Zapalenie może wystąpić w każdym wieku, ale częściej diagnozowane jest u dzieci i młodzieży w wieku 10 – 19 lat. A wśród ostrych patologii chirurgicznych zapalenie wyrostka robaczkowego stanowi 89,1% przypadków.
Dane statystyczne z ostatnich 10-15 lat wskazują, że zachorowalność w grupie młodzieży i młodych ludzi zmniejszyła się o 5%. Natomiast w grupie pacjentów w wieku 30-69 lat wzrosła o ponad 6%. Podczas gdy wśród nastolatków diagnozowanych jest więcej dziewcząt, wśród dorosłych częściej diagnozowani są mężczyźni.
Co to jest zapalenie wyrostka robaczkowego?
Wyrostek robaczkowy to robakowaty wyrostek robaczkowy jelita grubego, zwany też ślepym wyrostkiem. Do niedawna uważano, że wyrostek robaczkowy jest rudymentem. Najnowsze badania wykazały jednak, że jest on ważną częścią układu odpornościowego i organem, który pomaga organizmowi zwalczać infekcje.
Uważa się, że wyrostek robaczkowy jest miejscem, gdzie gromadzą się członkowie korzystnego mikrobiomu, który utrzymuje jelita w równowadze i prawidłowym funkcjonowaniu.
Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego u dorosłych
Zapalenie wyrostka robaczkowego można zaliczyć do chorób polietiologicznych. To znaczy, że kilka czynników działa jednocześnie i prowadzi do stanu zapalnego. W praktyce klinicznej można wyróżnić kilka przyczyn jego rozwoju, a mianowicie zamknięcie światła jelita oraz wniknięcie mikroflory patogennej i jej aktywne namnażanie.
Światło wyrostka robaczkowego może być zamknięte przez kał, ciała obce, nowotwory lub pasożyty. Śluz gromadzi się w miejscu zamknięcia, gdzie namnaża się mikrobiom. Zwężenie i ściśnięcie wyrostka utrudnia krążenie krwi i dopływ chłonki, co prowadzi do szybkiego postępu stanu zapalnego i martwicy tkanki wyrostka.
Według niektórych doniesień, ryzyko wystąpienia zapalenia jest większe u osób cierpiących na zaparcia, które predysponują do powstawania kamieni kałowych i zamknięcia światła ślepego wyrostka. Na ryzyko narażone są również osoby nadużywające pokarmów białkowych i zaniedbujące produkty błonnikowe. W końcu to właśnie ona reguluje perystaltykę jelit.
Objawy zapalenia u dorosłych
Sam wyrostek robaczkowy znajduje się po prawej stronie podbrzusza. Powstanie ostrego bólu brzucha u dzieci i dorosłych jest jednym z klasycznych objawów. Ból koncentruje się w okolicy pępka i w miarę postępu procesu przesuwa się do prawej dolnej części brzucha. Charakteryzuje się nasilaniem się bólu w krótkim okresie czasu, przy ruchu, głębokim oddychaniu, kaszlu lub kichaniu.
Inne typowe objawy zapalenia to:
- mdłości, aż do wymiotów włącznie;
- utrata lub brak apetytu;
- zaparcia lub biegunkę;
- wzdęcia, bolesne wzdęcia;
- gorączka, dreszcze, objawy zatrucia;
- chęć wypróżnienia się.
Objawy takie występują jednak tylko w 50% przypadków. U niektórych pacjentów objawy mogą być mniej wyraźne lub mogą w ogóle nie być bolesne. Ponadto, objawy mogą być różne u kobiet i mężczyzn.
U kobiet przyczyny i objawy zapalenia wyrostka robaczkowego ograniczają się do nagłego bólu brzucha, nudności, wymiotów i gorączki. Na początku choroby ból jest uciskający, ciągnący i niekoniecznie po prawej stronie, co może być mylnie rozpoznane jako problem ginekologiczny. Z czasem jednak rozprzestrzenia się on na cały brzuch i staje się skurczopodobny. A takie objawy najczęściej pojawiają się wieczorem lub w nocy na tle normalnego samopoczucia.
Zapalenie wyrostka robaczkowego w ciąży ma jeszcze bardziej specyficzny przebieg. W pierwszym trymestrze ból może przesunąć się ku górze i objąć plecy i boki, czemu towarzyszą uciążliwe mdłości i chęć wymiotowania.
