Cykl kobiety nie jest już taką tajemnicą, jaką był 100 lat temu. Dziś, dzięki postępowi medycyny i niezliczonym badaniom, możemy bez problemu wyznaczyć dni płodne i niepłodne. Wystarczy poznać kilka prostych metod obserwacji, by określić, w które dni współżycie może zaowocować poczęciem, a w które nie.
Jak wygląda cykl menstruacyjny? Czym jest kalendarzyk temperatur?
Aby prawidłowo wyznaczyć dni płodne i niepłodne, warto wiedzieć, co dokładnie dzieje się w organizmie kobiety podczas całego cyklu menstruacyjnego.
Za pierwszy dzień cyklu uznaje się pierwszy dzień miesiączki, ostatnim zaś dniem cyklu będzie ten poprzedzający pierwszy dzień następnej miesiączki. Krwawienie miesiączkowe trwa zazwyczaj 4-7 dni. W tym czasie w jednym z jajników zaczyna dojrzewać pęcherzyk, z którego później wydostanie się komórka jajowa.
Po zakończeniu krwawienia kobieta może jeszcze przez jakiś czas obserwować brak jakiegokolwiek śluzu. Na kilka dni przed owulacją szyjka macicy zaczyna wytwarzać śluz szyjkowy nazywany też śluzem typu płodnego. Obserwowany u ujścia pochwy charakteryzuje się dużą rozciągliwością, śliskością, przezroczystym zabarwieniem i przypomina białko jaja kurzego – ale wystarczy, że posiada przynajmniej jedną z tych cech.
Do owulacji dochodzi, gdy dojrzały pęcherzyk w jajniku pęka i uwalnia komórkę jajową. Jest to tak naprawdę najważniejszy moment w całym cyklu menstruacyjnym, gdyż uwzględniając czas życia komórki jajowej (12-24 godziny), to jest jedyny czas w ciągu cyklu, kiedy może dojść do poczęcia.
Fazy cyklu menstruacyjnego
Dlatego też cykl menstruacyjny dzielimy na dwie fazy:
- fazę przedowulacyjną,
- fazę poowulacyjną.
Po owulacji ustaje produkcja śluzu szyjkowego. Komórka jajowa przesuwa się wewnątrz jajowodu do macicy. Jeśli w tym czasie w jajowodzie znajdą się plemniki zdolne do zapłodnienia, to z dużym prawdopodobieństwem dojdzie do poczęcia dziecka i rozwoju ciąży. Zapłodniona komórka jajowa po koło 6-9 dniach dociera do macicy, gdzie następuje jej zagnieżdżenie się w błonie śluzowej. Stamtąd nowo powstały zarodek pobiera substancje odżywcze aż do momentu wytworzenia się łożyska, czyli ok. 13 tygodnia ciąży.
Jeśli komórka jajowa przemierzając jajowód, nie napotka plemników zdatnych do poczęcia, obumiera najpóźniej po 24 godzinach. Błona śluzowa macicy powstała w tym cyklu nie jest potrzebna do odżywiania zarodka i po około 12 dniach od owulacji zaczyna się złuszczać, co na zewnątrz kobieta obserwuje jako typowe krwawienie miesięczne. I cały cykl rozpoczyna się od nowa.
Jak wyznaczyć dni płodne i czy warto prowadzić kalendarzyk temperatur?
Aby z dużym prawdopodobieństwem wyznaczyć dni płodne i niepłodne, kobieta musi nauczyć się odczytywać sygnały, jakie wysyła jej organizm. Te symptomy możemy pogrupować w ramach trzech kategorii:
- obserwacja śluzu szyjkowego,
- pomiar podstawowej temperatury ciała i kalendarzyk temperatur,
- badanie szyjki macicy.
Jak obserwować śluz i mieć świadomość dni płodnych?
Jeśli chcemy zaobserwować zmiany zachodzące w śluzie szyjkowym w ciągu całego cyklu, należy zwracać uwagę na wydzielinę u ujścia pochwy podczas każdej wizyty w toalecie. Najlepiej przy podcieraniu białym papierem toaletowym. Gdy zaobserwujemy śluz, trzeba go nazwać, określić jego rozciągliwość, kolor, śliskość. Każdego dnia też należy zanotować nasze obserwacje. Tylko w ten sposób będziemy w stanie wyśledzić, kiedy śluz z „niepłodnego” stał się „płodny” i odwrotnie.
