Cukrzyca to choroba cywilizacyjna prowadząca do pogorszenia stanu i jakości zdrowia. Wbrew ogólnym przekonaniom, na cukrzycę nie chorują tylko dorośli. Coraz częściej dotyczy ona również małych dzieci, dla których jest ona znacznie bardziej niebezpieczna. Aby zminimalizować ryzyko zachorowania pociechy na cukrzycę, należy przede wszystkim zadbać o zdrowe, odżywcze menu oraz aktywność fizyczną. Co jednak w sytuacji, kiedy u naszego dziecka zdiagnozowano cukrzycę? Czy należy zmienić jego tryb życia i sposób odżywiania? Czy możliwe jest zapobieganie wystąpienia cukrzycy?
Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca to choroba metaboliczna, charakteryzująca się występowaniem nieprawidłowego poziomu glukozy we krwi. Zjawisko to spowodowane jest zaburzeniami w wydzielaniu insuliny lub jej nieprawidłowym działaniem.
Czym jest insulina?
Insulina to hormon wytwarzany przez trzustkę, którego głównym zadaniem jest kontrola poziomu glukozy we krwi. Cukrzyca występuje w dwóch typach, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.
Rodzaje cukrzycy u dziecka
Wyróżnia się dwa typu cukrzycy, mianowicie cukrzycę typu 1 i 2. Jeszcze kilkanaście lat temu uważano, że cukrzyca typu 2 dotyczy tylko dorosłych, jednak coraz częściej diagnozowana jest również u najmłodszych.
Cukrzyca typu 1 polega na niszczeniu komórek trzustki przez komórki układu odpornościowego organizmu. Z tego powodu cukrzyca typu 1 należy do chorób autoimmunologicznych. W efekcie trzustka nie jest w stanie produkować insuliny potrzebnej do metabolizowania cukrów w organizmie. Cukry występują w większości produktów spożywczych, nie tylko w słodyczach. Spotkamy je również w zdrowych owocach, które dostarczają organizmowi niezbędnych witamin.
Z kolei cukrzyca typu 2 polega na tym, że insulina jest wytwarzana, natomiast jej działanie jest nieprawidłowe. Zaburzone działanie insuliny może być spowodowane zarówno przez czynniki genetyczne, jak i otyłość. Jest to zdecydowanie częściej występująca forma cukrzycy, natomiast u dzieci cukrzyca typu 1 jest powszechniejsza.
Objawy cukrzycy typu 1 i 2
Oba typy cukrzycy niosą za sobą wiele objawów typowych dla tej choroby.
Wśród pierwszych symptomów w cukrzycy typu 1 wymienia się:
- Ciągłe pragnienie i potrzeba spożywania dużej ilości płynów.
- Przewlekłe zmęczenie i osłabienie.
- Rozdrażnienie i brak motywacji do nauki.
- Nagła utrata kilogramów, bez zmiany diety i trybu życia.
- Bardzo częste oddawanie moczu.
- Nieprzyjemny zapach acetonu w ustach.
- Moczenie nocne.
Cukrzyca typu 2 na początku nie powoduje niepokojących objawów, gdyż rozwija się stopniowo. Osoby szczególnie narażone na wystąpienie cukrzycy, na przykład, u których w rodzinie występują cukrzycy, muszą regularnie kontrolować poziom cukru we krwi.
W grupie ryzyka są również osoby otyłe, chorujące na nadciśnienie tętnicze lub choroby serca. Jeżeli u któregoś z członków rodziny występują choroby dotyczące ciśnienia czy serca, należy regularnie badać się pod kątem cukrzycy.
Gdy cukrzyca typu 2 postępuje i trzustka traci zdolność do produkowania insuliny, występują objawy takie jak nadmierne pragnienie, osłabienie i częstsze występowanie infekcji układu moczowego. Ponadto, często zauważalnym pierwszym symptomem jest suchość i podrażnienie skóry dziecka oraz nadmierna senność.
Cukrzyca u dziecka, rozpoznanie pierwszych symptomów
Jeżeli u dziecka występują jakiekolwiek objawy sugerujące, że w organizmie dzieje się coś nie tak, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Cukrzyca jest bardzo poważną chorobą, która występuje przez całe życie, więc kluczowe jest jej rozpoznanie i wprowadzenie odpowiedniego leczenia.
Pierwsze symptomy nie powinny być bagatelizowane, gdyż to one mogą zdradzić, że u dziecka rozwija się cukrzyca. Jeżeli diabetolog zdiagnozuje cukrzycę typu 1, niezbędne będzie podawanie dziecku odpowiednich dawek insuliny. Z kolei przy cukrzycy typu 2 leczenie opiera się głównie na zmianie trybu życia dziecka.
