Lamblioza, zwana inaczej giardiozą, to choroba pasożytnicza jelita cienkiego. Dotyka nie tylko dorosłych, ale pojawia się także u dzieci. Powodują ją pierwotniaki gatunku Giardia lamblia. Lamblia dostaje się do organizmu w postaci cyst. Dopiero po okresie adaptacyjnym przechodzi przeobrażenie do formy pasożytniczej. Giardioza rozwija się najczęściej w kosmkach jelitowych, pęcherzyku żółciowym czy też w dwunastnicy. Choroba może mieć przebieg bezobjawowy, ostry lub przewlekły.
W jaki sposób dochodzi do zakażenia lamblią?
Źródłem zakażeń najczęściej są osoby chore lub nosiciele pierwotniaków. Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie żywności czy wypicie wody zanieczyszczonej przez giardię oraz bezpośredni kontakt. Najczęściej ma to miejsce w przedszkolach i żłobkach. Drugim najbardziej dotkniętym ryzykiem zakażenia środowiskiem jest środowisko domowe. W obu tych miejscach wzajemny kontakt jest nieunikniony. Stanowi to świetne warunki dla szerzenia się lambliozy.
Ogólne objawy lambliozy
Pierwsze symptomy zakażenia lambliozą pojawiają się między pierwszym a drugim tygodniem inkubacji pierwotniaka. W wielu przypadkach przebieg choroby jest bezobjawowy i krótkotrwały. W takim stadium choroby pasożyty najczęściej znikają samoistnie. Nie wykluczają one jednak ponownej infekcji lub przekształcenia się choroby w postać przewlekłą. Na szczęście ponowne zakażenie w większości przypadków ma charakter łagodny.
Dermatologiczne (skórne) objawy lambliozy
Wegetatywna forma pierwotniaka Giardia Lamblia (trofozoity) produkuje białko nazwane giardyną. Może być ono alergenem wywołującym odczyn alergiczny podobny do uogólnionych objawów alergicznych. W takim przypadku lamblioza może dawać takie objawy dermatologiczne jak świąd czy pokrzywka.
Objawy występujące u dzieci
Mimo iż lamblioza jest typową chorobą pasożytniczą dzieci w wieku przedszkolnym, rodzicom wcale nie tak łatwo ją wykryć u swoich pociech. Przede wszystkim ma na to wpływ praktycznie bezobjawowy i łagodny, w większości przypadków, przebieg choroby. Jakie w takim wypadku zachowania i dolegliwości u dziecka powinny być dla każdego rodzica sygnałem do wykonania badań w kierunku lambliozy?
Występuje wzmożona ochota na słodycze. Dlaczego? Bo to właśnie węglowodany stanowią główny pokarm pierwotniaków. Warto również wypatrywać innych znaków. Mogą być to brak energii i apetytu, blada cera czy sińce pod oczami, a nawet w niektórych przypadkach występująca gorączka lub stan podgorączkowy. Dziecko może skarżyć się na kłujący ból brzucha. Ból ten jest krótkotrwały i w większości przypadków odczuwalny o różnych porach dnia lub nawet co kilka dni. Chociaż najczęściej można się z nim spotkać po spożyciu posiłku.
Dodatkowo przy przewlekłym przebiegu u dzieci często ujawniają się objawy neurologiczne. Długotrwałe zaburzenia wchłaniania składników to droga prowadząca do niedoborów żywieniowych u dzieci. W konsekwencji są one czynnikiem sprawczym zaburzeń funkcji poznawczych, między innymi takich jak: funkcje związane z pamięcią, uwagą, koncentracją, logicznym myśleniem oraz spostrzegawczością.
Objawy lambliozy u osób dorosłych
Lamblioza najczęściej objawia się biegunką (od zwykłej do ostrej), nudnościami, bólami brzucha, problemami z wchłanianiem i spadek masy ciała. Rzadziej występują symptomy takie jak: świąd, wysypka, alergie pokarmowe, zapalenie błony naczyniowej oka czy zapalenie błony maziowej stawów. W analogiczny sposób jak w przypadku dzieci lamblioza u dorosłych może przebiegać bezobjawowo. Niestety choroba ta może również przybrać postać przewlekłą. Co ciekawe, nie zawsze musi być ona poprzedzona ostrym przebiegiem giardiozy.
Ostra faza choroby objawia się bólem w jamie brzusznej, wzdęciami, gazami, spadkiem masy ciała oraz luźnymi stolcami. Skutkiem przewlekłej postaci lambliozy u dorosłych są: problemy z wchłanianiem laktozy, witamin A, B12, ale też kwasu foliowego. U dorosłych często charakterystyczną postacią lambliozy jest postać imitująca kamicę żółciową lub też chorobę wrzodową żołądka.
