Mocz to płyn powstający dzięki pracy nerek, który zawiera produkty przemiany materii bezużyteczne lub szkodliwe dla organizmu. Badanie moczu obok morfologii krwi należy do podstawowych badań, a zarazem dostarcza wielu informacji o kondycji organizmu. Sprawdź, co analizuje się w ramach badania ogólnego moczu.
Mocz – co to jest i jaki jest jego skład?
Mocz w zdecydowanej większości składa się z wody – 96%. Pozostałą część stanowią w 1,5% sole mineralne oraz w 2,5% azotowe produkty przemiany materii, takie jak: amoniak, kwas moczowy, mocznik, kreatynina. Ta ostatnia jest jednym z głównych markerów biochemicznych, służących do monitorowania stanu nerek. Możliwe jest badanie kreatyniny bez skierowania, co pozwala weryfikować proces filtracji kłębuszkowej, zachodzącej w tych narządach. To podczas niego produkowany jest mocz. Wydzielanie moczu regulowane jest na drodze nerwowej i przez hormon o nazwie wazopresyna, który wydziela znajdująca się w mózgowiu przysadka. Tzw. hormon antydiuretyczny pobudza resorpcję wody w kanalikach nerkowych, a przez to powoduje zagęszczenie moczu.
Fizyczne właściwości moczu
W ramach badania ogólnego moczu dokonuje się jego oceny pod względem fizycznym i chemicznym. Sprawdź, jak przedstawia się charakterystyka moczu z uwzględnieniem czynników fizycznych.
Jednym z parametrów, które analizuje się w badaniu moczu, jest ciężar właściwy, który powinien mieścić się w zakresie 1,003–1,030. Jego wartość zależy w dużej mierze od ilości spożywanych płynów i wydalanych składników. Woń moczu określana jest jako swoista. Jednak w przebiegu niektórych chorób mocz ma charakterystyczny zapach. Przykładowo w cukrzycy jest owocowy, a w bakteriurii – amoniakalny. Kolejnym czynnikiem analizowanym w badaniu moczu jest jego odczyn – pH powinno mieścić się w granicach 4,5–7,5. Wartość pH zależy w dużej mierze od stosowanej diety, przy spożywaniu dużej ilości białka dochodzi bowiem do zakwaszenia moczu, a przy dużym udziale warzyw w diecie do alkalizacji moczu.
Mocz zdrowego człowieka ma kolor słomkowy. Zmiana barwy moczu może sugerować wiele chorób, np. mleczna – ropne choroby układu moczowego, brązowa – krwotoki z dróg moczowych czy porfirię, pomarańczowa – podwyższone stężenie urobilinogenu, fioletowa – ciężką niewydolność jelitową. Analizuje się także przejrzystość moczu – powinien być klarowny.
Chemiczne właściwości moczu
W badaniu ogólnym poza wspomnianymi czynnikami fizycznymi ocenia się mocz pod kątem chemicznym. W moczu osoby zdrowej nie powinno być białka, cukrów czy krwinek białych i czerwonych. Stanowią one o toczącym się w organizmie schorzeniu. Białko ulega przesączaniu kłębuszkowemu w nerkach w bardzo niewielkim stopniu i nie powinno ono przedostawać się do moczu. W zdrowym organizmie nie ma miejsca na glukozę w moczu, wyjątkiem są ciężarne, u których dopuszczalne są niewielkie jej ilości. Ciała ketonowe, czyli związki chemiczne pochodzące z przemian metabolicznych (takie jak: aceton, kwas acetooctowy, kwas 3-hydroksymasłowy) również nie powinny występować w moczu, podobnie jak azotyny i bilirubina, a powstały z niej urobilinogen nie może przekraczać 1 mg/dobę. Należy wspomnieć, że w ramach badania ogólnego dokonuje się też badania osadu moczu i sprawdza się obecność elementów morfotycznych krwi, nabłonków czy drobnoustrojów chorobotwórczych.