Kiedy odczuwamy nagły i silny ból pleców pierwszą myślą, jaka przychodzi nam do głowy, jest zapalenie korzonków. Niewielu z nas jednak wie, czym właściwie jest zapalenie korzonków, jakie są jego przyczyny, korzonki objawy i jak sobie poradzić, kiedy ból jest silny, a my mamy do dyspozycji jedynie leki bez recepty.
Czym jest zapalenie korzonków nerwowych?
Rwa kulszowa, ponieważ taka jest medyczna nazwa tego stanu, to zespół objawów towarzyszący uciskowi na nerw kulszowy. Nerw kulszowy to najgrubszy i największy nerw w organizmie człowieka, który ciągnie się od kręgosłupa lędźwiowego aż do stopy. Jego zasięg jest tak duży, że ucisk na niego może dawać przeróżne objawy, często niecharakterystyczne.
Rwa kulszowa najczęściej pojawia się w przebiegu zmian zwyrodnieniowych nasilających się z wiekiem. Może także wystąpić na skutek urazu, gwałtownego wysiłku czy toczącego się procesu przewlekłego. Niezależnie od przyczyny, początkowe leczenie jest takie samo. Jednak nie należy ignorować objawów alarmowych i za każdym razem zasięgnąć pomocy lekarskiej.
Jakie są objawy zapalenia korzonków?
Objawy zwykle pojawiają się nagle i od początku są bardzo nasilone. Bywa, że całkowicie uniemożliwiają samodzielne poruszanie się i zmianę pozycji ciała. Najczęściej mamy do czynienia z nagłym bólem w okolicy krzyżowej (dolna część pleców), promieniującym wzdłuż pośladka do uda, łydki i stopy. Zazwyczaj chory doświadcza także drętwienia, mrowienia i nierzadko także osłabienia siły mięśniowej. Znacznie utrudnia to poruszanie się. W niektórych przypadkach podczas chodzenia obserwujemy także opadanie stopy po stronie chorej, co daje charakterystyczny obraz tak zwanego „powłóczenia nogami”.
Często chorzy intuicyjnie przyjmują pozycję leżącą, która daje im poczucie ulgi.
Wśród objawów zapalenia korzonków najgroźniejsze są te, które dotyczą pęcherza i odbytu. Zdarza się bowiem, że chory ma problem z oddawaniem moczu i stolca. Tego rodzaju objawy wymagają pilnej interwencji lekarskiej, gdyż mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia. Nierzadko konieczna jest hospitalizacja, jeśli objawy są nasilone i nie ustępują po wdrożeniu leczenia.
Leczenie zapalenia korzonków. Pierwsza pomoc
Kiedy dopada nas silny ból, myślimy przede wszystkim o tym, jak szybko sobie pomóc. Jeśli podejrzewasz, że masz zapalenie korzonków, przyjmij pozycję leżącą. Połóż się na plecach na twardym podłożu w taki sposób, aby biodra i kolana były zgięte. Możesz w tym celu włożyć kilka poduszek lub duży wałek pod stawy kolanowe.
Niezwykle ważny jest w tym czasie odpoczynek i unikanie jakiegokolwiek wysiłku fizycznego. Regularnie zażywaj leki przeciwzapalne dostępne bez recepty (np. ketonal), jeśli nie masz przeciwwskazań do ich stosowania. Nawet jeżeli ból ustąpi, możliwe, że terapię trzeba będzie kontynuować, ponieważ leki działają nie tylko doraźnie przeciwbólowo, ale przede wszystkim zwalczają stan zapalny, mogący być podłożem problemu. Kiedy trwa aktywne zapalenie korzonków nerwowych, w pierwszej kolejności najważniejsza jest farmakoterapia (leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, zwiotczające mięśnie) oraz odpoczynek. Możesz korzystać także z plastrów działających miejscowo. Niektóre z nich zawierają substancje czynne. Inne wyłącznie chłodzą lub rozgrzewają. Metodą prób i błędów zobacz, który efekt najbardziej ci odpowiada.
Kiedy minie faza największego nasilenia dolegliwości bólowych i pacjent jest w stanie samodzielnie się poruszać, lekarz prawdopodobnie zadecyduje o rehabilitacji. Zapalenie korzonków rzadko ma charakter jednorazowy. Zazwyczaj wynika z procesu przewlekłego i często nawraca. Najważniejsze w procesie leczenia jest wdrożenie zmian w codziennych czynnościach.
