Każda zmiana, jaką obserwujemy w naszym ciele, z reguły wzbudza w nas niepokój. Nie inaczej jest ze sprawami dotyczącymi wizyt w toalecie. Zmiana barwy moczu czy także stolec zmieniający swój kolor bywa początkowo przez nas niezauważony. Z czasem jednak, gdy zmiany tylko postępują i nie wiadomo co jest ich przyczyna, zaczynamy się zastanawiać, czy to aby nie jest coś groźnego. Co w takim razie oznacza czarny stolec? Czy każda taka zmiana musi świadczyć o poważnej chorobie? Z pewnością niepokojące nas objawy należy omówić z lekarzem rodzinnym, który w razie wątpliwości pomoże nam w dalszej diagnostyce i ewentualnym leczeniu. Niekiedy jednak, ciemny stolec ma zupełnie błahe i proste wytłumaczenie, które na pewno nie jedną osobę uspokoi.
Prawidłowe funkcjonowanie układu trawiennego
Barwa i konsystencja kału pomimo tego, ze jest tematem niechętnie poruszanym, a już na pewno nie wśród najbliższych nam osób, jest istotnym elementem naszego zdrowia. Cechy te świadczą bowiem o stanie naszego układu pokarmowego. Jego funkcjonowanie może wpływać właśnie na odcień i formę jaką posiada nasz stolec. Przy prawidłowo funkcjonującym układzie trawiennym, nasz stolec powinien mieć jednolitą i zwartą konsystencję, a jego barwa przyjmować powinna odcień klasycznego brązu. Każde odchylenie od normy, a więc zarówno jasne jak i ciemne, niekiedy smoliste stolce, powinny wzbudzić nasze zainteresowanie, gdyż sugerują pewne zmiany, lub w gorszych przypadkach, ciężkie schorzenia poszczególnych odcinków układu pokarmowego.
Czarne stolce – przyczyny
Ciemny stolec nie jest normą. Należy jasno zaznaczyć, że jego barwa związana jest z obecnością w nim krwi. Domieszka krwi, obecna w czarnym kale, zazwyczaj pochodzi z krwawienie górnej części odcinka układu trawiennego. Efektem tego jest czarny smolisty stolec, co ma wpływ także na jego konsystencję. Luźny stolec o ciemnym, wręcz czarnym zabarwieniu, pojawia się i bywa obfita, ze względu na to, że obecność krwi wzmaga ruchy perystaltyczne jelit. Krwawienie może jednak mieć swój początek w dowolnym miejscu przewodu pokarmowego.
Gdzie jeszcze można doszukiwać się przyczyny smolistych stolców?
Ciemny stolec to objaw, który może wskazywać na schorzenia górnego odcinka układu pokarmowego oraz schorzenia związane z dolnymi odcinkami przewodu pokarmowego.
Schorzenia górnego odcinka układu pokarmowego:
- nieżyt żołądka,
- refluks przełyku,
- pęknięte żylaki przełyku,
- chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy,
- gastroskopię krwotoczną.
Schorzenia związane z dolnymi odcinkami przewodu pokarmowego:
- niedokrwienie jelit,
- hemoroidy,
- szczelinę odbytu,
- nowotwór odbytu,
- nowotwór jelita grubego.
Choć wszystkie wymienione wyżej schorzenia, nie tylko brzmią groźnie, ale i mogą być groźne dla zdrowia i życia człowieka, należy pamiętać, ze czarna barwa jaką ma stolec i ciemny stolec może mieć swoje początki także w mniej groźnych przyczynach. Czarny stolec po alkoholu jest powszechnym zjawiskiem u wielu osób. Czarna kupka nie jest niczym niezwykłym, aczkolwiek nie jest też zupełnie bezpiecznym zjawiskiem.
Alkohol w każdej dawce jest szkodliwy. Nie ma bezpiecznej ilości, która nie wpływa niekorzystnie na działanie organizmu człowieka. Spożywanie nadmiarowych ilości alkoholu skutecznie podrażnia i uszkadza śluzówkę układu pokarmowego, działając na erytrocyty, które wyścielają ścianki żołądka oraz jelita cienkiego. Z powodu spożywania dużych ilości alkoholu może dojść nawet do krwotocznego zapalenia błony śluzowej żołądka, w efekcie czego można zaobserwować u siebie stolec kolory ciemnego a nawet czarnego.
