Dziś słów kilka o tym, czym jest czym jest GGTP i co może nam powiedzieć o stanie zdrowia?
GGTP – co to?
Gamma-glutamylotranspeptydaza (określana skrótami: GGTP, GGT lub γ-GT) to enzym uczestniczący w aktywnym transporcie aminokwasów przez błony komórkowe. Jego obecność można stwierdzić w wielu narządach, pełniących rozmaite funkcje, np. w nerkach, mózgu, trzustce, a także w płynie mózgowo-rdzeniowym oraz ślinie. Natomiast GGTP obecna we krwi jest głównie pochodzenia wątrobowego. Tym samym stężenie GGTP w surowicy, dostarcza przede wszystkim informacji w diagnostyce chorób wątroby oraz dróg żółciowych. Niemniej jednak oznaczenie poziomu GGTP może także być przydatne w badaniu schorzeń autoimmunologicznych, chorób sercowo-naczyniowych (w tym przebytego zawału serca) oraz zaburzeń metabolicznych. Zawartość GGTP w krwi jest także przydatnym wskaźnikiem w kontroli abstynencji u osób nadużywających alkoholu. Alkohol bowiem, spożyty nawet w niewielkiej ilości, podwyższa aktywność GGTP w surowicy.
Kiedy należy zbadać poziom GGTP?
Badanie GGTP odrywa ważną rolę w diagnostyce schorzeń wątroby i dróg żółciowych. Czułość diagnostyczna tej metody wynosi aż 95%! Dla bardziej precyzyjnego określenia charakteru zaburzeń zaleca się wykonanie dodatkowo badania ALP (fosfotazy alkaicznej). Stężenie GGTP, wraz z oznaczeniami poziomu innych enzymów wątrobowych, zezwala na zbadanie pochodzenia żółtaczki. Może służyć do określenia przyczyny niewydolności wątroby. Objawami, które wskazują na istnienie zawansowanej choroby wątroby są:
- zażółcone oczy i skóra,
- ciemny kolor moczu,
- wodobrzusze,
- obrzęki,
- małopłytkowość (liczba płytek krwi < 50 000/μl),
- ból z prawej strony jamy brzusznej.
Badanie GGTP zaleca się także przy stwierdzeniu podwyższonego poziomu ALP, w celu określenia czy wynik ten jest spowodowany zaburzeniami układu kostnego czy chorobą wątroby.
U jakich pacjentów wykonuje się badanie GGTP?
Jeszcze parędziesiąt lat temu badanie GGTP wykonywano przede wszystkim u pacjentów z podejrzeniem zawału serca. Po około tygodniu od zawału obserwuje się bowiem wzrost stężenia tego enzymu, który stabilizuje się po upływie 1-1,5 miesiąca. Aktualnie jednak istnieją bardziej czułe i swoiste markery oraz techniki (np. echokardiograficzne). Służą one rozpoznawaniu zawału serca i tym samym badanie GGTP straciło na znaczeniu.
W ostatnich latach gamma-glutamylotranspeptydaza znalazła się w kręgu zainteresowania specjalistów od chorób układu sercowo-naczyniowego. Wynika to z tego, że może służyć jako czynnik prognostyczny w chorobach układu krążenia. Stwierdzenie podwyższonego poziomu GGTP w krwi pacjenta powinno skłonić lekarza do przeprowadzenia szczegółowego badania układu sercowo-naczyniowego. Nie wiadomo natomiast, czy podwyższone stężenie GGTP jest przyczyną czy skutkiem zaburzeń wydolności tego układu.
Podwyższone GGTP występuje także przy zaburzeniach metabolicznych, takich jak: insulinooporność czy dyslipedemia. Może zatem służyć jako ważny wskaźnik przy diagnozie osób borykających się z nadmierną masą ciała. Stężenie tego enzymu przekraczające normę może także służyć jako wczesny marker predykcyjny otyłości.
Podsumowując, badanie GGTP powinny wykonać osoby z podejrzeniem:
- schorzeń wątroby i dróg żółciowych,
- zaburzeń układu sercowo-naczyniowego,
- problemów metabolicznych.
Jakie są normy GGTP we krwi?
Normy różnią się nieznacznie pomiędzy laboratoriami ze względu na różnice w metodzie przeprowadzania badania. Zatem każdorazowo wynik należy odnieść do zakresów podanych przez placówkę wykonującą analizę. Dodatkowo normy różnicuje płeć oraz wiek osoby badanej. Najbardziej powszechne normy przyjmowane przez laboratoria dla osób dorosłych to:
- GGTP 5 – 35 IU/l u kobiet,
- GGTP 5 – 40 IU/l u mężczyzn.
Prawidłowe zakresy GGTP, do których powinno się odnieść uzyskaną wartość stężenia, powinny być podane na otrzymanych wynikach. Stężenie poniżej normy nie powinno budzić niepokoju. Natomiast zawyżone wymaga konsultacji z lekarzem, gdyż może być sygnałem bardzo poważnego schorzenia. Wczesna diagnoza zwiększa szanse zapobieżenia powikłaniom oraz zwalczenia choroby.
O czym świadczy podwyższone GGTP?
Dla najlepszego obrazu chorobowego, wartość GGTP w krwi należy analizować wraz z innymi markerami. Izolowane zawyżenie GGTP może być wynikiem:
- nadużywania alkoholu,
- spożywania niektórych leków (duży wpływ mają leki przeciwpadaczkowe oraz antydepresyjne; zaś poziom obniżają: statyny i doustne leki antykoncepcyjne),
- otyłości,
- hiperlipidemii,
- cukrzycy,
- chorób trzustki i nerek,
- nadczynności tarczycy,
- rezedmy płuc oraz PSC, czyli pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych.