Leczenie to proces
Leczenie bólu korzonków za pomocą leków to dopiero początek. Po ustąpieniu najsilniejszych objawów, kiedy po tabletki będziesz sięgać okazjonalnie, najważniejsza jest odpowiednio dobrana rehabilitacja. W tym celu należy skonsultować się z neurologiem lub ortopedą posiadającym doświadczenie w leczeniu schorzeń obwodowego układu nerwowego. Kolejnym krokiem będzie umówienie serii wizyt z fizjoterapeutą, który dostosuje ćwiczenia do twoich potrzeb i możliwości. Należy pamiętać, że zapalenie korzonków to proces przewlekły. Dlatego efekty nie pojawią się od razu. Potrzebna będzie cierpliwość i zaangażowanie.
Równie ważne co regularna fizjoterapia są twoje codzienne przyzwyczajenia. Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna i utrzymywanie optymalnej masy ciała znacznie zmniejsza ryzyko nawrotów rwy kulszowej. Kluczowe jest także wyrobienie w sobie odpowiednich nawyków przy wykonywaniu codziennych prac domowych. Należy unikać przenoszenia dużych ciężarów, wykonywania ciężkiej pracy fizycznej bez uprzedniej rozgrzewki i podnoszenia przedmiotów z podłogi na dużą wysokość. To wszystko pomoże nam w utrzymaniu efektu terapeutycznego na długie miesiące.
Czy to na pewno rwa kulszowa?
Choć objawy zapalenia korzonków są dość charakterystyczne, lekarz może zadecydować o wykonaniu dodatkowych badań obrazowych. Wszystko żeby wykluczyć inne przyczyny zaistniałych objawów. Do najczęściej wykonywanych zaliczyć można: RTG odcinka krzyżowo lędźwiowego, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Badania te często są także wykorzystywane w celu monitorowania postępów leczenia.
Najczęściej jednak diagnozę stawia się na podstawie wywiadu medycznego i objawów klinicznych, do których należą między innymi:
- Objaw Lasegue’a – objaw wskazujący na uszkodzenie nerwu kulszowego, polegający na niemożliwości podniesienia kończyny dolnej w pozycji leżącej,
- brak lub osłabienie odruchu skokowego,
- przykurcze mięśni w zajętej kończynie,
- opadanie stopy.
Ważne jest, aby nie diagnozować się samodzielnie. Podobne objawy mogą wystąpić także w chorobach rozrostowych ( na przykład nowotworach kości. Dlatego każdy przypadek trzeba skonsultować z lekarzem.
Tak naprawdę trudno oszacować, ile będzie trwało leczenie bólu korzonków. Każdy przypadek jest inny, a zwyczaj pierwszy epizod rwy kulszowej mija po kilku godzinach od przyjęcia odpowiedniej pozycji i podania leków przeciwbólowych. Im częściej powtarzają się ataki, tym zazwyczaj leczenie bólu korzonków trwa dłużej. Najczęściej towarzyszy im już zaawansowany stan zapalny. Sam proces regeneracji może trwać nawet 4-6 tygodni. W tym czasie szczególnie sumiennie należy przestrzegać zaleceń. Im dłużej trwa zapalenie korzonków, tym dłużej może potrwać powrót do pełnej sprawności.
Czy istnieją inne, skuteczne metody leczenia bólu korzonków?
W zależności od tego ile trwa zapalenie korzonków, czy odpowiada na leczenie i czy występują nawroty, lekarz może zaproponować alternatywne metody leczenia.
Często dobrym uzupełnieniem fizjoterapii są samodzielne ćwiczenia wykonywane przez pacjenta. Do szczególnie polecanych należą:
- Pływanie — zwłaszcza na grzbiecie,
- ćwiczenia rozciągające, joga, pilates,
- regularne ćwiczenia wzmacniające dolne partie ciała,
- ćwiczenia spalające tkankę tłuszczową w celu unormowania masy ciała.
Zdarza się, że objawy są tak silne, a rzuty choroby tak częste, że ostateczną metodą leczenia jest zabieg operacyjny. Takie rozwiązanie stosuje się u około 10% pacjentów, bardzo często z dobrym i trwałym skutkiem.