Wykrywanie lambliozy
Podstawowym sposobem na diagnozę lambliozy jest wykrycie obecności cyst pierwotniaka Giardia lamblia. Wskazane jest badanie trzykrotne kału co 2-3 dni. Jednorazowo ujemny wynik wcale nie wyklucza obecności pasożyta. Jeśli objawy zakażenia pojawiły się u jednego z członków rodziny, pozostali domownicy również powinni wykonać badanie. Wykonywane jest ono w celu potwierdzenia lub wykluczenia zakażenia pierwotniakiem. Pierwotniaki te zanikają w stolcu już po kilku godzinach od pobrania próbki. Oznacza to, że każdą próbę kału należy bezzwłocznie zanieść do laboratorium.
Na rynku dostępne są też testy ujawniające specyficzny dla lamblii antygen (testy ELISA, immunochromatografia). W laboratoriach diagnostycznych używa się ponadto testów PCR i IFAT (test immunofluorescencyjny).
Jak w takim razie prawidłowo pobrać materiał przeznaczony do badania w domu?
Przede wszystkim należy pamiętać, że mocz oraz detergenty mogą sfałszować wyniki. Kał do badania powinien być więc oddany na czysty papier toaletowy. Łopatką, dołączoną do zakupionego wcześniej w aptece pojemnika należy pobrać porcję stolca wielkości orzecha laskowego. Najlepiej pobrać kilka różnych części tej samej próbki kału. Szczególnie jeśli różnią się od siebie np. obecnością krwi, śluzu, innych zmian czy też konsystencją. Pojemnik powinien być napełniony maksymalnie do 2/3 wysokości (związane jest to z możliwością fermentacji). Zazwyczaj wynik badania gotowy jest w ciągu jednego dnia roboczego.
Koszt wykonania badania potwierdzającego lub wykluczającego obecność pierwotniaka giardia lamblia waha się od około 30 do nawet 100 złotych.
Jak leczyć lambliozę?
Sposób przeprowadzania leczenia giardiozy, wraz z odpowiednią dawką wybranego leku każdorazowo, dopasowuje indywidualnie lekarz. Nie należy leczyć się na własną rękę, ponieważ preparaty przeciwko pasożytom nie są obojętne. Niewłaściwe stosowanie leków może powodować bardzo ciężkie zatrucie, zwłaszcza w przypadku stosowania leczenia u dzieci. Dotyczy to również przyjmowania leków w zbyt dużych ilościach.
Zdarzają się jednak przypadki, w których mimo dobrania odpowiedniego leczenia giardiozy pojawiają się reakcje niepożądane. Należą do nich między innymi: zawroty głowy, biegunki, rozdrażnienie, a także wysypka oraz świąd. Objawy niepożądane mogą być skutkiem braku tolerancji na określony lek lub z powodu alergizacji organizmu przez obumierające pasożyty.
Całkowite wyleczenie giardiozy nie jest najprostszą sprawą. Mimo że zakażenie pierwotniakami giardia lamblia jest powszechne, pojawiając się u kilku członków rodziny, utrudnia całkowite wyleczenie bez ryzyka kolejnych zakażeń. Na drodze do wyleczenia stoją również świetne predyspozycje pasożytów do szybkiego rozmnażania się oraz ich niesamowita odporność (w szczególności cyst).
Jak uchronić siebie i bliskich przed zakażeniem lambliozą?
Kolejny raz warto przypomnieć, że przechorowanie lambliozy nie daje gwarancji trwałej odporności na pierwotniaki. Zawsze istnieje ryzyko ponownego zachorowania. Dlatego ważne jest, aby już od najmłodszych lat uczyć dzieci zapobiegania chorobie poprzez stosowanie podstawowych zasad higieny. To proste i łatwe do wpojenia nawyki. Dają one jednak ochronę nie tylko przed zakażeniem lambliozą. Eliminują również mnóstwo zagrożeń związanych z zakażeniem innymi chorobami, przenoszonymi przede wszystkim w wyniku nieodpowiedniej profilaktyki.
Jakie dobre nawyki warto wprowadzić w codzienność każdego dziecka?
Przede wszystkim nawyk prawidłowego mycia rąk, a zwłaszcza
- Po wizycie w toalecie,
- przed posiłkiem,
- po posiłku,
- w wyniku zabawy na świeżym powietrzu,
- po każdym powrocie do domu,
- po zabawie ze zwierzętami.
Warto nauczyć swoją pociechę picia wody jedynie z pewnego źródła, w ostateczności z butelki czy dzbanka filtrującego. Ważne jest również mycie owoców, warzyw i innej żywności tego wymagającej przed zjedzeniem i przygotowywaniem posiłku.
Czy lamblioza występuje wyłącznie u ludzi?
