Ksylitol jest naturalną substancją słodzącą i zdrową alternatywą dla cukru. Ma bardzo niski indeks glikemiczny. Dzięki temu jest bezpieczny dla osób chorujących na cukrzycę i walczących z nadwagą. Spożywanie dużej ilości cukru ma negatywny wpływ na nasze zdrowie oraz powoduje przybieranie na wadze. Naturalną koleją rzeczy było więc poszukiwanie jego zamienników — takim właśnie jest ksylitol.
Czym jest ksylitol i jakie są ksylitol kalorie?
Należy do grupy alkoholi cukrowych, określanych jako poliole. Są to związki, które są wolniej wchłaniane w przewodzie pokarmowym, a ich metabolizm odbywa się praktycznie bez udziału insuliny. W naturze jest obecny w wielu owocach i warzywach np. w śliwkach, truskawkach, kalafiorze, kolbie kukurydzy oraz malinach.
Pierwotnie surowcem do jego produkcji była kora brzozowa – stąd też często do tej pory nazywa się go cukrem brzozowym. Jest białym, krystalicznym proszkiem pozbawionym zapachu, wyglądem przypomina ten tradycyjny, znajdujący się w naszych cukierniczkach – cukier (sacharozę). Spożywanie ksylitolu może przynieść szereg korzyści dla organizmu, między innymi przeciwdziała otyłości, wzmacnia szkliwo zębów oraz wspiera mineralizację kości.
Co zamiast cukru?
Ksylitol wygląda i smakuje praktycznie identycznie jak cukier, ale tutaj ich podobieństwo się kończy. Ksylitol nie ma właściwości toksycznych, dobrze się wchłania. Co więcej nie ulega rozkładowi w przewodzie pokarmowym oraz metabolizuje się bezpośrednio w komórkach. Ksylitol stanowi naturalny stabilizator poziomu insuliny i nie powoduje nagłych przyrostów lub spadków tego hormonu, które występują w przypadku stosowania cukru.
Chcąc zrezygnować z cukru najczęściej sięgamy po słodziki. Natomiast dietetycy przyznają, że temat zamienników cukru jest dość trudny. Zazwyczaj dzieli się je na syntetyczne i naturalne oraz zawierające bądź niezawierające kalorii. Dla słodzików syntetycznych ustalone zostały limity dziennego spożycia. Dlatego ich stosowanie w nadmiarze może okazać się szkodliwe. Nie należy więc przekraczać dopuszczalnych dziennych dawek spożycia.
Co oprócz ksylitolu?
Oprócz ksylitolu na rynku dostępnych jest też kilka innych naturalnych słodzików jak np.:
- Stevia — również pozyskiwana z roślin, jednak znacznie bardziej słodka od cukru i ksylitolu, jest aż o około trzysta razy słodsza. Jej kaloryczność wynosi 0, dlatego również jest bezpieczna dla diabetyków. Niektórym może jednak przeszkadzać jej charakterystyczny, gorzkawy smak.
- Erytrytol — podobnie jak ksylitol należy do grupy alkoholi cukrowych. Ma niską wartość kaloryczną oraz niski indeks glikemiczny. W smaku jest podobny do białego cukru, jednak jego poziom słodyczy szacuje się na około 70% słodkości cukru. Jego spożycie pozostawia w ustach poczucie uczucie chłodu.
Obecnie problem polega na tym, że słodziki zaczynają pojawiać się w wielu produktach spożywczych i kontrola ich spożycia w diecie przeciętnej osoby może okazać się trudna. Zatem zdecydowanie zdrowszą od wspomnianych syntetycznych słodzików alternatywą dla białego cukru są naturalne substancje słodzące. Ksylitol jest jedną z takich naturalnych alternatyw.
Właściwości cukru brzozowego. Jakie ma ksylitol kalorie?
Ksylitol jest alkoholem cukrowym, cukrem brzozowym, składającym się z 5 atomów węgla, w przeciwieństwie do cukrów 6-cio lub 12-sto węglowych jak np. glukoza, fruktoza i sacharoza. Cechą charakterystyczną ksylitolu jest fakt, że nie fermentuje w przewodzie pokarmowym. W organizmie jest powoli przetwarzany z minimalnym udziałem insuliny – posiada aż czternastokrotnie niższy indeks glikemiczny od cukru.
Indeks glikemiczny (IG) to parametr klasyfikujący produkty spożywcze pod względem ich wpływu na poposiłkowe stężenie glukozy we krwi. Zależność IG jest dość prosta – produkty o niskim indeksie glikemicznym powodują po spożyciu małe zmiany w stężeniu cukru, natomiast po spożyciu produktu o wysokim indeksie glukoza we krwi znacząco wzrasta. Indeks glikemiczny białego cukru wynosi 68, a dla ksylitolu tylko 6.
