Pakiet badań wchodzących w skład morfologii krwi obwodowej służy określeniu ogólnej kondycji organizmu. Morfologię krwi wykonuje się w celach profilaktycznych. Badania krwi pomagają wykryć wiele chorób. Pozwalają stwierdzić czy organizm funkcjonuje prawidłowo. Badania wchodzące w skład morfologii stanowią podstawę wdrożenia właściwego leczenia oraz monitorowania jego efektów. Powinno się je wykonywać przynajmniej raz w roku.
Badanie morfotycznego składu krwi
W wynikach morfologii oceniane są trzy główne układy:
- układ czerwonokrwinkowy,
- układ białokrwinkowy,
- płytki krwi.
Organizm, w przypadku choroby, wysyła wiele sygnałów. Są nimi m.in.:
- odczucie ciągłego zmęczenie, niespowodowane obowiązkami,
- utrata wagi,
- blednięcie cery,
- częste stany chorobowe,
- tendencja do siniaków,
- częste i obfite krwawienia.
W chwili wystąpienia powyższych objawów należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu.
Morfologia podstawowa to szereg ogólnych badań krwi. Morfologia z rozmazem jest dodatkowym pakietem badań. Wykonywanie badań z rozmazem pomaga precyzyjniej określić obraz morfotycznego składu krwi.
Badania morfologii krwi obwodowej wykonuje się przy użyciu antykoagulantów EDTA. W szczególnych wypadkach materiał do badania pobiera się na cytrynian sodu. Badanie krwi na cytrynian pozwala na prawidłowe (niezafałszowane) oznaczenie składników morfotycznych krwi.
Trombocyty (płytki krwi) – czym są i jaka jest ich rola w organizmie?
Trombocyty czyli płytki krwi są jednym z elementów składowych krwi. Powstają w wyniku procesu o nazwie trombopoeza, w szpiku kostnym. W procesie trombopoezy najpierw wytwarzane są megakariocyty. Trombocyty (płytki krwi) są oddzielonymi od megakariocytów fragmentami cytolazmy. Otoczone są błoną komórkową, mają niewielką strzępkową budowę, lecz nie są samodzielnie funkcjonującymi komórkami. Płytki krwi nie posiadają jądra komórkowego.
Wyglądem płytki krwi przypominają soczewki. Trombocyty są mniejsze od krwinek czerwonych. Żyją około 10 dni.
Poziom płytek (trombocyty PLT) to jedno z podstawowych oznaczeń morfologii krwi obwodowej. Zaleca się, by w celach profilaktycznych badania wykonywać raz w roku.
Rola płytek krwi w organizmie człowieka
Podstawowym zadaniem trombocytów (płytek krwi) jest udział w procesie krzepnięcia i warunkowanie jego przebiegu. W jaki sposób zachodzi proces krzepnięcia?
Gdy dojdzie do przerwania ciągłości naczynia krwionośnego, trombocyty natychmiast przylegają do odsłoniętego kolagenu i czynnika von Willebranda naczynia. Dokonuje się to z pomocą receptorów znajdujących się w ich błonie komórkowej. Dochodzi do agregacji płytek krwi, czyli do zlepiania się. Agregaty płytek krwi tworzą tzw. czop płytkowy. W kolejnym etapie z płytek krwi uwalniane są czynniki, które odpowiadają za proces krzepnięcia. Ostatnim etapem procesu krzepnięcia jest wytworzenie skrzepu, który zahamowuje wypływ krwi z przerwanych tkanek.
Trombocyty wspomagają również budowę tkanki mięśniowej i komórek tkanki łącznej. Biorą udział, razem z komórkami odpornościowymi, w wykrywaniu bakterii i wirusów.
Badania płytek krwi (trombocytów)
W celu uzyskania dokładnego obrazu układu płytkowego, wykonuje się następujące badania:
- PLT – okreśalające ilość płytek krwi w badanej próbce,
- MPV – badanie średniej objętości płytek krwi,
- PDW – zróżnicowanie płytek krwi pod kątem ich objętości,
- PCT – określenie wysokości prokalcytoniny wskutek czynników zapalnych,
- P-LCR – wykazuje odsetek dużych lub olbrzymich płytek w badanej próbce.
Najczęściej wykonywanym oznaczeniem płytek krwi jest badanie: trombocyty PLT.
Wskazania do wykonania badań płytek krwi
Badania krwi zleca lekarz prowadzący po przeprowadzeniu wywiadu medycznego z pacjentem. Poniżej przedstawiamy objawy, które są wskazaniami do oznaczenia trombocytów:
- Sińce o niewiadomym pochodzeniu, które powstają szybko i łatwo,
- częste krwotoki z nosa,
- krwawienie z dziąseł, w obrębie jamy ustnej,
- krwawienia z przewodu pokarmowego,
- obfite miesiączki,
- silne krwawienie nawet podczas niewielkiego skaleczenia,
- krew w stolcu,
- krwiomocz,
- plamy na skórze mogące być efektem podskórnego krwawienia,
- czerwone krostki na skórze.
Inne wskazania do wykonania badania płytek krwi
- Zaburzenia krzepnięcia,
- stany kliniczne występujące z nadmierną krzepliwością,
- podejrzenie zespołu wykrzepienia śródnaczyniowego,
- podejrzenie nadmiernej liczny czerwonych krwinek,
- zaburzenia funkcji śledziony,
- zatrucie środkami ochrony roślin.
Płytki krwi – badanie
Najbardziej powszechnym badaniem na oznaczenie płytek krwi jest badanie trombocyty PLT. Wskaźnik ten określa ilość płytek krwi na milimetr sześcienny. Wykonuje się je przez pobranie krwi z żyły łokciowej.