Ciemny stolec – mniej groźne powody
Zmiana barwy stolca, czyli ciemny stolec, może mieć związek z produktami przez nas spożywanymi. Mowa tu zarówno o produktach typowo spożywczych, jak i o konkretnych składnikach pokarmowych czy lekach. Czarny stolec może być jak najbardziej obserwowany po:
- Spożyciu żelaza – jest to zupełnie naturalna reakcja organizmu, która powinna niepokoić w momencie, gdy barwa stolca nie ulega zmianie. Może to wtedy świadczyć o niewłaściwej suplementacji lub nieprawidłowym wchłanianiu się żelaza. W takim wypadku potrzebna może być zmiana dawki leku zawierającego ten pierwiastek.
- Spożyciu węgla aktywnego/lekarskiego.
- Spożyciu bizmutu.
- Spożyciu owoców czy warzyw o ciemnym zabarwieniu (po burakach, owocach jagodowych, ale także szpinaku czy lukrecji).
Jeżeli natomiast żadne z powyższych nie zostało przez nas zjedzone, a mimo to barwa stolca jest ciemna/smolista, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem rodzinnym. Dodatkowo dla pewności, że to nie wynik zjedzonych lub spożytych produktów wywołał zmianę zabarwienia, w aptekach dostępne są testy, pozwalające na samodzielne zbadanie obecności utajonej w kale krwi.
Ostatnim możliwym czynnikiem, powodującym zmianę zabarwienia kału jest ciąża. Z wiadomych względów taką opcję rozpatrywać mogą jedynie panie w wieku rozrodczym.
Czarny stolec w ciąży
Zwiększone, z naturalnych przyczyn zapotrzebowanie na składniki odżywcze, w tym wszystkie makro i mikro elementy, może powodować zmianę barwy stolca. Jak do tego dochodzi? Odpowiedzią jest jeszcze raz żelazo. Kobiety będąc w ciąży, suplementują pierwiastki, których nie zawsze są w stanie dostarczyć organizmowi z pożywieniem w wystarczającej ilości. Jednym z nich jest żelazo, które jest spożywane przez przyszłe mamy także ze względu na występująca powszechnie w okresie ciąży anemię.
Ciemny kał w ciąży, ale także po niej, ma jeszcze jedną przyczynę. Hemoroidy, zmora kobiet ciężarnych. Uszkodzone lub uwrażliwione krwawią, zmieniając normalny stolec w czarny. W tym przypadku najczęściej należy udać się do specjalisty, który może skierować pacjentkę na zabieg chirurgicznego usunięcia hemoroidów.
Niepokojące czarne biegunki u dzieci
Podobnie jak u dorosłych, zmiana barwy kału na czarny u dzieci może być spowodowana braniem leków czy suplementów z żelazem, oraz spożywania konkretnych produktów spożywczych. Jeśli jednak wykluczymy taką opcję, a także nie stwierdzimy by dziecko mogło w jakikolwiek inny sposób (połknięcie krwi z pękniętego sutka matki przy piciu mleka) niejako samodzielnie, wywołać u siebie tego typu problem, należy pilnie zgłosić się do pediatry. Czarny raz luźny stolec u dziecka może świadczyć o poważnych problemach z układem trawiennym, które należy możliwie jak najszybciej zdiagnozować i leczyć.
Jak leczyć tego typu zmiany?
Leczenie przyczyny pojawienia się czarnego stolca bądź smolistego kału, przede wszystkim rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu odnośnie diety, suplementacji i przyjmowanych leków w ciągu ostatniej doby bądź dwóch. Następnie pacjenta poddaje się wyżej wspomnianemu testowi na obecność krwi utajonej. Początkową fazę leczenia można przeprowadzić samodzielnie w domu lub po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Niepokojące objawy, których nie potrafimy sami wyjaśnić, najpewniej dadzą lekarzowi rodzinnemu znak do skierowania na specjalistyczne badanie, jakim jest gastrologia i kolonoskopia. Na podstawie obu tych badań, lekarz gastrolog może zalecić leczenie farmakologiczne, bądź, w groźnych i cięższych przypadkach wystawić skierowanie na zabieg chirurgiczny.
Źródła:
- Chemia Medyczna, Patrick Graham L., 2019, wydawnictwo: PWN
- Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski, B. Solnica, wyd. IV, 2017