U mężczyzn obraz kliniczny zapalenia zależy od wieku, postaci i stadium choroby. Jeszcze częściej przy ostrym zapaleniu występuje silny ból w okolicy brzucha. Typowym „męskim” objawem jest samoistne cofnięcie się prawego jądra. Wciągnięcie moszny powoduje dyskomfort i ból w okolicy odbytu oraz wyraźną potrzebę wypróżnienia.
Diagnoza
Diagnostyka zapalenia wyrostka robaczkowego przebiega zgodnie z algorytmem. Pierwszą rzeczą, od której należy zacząć, jest przegląd objawów. Lekarze pytają o szczegóły dotyczące tego, kiedy i jakie objawy się pojawiły, jak się rozwijały i jak długo się utrzymywały oraz co je poprzedzało. Wskaźnik ten jest niezwykle ważny z punktu widzenia diagnostyki różnicowej, tzn. pozwala na odróżnienie jednej choroby od drugiej.
Ważne jest, aby wziąć pod uwagę inne problemy zdrowotne, czynniki, które mogą prowadzić do poważnych powikłań lub spowodować rozwój zapalenia wyrostka robaczkowego:
- Manipulacje medyczne i operacje w okolicy brzucha w niedalekiej przeszłości;
- Przyjmowanie leków lub suplementów;
- Złe nawyki, nadużywanie alkoholu, narkotyków, itp.
Dopiero wtedy lekarze przechodzą do badania i identyfikacji specyficznych objawów, które świadczą o zapaleniu wyrostka robaczkowego. Palpacja brzucha pomoże określić lokalizację i intensywność bólu oraz jego charakterystykę. Konieczne może być badanie miednicy i odbytnicy.
Ostateczna diagnoza może być postawiona tylko przy pomocy metod laboratoryjnych i wizualnych. Badania krwi i moczu mogą pomóc w wykryciu oznak zapalenia
W zależności od sytuacji klinicznej konieczne może być wykonanie badań obrazowych, takich jak USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Na podstawie tych wyników, można zobaczyć związane z nimi patologie lub powikłania:
- określić stan wyrostka robaczkowego i ocenić jego integralność;
- wykryć oznaki stanu zapalnego;
- ocenić niedrożność wewnątrz wyrostka robaczkowego;
- rozpoznać ropień lub inne powikłanie.
Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego u dorosłych
Zapalenie wyrostka robaczkowego jest ostrą patologią chirurgiczną, która wymaga natychmiastowego leczenia. W przeciwnym razie może dojść do pęknięcia wyrostka robaczkowego, którego zawartość wyleje się do jamy brzusznej i rozpocznie się groźne powikłanie — zapalenie otrzewnej.
Terminowe usunięcie zapalenia wyrostka robaczkowego jest jedynym środkiem zapobiegającym poważnym, zagrażającym życiu powikłaniom.
Najczęściej stosowane jest leczenie chirurgiczne, choć w niektórych przypadkach możliwe jest wyleczenie patologii metodami zachowawczymi — przyjmowaniem leków. Jednak badanie z 2011 roku wykazało, że operacja wyrostka jest niezawodną metodą leczenia, która pozwala uniknąć przyszłych powikłań.
Usunięcie zapalenia wyrostka robaczkowego nazywamy appendektomią. Może być przeprowadzona na 2 sposoby: klasycznie — operacja jamista, oraz laparoskopowo, kiedy nie ma dużych nacięć. Każda z tych technik ma swoją własną charakterystykę, wskazania i przeciwwskazania.
Na przykład, operacja wyrostka jest wykonywana w przypadku:
- pęknięcia wyrostka robaczkowego i jeśli jego zawartość rozlała się do jamy brzusznej;
- gdy pęknięcie spowodowało powstanie ropnia;
- gdy w wyrostku robaczkowym znajduje się guz;
- jeżeli w przeszłości przeprowadzono dużą liczbę operacji na narządach jamy brzusznej.
Aktualne metody leczenia
Chirurgia laparoskopowa jest uważana za najnowocześniejszą metodę leczenia. Jest to preferowana metoda leczenia z różnych powodów — jest mniej inwazyjna, powrót do zdrowia jest szybszy i występuje mniej powikłań.
Sam zabieg wykonywany jest w znieczuleniu i obejmuje następujące etapy:
- Chirurg wykonuje małe nacięcia, przez które uzyskuje się dostęp do wyrostka robaczkowego;
- Wprowadzana jest kamera z oświetleniem umożliwiająca wykonanie operacji;
- Usuwa się wyrostek robaczkowy za pomocą innych narzędzi;
- Robi się obróbka obszaru w celu odkażenia materiału zakaźnego;
- Wykonuje się inspekcja miejsca operowanego i zszycie miejsca operowanego.