Otóż nie, lamblioza dotyka nie tylko ludzi, ale atakuje również układ pokarmowy zwierząt. Źródła zakażeń są bardzo zbliżone do tych u ludzi. Do zarażenia dochodzi głównie przez wypicie zanieczyszczonej wody, zanieczyszczoną glebę, czy też surowe, nieumyte warzywa. Ponadto, pierwotniaki lamblii mogą być przenoszone przez bezpośredni kontakt zwierzęcia z zarażonym osobnikiem.
Zakażenia pierwotniakiem giardia lamblia najczęściej dotykają zwierząt domowych (psy i koty). Co ciekawe, naukowcy odkryli, że na lambliozę mogą cierpieć także małpy, świnie, przeżuwacze i gryzonie.
Jak rozwija się giardioza w organizmie psów?
Pod wpływem działania kwasu żołądkowego, z cyst, które dostały się do organizmu czworonoga powstają trofozoity. Przyczepiają się one do komórek nabłonkowych jelita cienkiego. W późniejszym etapie dzielą się i rozprzestrzeniają się na coraz większą powierzchnię jelita cienkiego zwierzaka. Raz na jakiś czas część cyst miesza się z kałem i zostaje wydalona na zewnątrz (najczęściej na łące, w parku czy trawniku). Cysty giardii lamblii mogą przeżyć w kale od kilku dni do nawet kilku tygodni. Jeśli więc właściciel nie sprząta po swoim pupilu, zostawiona nieczystość stanowi zagrożenie przeniesienia się cyst na innego zwierzaka (na przykład poprzez kontakt sierści czworonoga z zakażonym podłożem).
Giardioza u psów, podobnie jak i u ludzi, występuje najczęściej u młodych osobników (zazwyczaj poniżej pierwszego roku życia), co sprawia, że pierwotniak giardia lamblia może być uważany za najczęściej występującym pasożytem wewnętrznym w tej grupie wiekowej. Częściej do zakażeń dochodzi miejscach dużych skupisk zwierząt (takich jak schroniska, hodowle czy też hotele dla zwierząt).
Objawy lambliozy u psów
Najczęstsze symptomy, jakie można zaobserwować u swojego ulubieńca to:
- wymioty,
- biegunka,
- utrata apetytu,
- wzdęcia,
- bóle brzucha,
- zmierzwiona i pozbawiona blasku sierść,
- utrata masy ciała,
- senność,
- odwodnienie (zazwyczaj jest to skutek biegunek i wymiotów).
Mając na uwadze dobro pupila, właściciel powinien skonsultować się z weterynarzem. Powinien zrobić to nawet w przypadku prawie całkowitej pewności. Taka wizyta potwierdzi wstępną diagnozę lub zlecił niezbędne do wykonania badania. Dopiero specjalistyczna konsultacja jest w stanie wykluczyć inne choroby i dolegliwości dające identyczne lub zbliżone do zaobserwowanych przez właściciela objawy.
Leczenie lambliozy u czworonoga
Jeśli weterynarz potwierdzi podejrzenia właściciela o chorobie, należy zgodnie z jego zaleceniami wdrążyć odpowiednie leczenie.
Istnieje kilka sposobów leczenia giardiozy u psów:
- Stosowanie fenbendazolu przez okres 5 dni. Następnie tygodniowa przerwa i ponowne powtórzenie stosowania leku.
- Podawanie tabletek zawierających połączenie fenbendazolu, pyrantelu i prazykwantelu raz dziennie przez 3 dni.
- Zastosowanie metronidazolu dwa razy dziennie przez 5 dni.
Po zakończeniu farmakoterapii ważne jest ponowne sprawdzenie obecności cyst lamblii w kale. Jeśli w testach nadal obecna będzie lamblia, lekarz weterynarii powinien zdecydować o powtórzeniu cyklu leczenia. W niektórych przypadkach może podjąć decyzję o zmianie sposobu leczenia.
W jaki sposób zapobiegać zakażeniom pupila?
Przede wszystkim pomocne w zapobieganiu chorobie jest stosowanie czystych misek na pokarm i wodę, częste ich mycie oraz nalewanie wody ze sprawdzonego źródła. Warto też kąpać zwierzaka w celu usunięcia resztek przylegającego brudu i resztek kału. Oczyszczanie sierści i odbytu psa (usunięcie pozostałości kału) powinno odbywać się po każdym powrocie ze spaceru.
Jeśli do domowego stada planujemy dołączyć towarzysza, warto zbadać kał przybyłego członka rodziny. Ułatwi to ewentualne wykrycie niepożądanych pasożytów. W razie wykrycia lambliozy u nowo przybyłego zwierzaka należy wdrążyć leczenie. W takim wypadku stałego mieszkańca profilaktycznie warto poddać badaniu kału.
Ważne!
Każdy właściciel czworonoga powinien pamiętać o regularnym odrobaczaniu swojego pupila. Powinno się to odbywać co 4-6 miesięcy.