Czas płodny rozpoczyna się z chwilą, kiedy następuje zmiana śluzu z „niepłodnego” na „bardziej płodny”, czyli taki, który posiada przynajmniej jedną z wyżej wymienionych cech. Choć w pierwszych dniach występowania tego rodzaju śluzu, komórka jajowa nie jest jeszcze dostępna, w tym śluzie plemniki są w stanie przeżyć nawet do 5 dni i zaczekać w drogach rodnych kobiety na owulację i pojawienie się komórki jajowej.
Szczyt objawu śluzu to dzień, w którym po raz ostatni widzimy śluz typu „płodnego”. Następnego dnia obserwowany śluz jest już gorszej jakości i nie posiada żadnej z cech śluzu płodnego. Z dostępnych badań wynika, że szczyt śluzu wiąże się z dniem owulacji, ale nie zawsze jest to ten sam dzień. W niektórych przypadkach do owulacji dochodzi nawet 3 dni po szczycie objawu śluzu. Uwzględniając te dane, a także czas życia komórki jajowej, przyjmuje się, że czas płodny kończy się 4 dnia po szczycie śluzu wieczorem. Czyli, w praktyce, jeśli chcemy uniknąć poczęcia, to po zaobserwowanym szczycie śluzu musimy odczekać trzy pełne dni i dopiero czwartego dnia wieczorem współżycie nie zaowocuje ciążą.
Jak mierzyć podstawową temperaturę ciała (ptc)? Temperatura dni płodne – ma znaczenie?
Istnieją różne poglądy na temat tego, jakiego termometru najlepiej używać do pomiaru podstawowej temperatury ciała.
Spotkamy się z opiniami, że w niektórych sytuacjach lepiej spisuje się termometr szklany, w innych – elektroniczny. Można także zainwestować w droższe, ale bardziej nowoczesne urządzenie pomiarowe jak komputer cyklu.
Termometr przygotowujemy wieczorem, tak, aby rano znajdował się w zasięgu ręki.
Temperaturę mierzymy:
- codziennie tuż po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka i wykonaniem jakichkolwiek czynności,
- codziennie mniej więcej o tej samej porze (różne metody podają różne dopuszczalne odchylenie),
- po przynajmniej kilkugodzinnym nieprzerywanym odpoczynku,
- wewnątrz organizmu, czyli np. w ustach, w pochwie lub odbytnicy,
- i od razu zapisujemy wynik.
Wykres temperatury w ciągu całego cyklu pokaże nam skok temperatury o około 0,2°C w okolicy dnia owulacji. Jednak wyznaczenie czasu płodnego i niepłodnego tylko na podstawie pomiarów temperatury nie jest możliwe, dlatego wiele metod łączy w obserwacje temperatury i śluzu szyjkowego, aby uzyskać pełniejszy obraz.
Badanie szyjki macicy
Kolejnym wskaźnikiem ułatwiającym określenie czasu płodnego jest badanie szyjki macicy. Polega ono na wewnętrznym wyczuciu szyjki macicy palcami. Jeśli szyjka jest twarda, zamknięta i nisko położona, to – o ile nie wystąpił jeszcze objaw śluzu – mamy do czynienia z czasem niepłodnym. W czasie płodnym szyjka macicy jest miękka, otwarta i położona wysoko. Jest to dodatkowy wskaźnik, który w połączeniu z obserwacją śluzu i pomiarem temperatury daje kobiecie pełen wgląd w to, co dzieje się podczas jej cyklu, w każdy dzień.
Różne metody
Współcześnie istnieje wiele metod naturalnego rozpoznawania płodności, które w różnych konfiguracjach korzystają ze wspomnianych wskaźników.