Krew do badania pobierana jest na czczo. Należy pamiętać, że ostatni posiłek przed badaniem powinien być spożyty od 12 do 8 godzin. Przed badaniem krwi należy unikać posiłków obfitych i tłustych. Stąd najlepiej udać się na badania krwi w godzinach porannych. Przed wykonaniem badań powinno ograniczyć się również picie kawy i herbaty oraz wyeliminować spożycie alkoholu. Niekorzystnie na wyniki badań wpływa wysiłek fizyczny oraz nadmierny stres. Przygotowując się do badań warto wyeliminować negatywnie wpływające czynniki.
Wynik badania uzyskujemy w przeciągu jednego dnia od pobrania materiału.
Trombocyty – norma
Norma płytek krwi u dorosłego człowieka mieści się w przedziale od 150 do 400 tysięcy na milimetr sześcienny. Ilość płytek krwi jest wyższa u mężczyzn. Średnia ilość trombocytów to około 250 tysięcy na milimetr sześcienny. Pomiaru ilości płytek krwi dokonuje się ręcznie za pomocą hemocytometru lub przy pomocy automatycznego analizatora.
Podwyższony poziom płytek krwi
Zwiększona ilość trombocytów (nadpłytkowść) jest stanem niebezpiecznym dla organizmu. Podwyższony poziom płytek krwi może prowadzić do powstawania zakrzepów. Przyczynami trombocytozy (nadpłytkowości) mogą być:
- infekcje,
- samoistna nadpłytkowość,
- choroby nowotworowe,
- choroby szpiku,
- nadmierna aktywność fizyczna,
- choroby przewodu pokarmowego,
- przebyty poród,
- usunięcie śledziony,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- niedobór żelaza,
- choroby rozrostu układu krwiotwórczego,
- przebyte zabiegi chirurgiczne,
- reakcja przeszczep przeciw gospodarzowi,
- zawał mięśnia sercowego,
- cukrzyca,
- przewlekły stres.
Podwyższenie poziomu płytek krwi wymaga bezzwłocznego kontaktu z lekarzem. Trombocytoza może prowadzić do zakrzepów i zatorów. Warto jednak pamiętać, że podwyższony poziom płytek krwi nie zawsze oznacza chorobę.
Płytki krwi poniżej normy
Trombocytopenia (małopłytkowość) jest stanem obniżonego poziomu płytek krwi. Wśród przyczyn trombocytopenii wymienia się:
- Problem z tworzeniem płytek,
- problem ze zbyt szybkim niszczeniem płytek,
- białaczka,
- różyczka,
- choroby szpiku,
- choroby nerek,
- zaburzenia przetwarzania hemoglobiny we krwi (porfiria),
- choroby autoimmunologiczne,
- mononukleoza,
- odra,
- dur brzuszny,
- choroby śledziony,
- niedobór kwasu foliowego i witaminy B12,
- chemioterapia,
- radioterapia,
- przyjmowanie leków przeciwbólowych (paracetamol, aspiryna),
- nadużywanie alkoholu,
- marskość wątroby,
- anemia.
Niskie płytki krwi wymagają konsultacji medycznej. Niekiedy gdy trudno określić przyczynę małej ilości płytek krwi konieczna jest hospitalizacja i dalsza diagnostyka. Nigdy nie wolno bagatelizować małopłytkowości. Nieleczona trombocytopenia może prowadzić do wylewów krwi do mózgu, krwawienia z dziąseł, dróg rodnych, układu pokarmowego. To z kolei są stany zagrażające życiu.
Płytki krwi na cytrynian
Używany do badania poziomu płytek krwi antykoagulant: EDTAK3 lub EDTAK2 może powodować u niektórych pacjentów zlepianie się trombocytów (agregację). W takich przypadkach niemożliwe będzie oznaczenie prawidłowej ilości płytek krwi. Aby uzyskać prawidłowy wynik, krew do badania pobiera się na specjalny związek – cytrynian. Związek ten uniemożliwia tworzenie się agregatów płytek krwi. Użycie tego antykoagulantu do badania poziomu płytek krwi pomaga wykluczyć małopłytkowość rzekomą.
W podejrzeniu małopłytkowości rzekomej liczba płytek krwi w próbce pobranej na EDTA jest obniżona. Zazwyczaj ilość płytek mieści się w takich sytuacjach w granicach od 60 do 70 tysięcy. Preparaty mikroskopowe wykazują liczne agregaty trombocytów. Pobranie krwi na cytrynian sodu sprawia, że w rozmazie krwi otrzymujemy wynik poprawny. Oznaczenie płytek krwi na cytrynian powinno być wykonywane zawsze u pacjentów z niskimi płytkami.
Cytrynian sodu jest związkiem chemicznym z grupy cytrynianów. Wykazuje właściwości konserwacyjne. Bierze również udział w procesach metabolicznych. Dlatego też cytrynian sodu znalazł szerokie zastosowanie w produkcji żywności, medycynie czy kosmetologii.
Płytki krwi na cytrynian powinny być wykonywane u pacjentów:
- onkologicznych,
- przewlekle leczonych lekami,
- obciążonych rodzinnymi predyspozycjami w tym obszarze.
Badanie krwi na cytrynian nie różni się niczym od badań krwi wykonywanych przy użyciu antykoagulantu EDTA. Nie należy się specjalnie do niego przygotowywać. Przebieg badania jest identyczny jak wykonanie podstawowej morfologii krwi.