Poziom GGTP w zakresie 100-300 IU/l, jeżeli jest objawem izolowanym, najczęściej świadczy o insulinooporności osób chorujących na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD).
Wzrost stężenia GGTP do wartości przekraczających 500 IU/l wskazuje na konieczność przeprowadzenia badań. Badania wykonuje się w celu diagnozy zewnątrzwątrobowej cholestazy, alkoholizmu, czy nawet nowotworu złośliwego wątroby. Im wyższy poziom GGTP, tym najprawdopodobniej większy obszar wątroby został zaatakowany przez komórki rakowe.
O czym świadczy podwyższony poziom GGTP?
Jeżeli podwyższonemu GGTP towarzyszy zawyżona wartość ALP świadczy to o chorobie wątroby. W takiej sytuacji kolejnym krokiem podjętym przez lekarza powinno być wykonanie USG w celu określenia, czy drogi żółciowe są poszerzone czy nieposzerzone. W zależności od wyników innych badań, podwyższone ALP i GGTP może występować przy:
- cholestazie wewnątrzwątrobowej (zaburzenie tworzenia lub odpływu żółci do dwunastnicy),
- niedrożności dróg żółciowych,
- bakteryjnym cholangitis (zapalenie dróg żółciowych).
Zawyżony wynik GGTP wraz z podwyższonymi aminotransferazami ALT (alaninowa) oraz AST (asparaginianowa) notuje się u pacjentów z wirusem HIV, ze względu na postępujące w te chorobie uszkodzenia wątroby.
W wielu przypadkach wczesne wykrycie choroby wątroby ma istotny wkład w lepsze rokowania dla pacjenta, gdyż pozwala na wczesne podjęcie prawidłowego leczenia. Ponadto poziom enzymu GGTP najwolniej wraca do normy spośród innych markerów schorzeń wątroby, co pozwala na dłuższą diagnozę przebytej już choroby.
Podwyższona aktywność GGTP może także służyć jako wysoki wskaźnik ryzyka względnego wystąpienia zawału serca. Może także świadczyć o przebytym zawale w ciągu ostatniego miesiąca. Ponadto wzrost aktywności GGTP wiąże się z podwyższonym ryzykiem zamknięcia pomostu aortalno-wieńcowego.
Alkohol a zwiększone stężenie GGTP
Wpływ na zwiększenie stężenia GGTP ma także spożywanie alkoholu. Z tym że bardziej istotne jest spożywanie alkoholu sporadycznie, ale w dużych ilościach, niż spożywanie częste małych ilości. Przy interpretacji wyniku GGTP u osób spożywających alkohol, przydatne jest określenie poziomu enzymy AspAT – aminotransferazy asparaginowej (wartość >6 sugeruje znaczne spożycie alkoholu). Poziom GGTP wraca do normy po 2-5 tygodnia od czasu zaprzestania spożywania alkoholu.
Podwyższony poziom GGTP jest także częściej stwierdzany u osób z nadwagą, niż u osób z prawidłową masą ciała. Może także służyć jako wczesny marker ryzyka wystąpienia otyłości.
Jak widać zatem, podwyższony wskaźnik może występować przy wielu rozmaitych zaburzeniach, dlatego istotna jest konsultacja z dobrym lekarzem, wykonanie dodatkowych badań oraz obserwacja innych objawów.
Jak wygląda badanie? Jak się przygotować?
Stężenie GGTP najczęściej określa się z krwi pobranej z żyły łokciowej. Badanie to można wykonać prawie każdym laboratorium. Na pobranie krwi należy zgłosić się w godzinach porannych na czczo, czyli po przynajmniej 12 godzinach od spożywania ostatniego posiłku. Jak przy każdym badaniu morfologicznym w dniu poprzedzającym pobranie krwi oraz bezpośrednio przed nim należy unikać nadmiernego wysiłku, spożywania alkoholu, palenia papierosów oraz spożywania wyjątkowo ciężkostrawnych pokarmów.
Badanie można wykonać bez recepty, a jego koszt nie przekracza zazwyczaj 10 zł. Czas oczekiwania na wynik to maksymalnie 24 godziny.
Udając się na badanie GGTP należy zastanowić się, czy występują u nas czynniki zawyżające jego poziom, a nie wskazujące na chorobę takie jak: niedawne większej ilości spożycie alkoholu, stosowanie leków antydepresyjnych lub przeciwpadaczkowych, przebyty zawał serca.
Źródła:
- A. Mańkowska-Cyl, G. Odrowąż-Sypniewska, Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) – czy tylko marker w diagnostyce schorzeń wątroby?, [w:] Around the Sample, Biuletyn Laboratoryjnej Diagnostyki Medycznej, Horibal Medica, ISSN 2353-7191, Zeszyt 1, 2014.
- M. Mościński, B. Bartoszek, B. Szyguła-Jurkiewicz, Gamma-glutamylotranspeptydaza — potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych?, [w:] Folia Cardiologica Excerpta, ISSN 1896–2475, tom 7, nr 1, 60–64, 2012.
- M. Hartleb, Interpretacja badań laboratoryjnych w chorobach wątroby, ISBN 978-83-62182-77-0, Wrocław, 2019.
- R. KV, R. Rao, Sabitha, Abnormal Levels of γ-Glutamyl Transpeptidase (GGTP), ALT, AST in Human Immunodeficiency Virus-1(HIV-1) Infection, [w:] Biochemistry & Physiology, ISSN: 2168-9652 BCP, tom 1, wyd. 1, 2012.
- https://www.labtestsonline.pl/test/ggt.