodziny SARS.

Leczenie trombocytozy

Ponieważ trombocytoza jest objawem towarzyszącym innym stanom chorobowym, właściwie nie mówi się o leczeniu samej trombocytozy. Duża liczba płytek krwi, która towarzyszy znacznej utracie krwi, będącej skutkiem zabiegu chirurgicznego lub odniesionej rany, minie z czasem. Im dłuższy okres upłynie od powstania przyczyny trombocytozy, tym bardziej poziom płytek krwi podwyższonych będzie się stabilizował.

Jeżeli trombocytoza spowodowana jest chroniczną infekcją lub chorobą zapalną, poziom płytek krwi pozostanie podwyższony, dopóki organizm nie upora się ze stanem chorobowym. Po wyleczeniu choroby, poziom trombocytów powinien wrócić do normy.

Trombocytoza może towarzyszyć człowiekowi do końca jego życia, jeżeli jej przyczyną jest usunięcie śledziony. W takim przypadku uznaje się płytki krwi podwyższone za stan fizjologiczny, który nie wymaga leczenia. W skrajnych przypadkach, kiedy poziom płytek krwi utrzymuje się powyżej 1000×109, lekarz może zalecić codzienne przyjmowanie niewielkich dawek aspiryny, której celem jest rozrzedzenie krwi. Minimalizuje się w ten sposób ryzyko wystąpienia zatoru lub zakrzepicy.

Objawy trombocytemii

Jak wspomniano wcześniej, trombocytemia daje zewnętrzne objawy, które powinny zwrócić uwagę pacjenta. Poza podwyższonym poziomem płytek pojawia się ogólne zmęczenie organizmu, bóle głowy, bóle w klatce piersiowej oraz problemy ze wzrokiem. Jednakże głównym zewnętrznym wyznacznikiem trombocytemii są stopy i dłonie. W przebiegu choroby pojawia się drżenie i drętwienie zarówno stóp, jak i dłoni. Pacjent odczuwa w nich również bóle oraz pojawia się zaczerwienienie skóry.

Rzadziej w przebiegu trombocytemii pojawiają się krwotoki z nosa oraz z dziąseł czy krew w stolcu. Może również dojść do wzmożonego tworzenia się siniaków na skórze.

Przyczyny trombocytemii

Trombocytemia jest nadpłytkowością samoistną, chorobą przewlekłą, związaną z nieprawidłowym działaniem szpiku kostnego. Najprościej mówiąc, szpik kostny człowieka produkuje zbyt dużą ilość płytek krwi. Nie jest znana przyczyna podwyższonych płytek krwi w tym schorzeniu. W 90% przypadków za chorobę odpowiada najprawdopodobniej mutacja w jednym z genów. Nie poznano jednak dokładnego mechanizmu chorobotwórczego.

Nadpłytkowość pierwotna występuje także jako objaw skojarzony z niektórymi wadami genetycznymi. Z tego powodu lekarz może zlecić badania genetyczne pod kątem mutacji w genach JAK2 (gen kinazy tyrozynowej), CALR (gen kalretikuliny) czy MPL (onkogen odpowiedzialny za rozwój ostrej białaczki szpikowej).

Leczenie trombocytemii

Młoda kobieta poddała się leczeniu trombocytemii
Źródło: Freepik.com

Trombocytemia jest chorobą potencjalnie zagrażającą życiu. W jej przebiegu tworzą się skrzepy krwi, które mogą spowodować szereg bardzo groźnych sytuacji:

  • Przemijający atak niedokrwienny (TIA, ang. Transient ischemic attack) – krótkotrwała przerwa w dostawie krwi do mózgu.
  • Atak serca – skrzepy tworzą się w tętnicach, które doprowadzają krew do serca.
  • Problemy z donoszeniem żywej ciąży.

W skrajnych przypadkach, osoby chorujące na trombocytemię mają skłonność do zapadnięcia na ostrą białaczkę szpikową lub mielofibrozę (rodzaj nowotworu szpiku kostnego).

Jako środek zapobiegawczy, w przebiegu trombocytemii lekarz może zalecić przyjmowanie niewielkich dawek aspiryny. Aspiryna ma działanie rozrzedzające krew, co sprawia, że skrzepy nie stanowią takiego ryzyka dla organizmu. Mechanizm działania aspiryny polega na zmniejszaniu zdolności trombocytów do sklejania się. Ponadto, wdrożone powinno zostać leczenie jednym z następujących leków:

  • Hydroksykarbamid. Działa hamująco na procesy krwiotwórcze zachodzące w szpiku kostnym, co pozwala zmniejszyć ilość płytek krwi. Supresja szpiku kostnego jest właściwie efektem ubocznym działania hydroksykarbamidu, ale to właśnie ten efekt znalazł zastosowanie w leczeniu nadpłytkowości.
  • Anagrelid. Ten związek chemiczny nie pozwala płytkom krwi dojrzeć do pełnienia swojej funkcji. Wykorzystywany jest w przypadkach, kiedy pacjent ma ponad 60 lat, w jego historii choroby pojawia się zakrzepica lub poziom płytek krwi utrzymuje się od dłuższego czasu powyżej 1000×109 i nie spada po zastosowaniu hydroksykarbamidu.
  • Interferon alfa-2b. Związek antywirusowy i przeciwnowotworowy. Wykorzystywany w leczeniu nowotworów szpiku kostnego.

W przebiegu nieprawidłowego działania kinazy tyrozynowej JAK2 pacjentom podaje się związek chemiczny o nazwie ruxolitinib. Działa on na szpik kostny podobnie, jak hydroksykarbamid, którego w przypadku tej choroby nie powinno się podawać pacjentom.

Zabieg tromboferezy

W przypadkach nagłych pacjenta należy poddać zabiegowi tromboferezy (ang. Plateletpheresis). Zasada tego zabiegu jest podobna do zasady dializy. Krew jest pobierana pacjentowi z jednej ręki, następnie trafia do urządzenia, które oddziela płytki od krwi, a na koniec jest ponownie podawana pacjentowi.

Taki zabieg należy przeprowadzić u pacjentów, którzy przeszli udar niedokrwienny lub doświadczyli niebezpiecznego ataku zakrzepicy. Trombofereza obniża tymczasowo ilość płytek krwi podwyższonych, natomiast nie można jej stosować u pacjentów z trombocytemią regularnie.

Chorując na samoistną nadpłytkowość, warto dostosować swój tryb życia tak, aby nie dołożyć sobie chorób metabolicznych, które mogą nasilać ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Takimi chorobami metabolicznymi są przede wszystkim cukrzyca, nadciśnienie i zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi.

Z tego powodu warto wprowadzić do swojej diety produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa. Należy unikać tłuszczy trans i nauczyć się liczyć kalorie. Dobrym pomysłem jest również regularne uprawianie sportu i zaprzestanie palenia, ponieważ związki obecne w dymie papierosowym nasilają ryzyko powstawania groźnych zakrzepów. Warto też poznać, czym jest i jak objawia się trombocytoza u dzieci, to również ważny i ciekawy temat.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.