Kto jest szczególnie narażony na cukrzycę?
Na cukrzycę narażone są szczególnie dzieci, w których rodzinie występuje już cukrzyca. Niestety, cukrzyca typu 2 jest dziedziczna i na jej wystąpienie czasami nie ma się żadnego wpływu. W grupie ryzyka są również dzieci z otyłością i siedzącym trybem życia. Narażone są również wcześniaki oraz dzieci posiadające otyłą i palącą papierosy matkę.
Jak zapobiegać cukrzycy u małych dzieci?
Aby zapobiec wystąpieniu cukrzycy u dziecka, należy dbać o jego jadłospis i aktywny tryb życia. Kolorowa, zdrowa i dobrze zbilansowana dieta jest podstawą, która zapobiega wystąpieniu nie tylko cukrzycy, ale i szeregu innych poważnych chorób. Odpowiednia ilość dostarczanych witamin i minerałów gwarantuje dziecku odpowiedni rozwój. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci w trakcie rozwoju. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia cukrzycy, niezbędny jest również ruch dziecka w ciągu dnia.
To rodzice odpowiadają za dziecko i to ich obowiązkiem jest nauczenie dziecka odpowiednich nawyków. Należy przekonać dziecko do uprawiania sportów i zachęcić do zabaw na świeżym powietrzu. Wpłynie to nie tylko na poprawę zdrowia i kondycji, ale poprawi również koncentrację. Bardzo istotna jest również edukacja dziecka na temat cukrzycy i innych chorób cywilizacyjnych. Uświadamianie o przykrych konsekwencjach, które towarzyszą przez całe życie, pozwala dziecku zrozumieć, dlaczego tak ważny jest zdrowy tryb życia.
Istnieje szereg badań naukowych, które potwierdzają, że witamina D jest skuteczna w zapobieganiu wystąpienia cukrzycy. Witamina D poprawia tolerancję glukozy oraz zapobiega występowaniu insulinooporności.
Jakie badania należy wykonać przy cukrzycy?
Aby zdiagnozować cukrzycę u swojego dziecka, należy wykonać szereg badań. Pierwszym krokiem jest udanie się do lekarza rodzinnego, który wykona prosty test diagnostyczny polegający na zbadaniu poziomu cukru we krwi na czczo. Jakie badania są pomocne w diagnozie cukrzycy?
- Badanie cukru we krwi na czczo.
- Wykonanie krzywej cukrowej, którego celem jest sprawdzenie reakcji organizmu na nagły wzrost cukru we krwi.
- Oznaczenie glukozy w moczu.
- Zbadanie ciał ketonowych w moczu.
- Zbadanie poziomu cholesterolu.
Co zmienić w diecie dziecka?
Jeżeli u dziecka wystąpi cukrzyca, konieczne jest wprowadzenie diety cukrzycowej. Jej głównym celem jest poprawa zdrowia i nauczenie dziecka dokonywania prawidłowych wyborów żywieniowych. Nie jest to dieta eliminacyjna, więc przy odpowiedniej edukacji żywieniowej można przekształcać swoje ulubione potrawy, by spełniały wymogi diety. Jadłospis musi być kolorowy i urozmaicony, by przypadł do gustu nawet najbardziej wymagającemu, młodemu smakoszowi.
W cukrzycy typu 2 dieta ma na celu przede wszystkim zmniejszenie wagi dziecka. Niezbędna może okazać się wizyta u doświadczonego dietetyka, który obliczy dzienne zapotrzebowanie dziecka na kalorie i pomoże ułożyć zbilansowane menu.
Należy dokładnie przyjrzeć się posiłkom zjadanym przez dziecko. Nie można pomijać przekąsek, które objętościowo nie są tak duże jak obiad czy śniadanie, dostarczają niekiedy ogromnych ilości kalorii! Regularne podjadanie pomiędzy posiłkami jest jedną z głównych przyczyn występowania otyłości u dzieci.
W diecie cukrzycowej niezbędne jest spożywanie regularnych, częstych posiłków. Optymalną ilością jest jedzenie 5 posiłków, 3 głównych i 2 mniejszych. Istotne jest, by posiłkami się nie przejadać. W niektórych przypadkach może okazać się konieczne spożywanie dodatkowego, szóstego posiłku tuż przed snem. Jeżeli glikemia przed snem wynosi >130 mg/dl, nie jest on obowiązkowy.