Wśród metod wielowskaźnikowych, objawowo-termicznych, w których uwzględnia się obserwację śluzu, pomiar temperatury i badanie szyjki, znajdziemy m.in. metodę:
- Rötzera,
- angielską,
- podwójnego sprawdzenia,
- Kippleyów,
- niemiecką.
Istnieją także metody wyłącznie objawowe, w których nie prowadzi się pomiarów temperatury, należą do nich:
- Metoda Owulacji Billingsa,
- Model Creightona.
W zależności od metody istnieją różne sposoby wyznaczania dni płodnych i niepłodnych, w tym niepłodności przedowulacyjnej i poowulacyjnej. Nauka każdej z metod odbywa się z instruktorem, który pomoże zinterpretować cykle zapisane na karcie obserwacji i wyjaśni wszelkie wątpliwości.
Co się stało z kalendarzykiem temperatur?
Tradycyjny „kalendarzyk małżeński”, czyli kalendarzyk temperatur, nie jest dziś zaliczany do praktykowanych metod naturalnych. Ma raczej wartość historyczną. Zresztą jego skuteczność pozostawiała wiele do życzenia. Stąd kalendarzyk temperatur szybko został wyparty przez nowocześniejsze metody. Ale dlaczego właściwie kalendarzyk temperatur nie działał?
W 1923 r. japoński lekarz Kiusaki Ogino zauważył, że miesiączka występuje zazwyczaj około 12-16 dni po owulacji i że ten czas – długość fazy poowulacyjnej – dla danej kobiety jest stały. Uznał więc, że biorąc pod uwagę statystycznie dużo cykli tej samej kobiety, może ona „wyliczyć” sobie dni płodne, licząc od przewidywanego dnia rozpoczęcia następnej miesiączki 12-16 dni wstecz.
Metoda ta miała jedną wadę. Nie uwzględniała, że u jednej i tej samej kobiety, choć faza poowulacyjna jest stałej długości, to faza przedowulacyjna może się znacząco różnić z cyklu na cykl. Dzień owulacji może się przesunąć z wielu powodów: choroby, zmiany stylu życia, długotrwałego stresu, a nawet wyjazdu na wakacje. W takim przypadku cały cykl będzie dłuższy, bo dłuższa będzie faza przedowulacyjna, i liczenie dni wstecz od daty spodziewanej miesiączki nie przyniesie pożądanego rezultatu.
Zamiast więc próbować obliczyć dni płodne za pomocą nieskutecznego kalendarzyka temperatur, warto zapoznać się z jedną z wymienionych, nowoczesnych metod opartych ściśle na obserwacji objawów płodności.
Zalety współczesnych metod naturalnych
Oprócz komfortu związanego z poznaniem kobiecego cyklu, z dopasowaniem współżycia do czasu płodnego lub niepłodnego w zależności od aktualnych planów rodzicielskich, metody te dają również inne możliwości. Między innymi możliwość zauważenia drobnych zaburzeń zdrowia ginekologicznego czy wyłapania pierwszych objawów menopauzy. Coraz więcej ginekologów w Polsce z radością wita w swoich gabinetach pacjentki, które dysponują wykresami czy kartami obserwacji swoich cykli.
Naturalne metody rozpoznawania płodności nie niosą ze sobą żadnych skutków ubocznych dla zdrowia kobiety. Jak to ma miejsce w przypadku np. pigułek antykoncepcyjnych. Są również świetną alternatywą dla par, które ze względów moralnych czy religijnych nie chcą używać antykoncepcji.
Współczesna moda na bycie „eko” wiąże się już nie tylko z segregacją odpadów czy używaniem naturalnych tkanin. Często także dotyczy rezygnacji z antykoncepcji, zarówno hormonalnej, jak i barierowej, których wpływ na środowisko nie został jeszcze dostateczne zbadany.
Pary stosujące metody naturalne najczęściej nie są także zaskoczone ciążą. Podejmując współżycie w dniu płodnym mają świadomość, że może dojść do zapłodnienia. Nabierają w ten sposób większego szacunku do spraw płodności. Uczą się odpowiedzialności za swoje czyny, „świadomego rodzicielstwa”, a dziecko w ten sposób poczęte może czuć się kochane już od pierwszych chwil swego życia.