Ksylitol jest również obecny w organizmach ludzi i zwierząt jako produkt uboczny powstały w procesach metabolicznych glukozy. Poprzez te przemiany dziennie produkujemy około 15 g ksylitolu.
Zastosowanie ksylitolu i sylitol kalorie
Ksylitol znalazł zastosowanie w żywności już w 1960r, jako alternatywa dla cukru – naturalny słodzik w diecie cukrzycowej. Ksylitol jest nieznacznie mniej słodki od białego cukru, ale w przeciwieństwie do niego jest bezpieczny dla diabetyków. Wartość odżywcza ksylitolu jest aż o 40% niższa niż sacharozy. W organizmie jest powoli wchłaniany, nie powodując gwałtownego wzrostu glukozy we krwi. Jedna łyżeczka ksylitolu dostarcza do organizmu ok. 14 kcal. Taka sama porcja cukru białego będzie miała ok. 27 kcal. Ksylitol najlepiej spożywać bezpośrednio po posiłkach. Jest to dobry zamiennik białego cukru np. do herbaty.
W przeciwieństwie do tradycyjnego cukru ksylitol wykazuje również właściwości prebiotyczne, czyli wspomagające rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit.
Spożywanie cukru brzozowego zaleca się również osobom, które z racji swojego stanu zdrowia powinny unikać tradycyjnego cukru w swojej diecie. Ksylitol jest bezpieczny i może być stosowany przez dzieci od trzeciego roku życia. Jest to więc idealna opcja dla dzieci, które nie mogą pohamować chęci zjedzenia tradycyjnych słodyczy. Ze względu na działanie bakteriobójcze ksylitolu można podawać go dzieciom ze skłonnościami do przeziębień, częstych infekcji, lub alergii. Wadą ksylitolu jest to, że nie można go jednak stosować u niemowlaków ze względu na niedostateczną ilość enzymów trawiennych.
Działanie przeciwpróchnicze ksylitolu
Szereg przeprowadzanych badań potwierdziło działanie przeciwpróchnicze ksylitolu, również w odniesieniu do dzieci. Dzięki temu, że ksylitol nie ulega fermentacji w jamie ustnej, nie może być zamieniony przez bakterie bytujące w jamie ustnej do kwasów. Ponadto przywraca właściwą równowagę zasadowo-kwasową w jamie ustnej.
Zaburza to rozwój ewentualnych bakterii chorobotwórczych. Cukier brzozowy przywraca prawidłowe pH śliny, zmniejszając czas ekspozycji zębów na działanie niszczących szkliwo kwasów. Dodatkowo ksylitol przeciwdziała rozwojowi bakteri Streptococcus mutans w ślinie i płytce nazębnej. Ksylitol ma zdolność likwidowania niemiłego zapachu z ust i działa odświeżająco na oddech. Zaleca się profilaktyczne żucie gumy z dodatkiem ksylitolu, ponieważ jest idealny w profilaktyce próchnicy i parodontozy. Po spożyciu ksylitolu bakterie nie przylegają do powierzchni zębów, dzięki czemu zmniejsza się ilość płytki nazębnej.
Ksylitol na kości?
Udowodniono, że ksylitol odgrywa istotną rolę w procesie mineralizacji kości, czyli przyswajania minerałów przez organizm, dzięki czemu przywraca odpowiednią gęstość kości traconą wraz z wiekiem. Działa więc wspomagająco przy osteoporozie. Zdolności ksylitolu do wzmacniania kości wynikają prawdopodobnie z możliwości stymulacji wchłaniania wapnia w jelitach. Warto wspomnieć, że cukier wykazuje dokładnie odwrotne działanie — wypłukuje z kości składniki mineralne, w tym tak ważny wapń. W badaniach wykazano również, że ksylitol może działać pozytywnie w początkowej fazie zapalenia stawów.
Działanie ksylitolu
Cukier brzozowy wykazuje szereg korzyści dla organizmu, są to między innymi:
- Zmniejszenie łaknienia na słodkie posiłki, dzięki czemu sprzyja odchudzaniu, zwłaszcza osobom z nadwagą, które uzależniły się od słodkiego smaku i nie są w stanie z niego zrezygnować.
- Dzięki antybakteryjnemu działaniu podnosi ogólną odporność organizmu. Ksylitol w odróżnieniu od cukru ma odczyn zasadowy. Dzięki temu stabilizuje równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Skutkiem tego jest hamowanie rozwoju bakterii i grzybów. Polecany jest zwłaszcza u osób zmagających się z nawracającymi infekcjami grzybiczymi, które powinny zrezygnować z cukru (stanowi on idealną pożywkę dla rozwoju grzybów i bakterii).
- Opóźnianie procesu starzenia, poprzez redukcję wydzielania insuliny.
- Zapobieganie otyłości, dzięki obniżonej kaloryczności.
