ADHD (ang. attention deficit hyperactivity disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest dolegliwością znaną przez większość z nas, choć najczęściej widziane jest przez pryzmat dziecka, które ma problemy ze skupieniem się, jest pobudzone psychoruchowo i impulsywne. Temat osób dorosły z diagnozą ADHD nie jest już ani na tyle znany, ani w zbadany.
Dopiero od kilkunastu lat zaczęto poszukiwać korelacji pomiędzy zachowaniami typowymi dla zaburzenia w wieku dorosłym, a co za tym idzie, zwiększyła się diagnozowalność ADHD wśród danej grupy wiekowej. Jednym z aspektów, na które warto zwrócić uwagę, jest seksualność osób z ADHD, czyli zarówno zachowania seksualne, jak i relacyjność osób z diagnozą.
Seksualność i relacyjność młodych dorosłych i dorosłych z ADHD
ADHD charakteryzuje się impulsywnością, problemami z uwagą, hiperaktywnością i labilnością emocjonalną. W kontekście diagnozy, najczęściej mówimy o trzech podtypach ADHD: pierwszym, z przewagą problemów z uwagą (ADD); drugim, gdy dominuje hiperaktywność i impulsywność; oraz trzecim, będącym kompilacją wszystkich wcześniej wspomnianych tendencji (Soldati, Bolmont, 2020). Co za tym idzie, osoby z ADHD mogą mieć mniejszą satysfakcję z relacji, czy mniejszą chęć do zawierania związków. Ze względu na dolegliwości, czerpią mniej satysfakcji nie tylko ze swoich sukcesów, ale i szeroko rozumianych doznań. W związku z tym z reguły będą poszukiwały silnych doznań, które wzmogą stymulację hormonalną, a co za tym idzie mają predyspozycję do nadużywania alkoholu, narkotyków, czy innych używek. Również hazardu, czy ryzykownych zachowań seksualnych.
Sama inicjacja seksualna, w przypadku osób z ADHD statystycznie ma miejsce o wiele wcześniej, a co za tym idzie, wśród danej grupy częściej zdarzają się ciąże w młodym wieku, czy zarażenie się chorobami przenoszonymi drogą płciową (Barkley, Fischer, Smallish, Fletcher, 2006). Sam w sobie stosunek seksualny dla osób zdiagnozowanych nie daje tego samego rodzaju satysfakcji, jak w przypadku osób w normie, co związane jest z nieprawidłowym działaniem układu dopaminergicznym, odpowiadającej m.in. za układ nagrody, motywację, procesy poznawcze (uwaga, pamięć, myślenie, rozwiązywanie problemów), czy orgazm. W związku z tym, orgazm prawdopodobnie nie jest na tyle satysfakcjonujący, zarazem o wiele rzadziej towarzyszy stosunkom seksualnym, ma również na celu głównie rozładowanie napięcia. Osoby z ADHD mają też na przestrzeni życia większą ilość partnerów (w tym seksualnych). Standardowe relacje często mogą im się kojarzyć z brakiem zaspokojenia potrzeb, które mogą realizować w inny sposób, przykładowo angażując się w romanse, seks grupowy, czy spotkania seksualne bez zabezpieczenia. O wiele częściej się masturbują, z samej masturbacji czerpią natomiast mniej satysfakcji.
Z perspektywy partnera, osoba z ADHD, jako ta impulsywna, poszukująca intensywnych doznań, zapominalska (ze względu na problemy z uwagą), o zmiennym humorze, często jest postrzegana jako partner_ka toksyczny_a, w związku z tym samo w sobie zakończenie relacji nie musi być inicjatywą osoby z deficytem. Częste odrzucenie, brak zrozumienia siebie, swoich potrzeb, oraz perspektywy innych osób, skłonności do zażywania używek, czy myśli i pożądania seksualne ciężkie do okiełznania wprawiają daną osobę w dyskomfort. Warto jednak podkreślić, że w przypadku ADHD, tak jak w przypadku większości zaburzeń, mówimy o pewnej tendencji, którą może wykazywać się grupa badana. Wcześniej wspomniane aspekty, są częstymi problemami, z jakimi zmagają się osoby z ADHD, nie stanowi to jednak reguły, a wraz z odpowiednią kuracją, tendencje tracą na frekwencji.
Jak poradzić sobie z ADHD?
Kluczowa w przypadku zmagania się z ADHD będzie praca wielotorowa, oparta zarówno na psychoterapii, jak i farmakoterapii. Osoby z diagnozą często zmagają się z nałogami, wobec tego warto też skorzystać z terapii uzależnień.
Jeśli chodzi o farmakoterapię, bazuje ona na lekach stymulujących, utrzymujących gospodarkę hormonalną na właściwym poziomie. Na chwilę obecną jest to najskuteczniejsza metoda radzenia sobie z ADHD, fundamentalna do dalszej pracy z pacjentem. Ze względu na częste choroby współwystępujące, leki stymulujące mogą nie być jedynymi przepisywanymi przez psychiatrę.
Preferowanym rodzajem terapii w przypadku osób z ADHD, jest terapia poznawczo-behawioralna, bazująca na zrozumieniu natury swoich objawów, akceptacji ich, znalezieniu sposobów radzenia sobie z nimi. Kluczowym aspektem będzie też psychoedukacja na temat ADHD, oraz przygotowanie pacjenta_ki na omówienie tematu z osobami bliskimi, również pod kątem merytorycznym. Do terapii warto dołączyć literaturę na temat zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, którą pacjent_ka może przekazać w celu zapoznania się z tematem bliskim.
Bartłomiej Pisarski z www.dominikhaak.pl
Bibliografia
Sak, M. (2020, 9 grudnia). ADHD nie kończy się wraz z dzieciństwem. Diagnoza i terapia osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej. https://psychomedic.pl/adhd-u-doroslych-diagnoza-leczenie/
Soldati, L., Bolmont, M. (2020). Sexualité chez les sujets souffrant d’un trouble du déficit de l’attention avec ou sans hyperactivité. Rev Med Suisse 16: 543-5.
Sarver, D., E., McCart, M., R., Sheidow, A., J., Letourneau, E., J. (2014). ADHD and risky sexual behavior in adolescents: Conduct problems and substance use as mediators of risk. Journal of Child Psychology and Psychiatry.
Flory. K., Molina, B., S., G., Pelham, W., E., Gnagy, E., Smith, B. (2007). ADHD and Risky Sexual Behavior. The ADHD Report. University of South Carolina. Florida International University.
Perlman, C., Safren, S., M., O., Sprich, S. (2015). Poskromić ADHD. Podręcznik terapeuty. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (GWP). Gdańsk