Czego szczególnie unikać w diecie cukrzyka?
Z diety dziecka chorego na cukrzyce należy wykluczyć pożywienie, które potocznie uznane jest za niezdrowe. Należą do nich:
- Słodkie napoje, szczególnie gazowane. Niestety, występują one bardzo często w diecie najmłodszych, ponieważ cukier w nich zawarty bardzo szybko uzależnia! Oprócz dostarczania „pustych kalorii” słodki napój nie daje nic wartościowego organizmowi. Najrozsądniejsze jest zamienienie tego typu napojów na wodę niegazowaną lub herbatę bez cukru. Doskonałym pomysłem jest również woda rozcieńczona z sokiem bez cukru lub woda ze świeżymi owocami.
- Fast foody. Są to tłuste posiłki, smażone czasami na kiepskiej jakości oleju. Przyczyniają się do występowania otyłości i otłuszczają organy. Dodatkowo zawierają duże ilości niezdrowej soli. Dodatkowo fast foody przyczyniają się do wystąpienia choroby niedokrwiennej serca.
- Słodycze. Obecnie na rynku znajduje się całe mnóstwo zdrowszych alternatyw dla słodyczy bogatych w tłuszcze trans, ogromne ilości cukru białego i konserwantów. Lepszym wyborem są zdrowe batony na bazie bakalii, kakao i daktyli. Są równie smaczne co sklepowe batony w czekoladzie, ale dodatkowo potrafią nasycić. Doskonale smakują również przekąski wykonane samodzielnie w domu, a w procesie ich tworzenia może uczestniczyć cała rodzina!
Co musi znaleźć się w diecie cukrzyka?
Przede wszystkim w diecie dziecka chorego na cukrzycę nie może zabraknąć świeżych warzyw bogatych w witaminy. Powinny stanowić podstawę komponowanych posiłków. Z jadłospisu nie należy zupełnie wykluczać owoców, lecz warto wybierać te mniej dojrzałe.
Jeżeli chcemy podać dziecku banan, wybierajmy ten bardziej zielony, który ma mniejszą ilość cukru od dojrzałego żółtego. Nie należy przygotowywać posiłków tłustych i ciężkostrawnych, więc powinno bazować się na mięsie z kurczaka, indyka lub królika.
Nie można zapominać o rybach, które stanowią źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych wskazane w prawidłowym rozwoju dziecka. Spożycie wieprzowiny i wołowiny powinno być sporadyczne. Każda zdrowa dieta musi obfitować w pełnoziarniste kasze, makarony i pieczywo z ziarnami. Nie może w niej zabraknąć również chudego nabiału bogatego w białko. Mowa tu o kefirach, jogurtach naturalnych, maślankach i chudych serach.
Ruch w diecie dziecka z cukrzycą
Nie od dziś wiadomo, że sport to zdrowie. W obecnych czasach dzieci wolą spędzać czas w domu, grając na komputerze lub bawiąc się telefonem. To prowadzi do wystąpienia otyłości u najmłodszych, która negatywnie wpływa na cały organizm dziecka.
Dla dzieci osoby starsze są inspiracją, więc nie oczekujmy od nich, że polubią sport, kiedy sami mamy głowy w telefonach lub przed telewizorem. Edukacja dziecka powinna obejmować nie tylko temat żywienia, ale i również przedstawienie dziecku wszystkich negatywnych konsekwencji zdrowotnych wynikających z siedzącego trybu życia. Wspólne spacery powinny stać się codziennością. Zapisanie dziecka na dodatkowe zajęcia ruchowe jest również doskonałym pomysłem, który dodatkowo rozwija pasję u dziecka. Może to być taniec, sztuki walki czy zajęcia na basenie. Najważniejsze jest to, by znaleźć formę ruchu, która nie będzie przykrą koniecznością, a miłym urozmaiceniem wolnego czasu.
Edukacja dziecka na temat cukrzycy
Dziecko nigdy nie powinno być nagradzane słodyczami i fast foodami. To od najmłodszych lat uczy złych nawyków, których później bardzo ciężko się oduczyć. Edukacja dziecka na temat diety jest konieczna, by jedzenie przynosiło odpowiednie rezultaty. Od rodziców w głównej mierze zależy, jak ukształtują się nawyki żywieniowe dziecka. Nie należy dawać dziecku złego przykładu i nie ograniczać się jedynie do przekazywania czystej teorii. Wspólne gotowanie i przygotowywanie posiłków uczy dziecko podejmowania dobrych wyborów dietetycznych już od najmłodszych lat.