- Zwiększanie przyswajalności wapnia, oraz polepszenie mineralizacji kości, pośrednie zapobieganie osteoporozie.
- Wzmacnianie mineralizacji szkliwa zębowego, zapobieganie próchnicy.
- Ograniczenie rozwoju pleśni i drożdżaków w przewodzie pokarmowym.
- W badaniach udowodniono, że ksylitol może oddziaływać pozytywnie w początkowym etapie zapalenia stawów.
- W połączeniu z witaminą C i zieloną herbatą wspomaga wchłanianie katechin.
- Warto również wspomnieć, że ksylitol wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwdrożdżycowe. Dzięki temu może okazać się pomocny w zapobieganiu grzybicy oraz stanów zapalnych, np. ucha środkowego u dzieci.
Bezpieczeństwo i wady cukru brzozowego
Ksylitol jest słodzikiem pochodzenia naturalnego, w związku z czym nie stanowi żadnego zagrożenia dla naszego stanu zdrowia. Może być więc spożywany nie tylko przez dorosłych, ale też dzieci. Ksylitol wykazuje zdecydowanie rzadkie i nieliczne efekty uboczne, będące zazwyczaj konsekwencją nadmiernego spożycia.
Ksylitol jest dobrą alternatywą dla osób, które nie potrafią zrezygnować ze słodyczy. Jednocześnie chcą prowadzić zdrowy styl życia. Ksylitol jest produktem, który z pewnością może być stosowany w trakcie odchudzania. Do tej pory nie ustalono górnej granicy bezpiecznej dziennej dawki spożycia. Jednak niektóre źródła mówią o maksymalnej dawce – 40 g na dobę.
Zamianę białego cukru na ksylitol należy przeprowadzić stopniowo. Zaleca się od stosowania małych ilości na początek, a docelowa zalecana ilość to 3 łyżeczki (około 15 g). Układ pokarmowy człowieka nie jest przyzwyczajony do trawienia polioli, które mogą w dużych ilościach wykazywać efekt przeczyszczający. Zbyt duże spożycie może powodować wystąpienie biegunki, bądź rozwolnienia.
Należy pamiętać, że producenci żywności w produktach, w których zawarte są poliole (do których należy ksylitol) w ilości powyżej 10% masy wyrobu mają obowiązek umieścić na opakowaniu informację, że nadmierne spożycie może mieć efekt przeczyszczający. Stosowanie ksylitolu należy przeprowadzać ze zdrowym rozsądkiem, obserwując swój organizm.
Co ciekawe i o czym miłośnicy zwierząt powinni wiedzieć to fakt, że ksylitol dla psów może być trujący, a nawet doprowadzić do śmierci. W ich organizmach ksylitol błędnie odczytywany jest jako glukoza, co powoduje, że organizm psa zaczyna produkować duże ilości insuliny. Konsekwencją jest to, że komórki zwierzęcia stopniowo wchłaniają glukozę z krwiobiegu, co w efekcie może prowadzić do niskiego poziomu cukru we krwi (hipoglikemii), a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. U psów ksylitol może mieć również negatywny wpływ na pracę wątroby, w większych ilościach powodując jej niewydolność.
Zastosowanie ksylitolu
Najpopularniejszym produktem jest po prostu ksylitol (cukier brzozowy). Jest on również stosowany jako dodatek w przemyśle spożywczym między innymi do wspomnianych gum do żucia, czekolady bez cukru lub słodyczy o obniżonej zawartości cukru. W przemyśle spożywczym ksylitol spełnia funkcje emulgujące, stabilizujące, zagęszczające oraz pochłaniające wilgoć.
Ksylitol nadaje się również znakomicie jako dodatek do napojów, ciast, różnego rodzaju potraw oraz deserów. Ksylitol świetnie sprawdzi się do wypieku wszelkiego rodzaju ciast oraz przygotowania przetworów owocowych, ponieważ jest odporny na działanie wysokich temperatur, nie traci swoich naturalnych właściwości oraz nie zmienia smaku na nieprzyjemny. Oprócz przemysłu spożywczego ksylitol znalazł również zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i jest wykorzystywany w produkcji past do mycia zębów.
Cukier z brzozy jest coraz bardziej popularny, ale wciąż znacznie droższy od białego cukru, dlatego rzadziej używany. 1 kg ksylitolu kosztuje około 30 zł. Cena może się wahać w zależności od miejsca zakupu, wielkości opakowania, a także wybranej firmy. Należy też pamiętać, że cukier brzozowych pochodzący oryginalnie z Finlandii będzie droższy niż ten z Chin, ale wyższej jakości. Ksylitol jest produktem, który jest już dostępny praktycznie w każdym większym supermarkecie. Dostępność ksylitolu w stacjonarnych sklepach spożywczych jest już dość powszechna. Na pewno można go znaleźć na półkach z tzw. zdrową żywnością, bądź żywnością ekologiczną.