Do metod operacyjnych należą między innymi:
- Mikrodiscektomia – minimalnie inwazyjna metoda, mająca na celu usunięcie części dysku międzykręgowego, który uciska na nerw i powoduje ból. Może być wykonywana metodą otwartą lub endoskopową. Wiąże się z krótkim czasem rekonwalescencji i charakteryzuje się dobrymi efektami leczenia.
- Laminektomia – to metoda polegająca na usunięciu fragmentu kości lub krążka międzykręgowego uciskającego na korzenie nerwowe. Około 80% wszystkich operowanych odczuwa wyraźną poprawę po operacji.
- Usunięcie przepukliny jądra miażdżystego.
Wybór metody leczenia leży nie tylko po stronie lekarza, ale także pacjenta. Musi być to wybór przemyślany. Każdy zabieg operacyjny niesie za sobą ryzyko powikłań i pacjent powinien być tego świadomy. Chory ma prawo do zadawania pytań dotyczących stanu swojego zdrowia i planu leczenia.
W przypadku szybkiego postępu objawów, wystąpienia całkowitego niedowładu kończyny lub nietrzymania moczu może się okazać, że zabieg operacyjny nie może być odroczony i musi być wykonany w trybie pilnym.
Co powinienem wiedzieć o rwie kulszowej?
Rwa kulszowa może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, płci i stanu zdrowia. Statystycznie częściej chorują otyli mężczyźni, w średnim wieku, wykonujący prace fizyczne. Jednak nie jest to regułą. Obserwuje się wyraźne korzyści z utrzymywania prawidłowej masy ciała i umiarkowanej aktywności fizycznej w zapobieganiu napadom rwy.
Pierwszy epizod zwykle pojawia się bez objawów poprzedzających, jest nagły i bardzo silny. Charakterystyczne jest promieniowanie bólu w dół kończyny. Pacjenci często określają to uczucie jako „przechodzący po nodze prąd”. Pierwszym odruchem powinno być położenie się na twardej powierzchni na plecach, z nogami zgiętymi w biodrach i kolanach. Jeśli ta pozycja jest niekomfortowa, pacjent może intuicyjnie przyjąć dowolną — taką, która przyniesie mu ulgę.
Jeśli ułożenie ciała będzie odpowiednie, dojdzie do szybkiego odciążenia uciśniętego fragmentu nerwu i ból minie. Natomiast z dużym prawdopodobieństwem powróci po zmianie pozycji. Dlatego też ważnym uzupełnieniem dla odpoczynku jest wspomniane wcześniej leczenie farmakologiczne. Leki pierwszego rzutu są dostępne bez recepty w aptekach, ale też na stacjach benzynowych czy sklepach spożywczych. Przed ich zastosowaniem zawsze należy zapoznać się z treścią ulotki i zwrócić uwagę na ewentualne przeciwwskazania.
Obecne na rynku niesterydowe leki przeciwzapalne działają przeciwbólowo dość szybko — w ciągu kilkudziesięciu minut. Jednak ich efekt przeciwzapalny, o który nam chodzi, pojawia się później, dlatego przez jakiś czas należy je przyjmować regularnie.
Pamiętaj!
Ze względu na dużą rozpiętość objawów, każdy atak rwy należy skonsultować z lekarzem, który zadecyduje o dalszym leczeniu i ewentualnych badaniach dodatkowych. Zdarza się, że ból korzonków jest tylko objawem poważniejszego procesu toczącego się w organizmie. Dlatego nie powinno się go bagatelizować.
W leczeniu rwy kulszowej najważniejsza jest systematyczność i wdrażanie zaleceń fizjoterapeuty do codziennego życia. Zwykle ucisk na nerw kulszowy jest procesem przewlekłym, dlatego leczenie wymaga czasu. Wskazane jest unikanie gwałtownego wysiłku fizycznego, a zwłaszcza dźwigania ciężkich przedmiotów z podłogi w nieprawidłowy sposób.
Należy mieć na uwadze, że rwa kulszowa rzadko zdarza się tylko raz w życiu. Zgodnie z zasadą, że „lepiej zapobiegać, niż leczyć” powinniśmy pamiętać o regularnym odwiedzaniu fizjoterapeuty. Oceni on nasze postępy w leczeniu i wyda stosowne zalecenia. Co jakiś czas konieczne może okazać się wykonywanie kontrolnych badań obrazowych. Jak w każdej chorobie przewlekłej, tak i przy rwie kulszowej, kluczowe jak zapobieganie zaostrzeniom, które pogarszają ogólny stan zdrowia i codzienne funkcjonowanie.