Śledziona jest jednym z najbardziej niedocenianych narządów w ciele człowieka. Główne funkcje i budowa wątroby, żołądka czy jelit są znane praktycznie każdemu. Inaczej jest ze śledzioną, której ogromne znaczenie wciąż dla wielu osób pozostaje tajemnicą.
Częstym objawem zgłaszanym podczas wywiadu lekarskiego jest ból śledziony. Okazuje się, że częstym błędem diagnostycznym jest brak umiejętności różnicowania rzeczywistego zapalenia lub urazu tego narządu z innymi schorzeniami w obrębie jamy brzusznej. W okolicy śledziony znajduje się bowiem wiele istotnych struktur, które mogą być przyczyną podobnych dolegliwości.
Gdzie leży śledziona? Jakie są jej funkcje? Co robić, kiedy śledziona boli? Oto kompendium najważniejszych informacji, które z pewnością okażą się pomocne w sytuacji, kiedy pojawi się problem z tym zapomnianym i niedocenianych narządem wewnętrznym.
Śledziona – położenie
Śledziona położona jest wewnątrzotrzewnowo po lewej stronie brzucha. Jej lokalizację określa się dokładniej jako lewe podżebrze – w przestrzeni pomiędzy trzema ostatnimi żebrami człowieka. Ze względu na swój kształt jest podobna do ziarna kawy, chociaż jej rozmiary są znacznie większe. Fizjologiczne wymiary śledziony to około 4 centymetry grubości, 10 centymetrów długości oraz 7 centymetrów szerokości.
Śledziona – położenie jakie jest?
Śledziona położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie żołądka, jelita grubego, przepony, lewej nerki oraz części płuca. Wszystkie narządy w tej okolicy są „ciasno upakowane”. Przez to palpacyjne wyczucie zdrowej śledziony jest praktycznie niemożliwe. Inaczej jest w przypadku powiększenia tego narządu – wówczas jego rozmiary mogą przekroczyć standardowe wymiary podane wyżej.
Budowa śledziony
Śledziona zdrowego człowieka waży zazwyczaj około 150 gramów. Wartości te mogą zmieniać się osobniczo. Konkretny ciężar danego narządu zależy również od stopnia wypełnienia śledziony krwią. Śledziona zbudowana jest z pasm tkanki łącznej, które pokryte są błoną surowiczą i torebką włóknistą. W przekroju mikroskopowym tego narządu można zobaczyć wyspy limfocytów, które otaczają naczynia krwionośne wewnątrz śledziony. Za unaczynienie tego narządu układu odpornościowego odpowiada tętnica śledzionowa. Natomiast krew odprowadzana jest do krwioobiegów poprzez żyłę śledzionową.
Najważniejsze funkcje śledziony
Śledziona pełni w organizmie człowieka kilka funkcji. Pierwszą z nich jest filtrowanie krwi obwodowej. Dzięki temu możliwe jest wychwytywanie martwych i uszkodzonych komórek erytrocytów, leukocytów, płytek krwi oraz drobnoustrojów, które przeniknęły do wnętrza ciała człowieka.
Śledziona jest więc pewnego rodzaju sitem, przez które przepływają wszystkie zdrowe komórki krwi obwodowej. Natomiast elementy niepotrzebne są w tym narządzie zatrzymywane. Kolejną funkcją śledziony jest magazynowanie krwi. Wymiary i ciężar tego narządu zależą od ilości krwi, jaka znajduje się w jego wnętrzu. Śledziona jest awaryjny źródłem krwi w sytuacjach, kiedy dojdzie do intensywnego krwotoku w innej okolicy ciała.
Narząd ten jest uznawany za część układu odpornościowego i to właśnie z odpowiedzią limfatyczną jest związana najważniejsza funkcja śledziony. Wytwarza ona immunoglobuliny, które są produkowane przez magazynowane na wyspach śledziony limfocyty. Śledziona nie jest organem niezbędnym do życia – w niektórych przypadkach jej funkcje mogą zostać zastąpione przez inne narządy. U zdrowego człowieka jej poprawne działanie usprawnia jednak cały proces odpowiedzi immunologicznej organizmu.
Czym się objawia problem ze śledzioną?
Problem ze śledzioną jest rzadko poprawnie diagnozowany. Wynika to z błędnego przypisywania przyczyny dolegliwości tej okolicy ciała innym narządom, takim jak wątroba czy jelita. Dolegliwości ze strony śledziony manifestują się bólem w lewym podżebrzu, uczuciem pełności oraz ogólnym obniżeniem samopoczucia.
Problemom ze śledzioną mogą towarzyszyć również takie objawy jak gorączka, nudności oraz spadek ciśnienia tętniczego. Dolegliwości ze strony śledziony nie są charakterystyczne. Dlatego sam wywiad z pacjentem nie umożliwia postawienie trafnej diagnozy. Podobne objawy mogą być spowodowane przez wiele różnych schorzeń. Problemy ze śledzioną powinny być zatem różnicowane z zespołem jelita drażliwego, chorobą Leśniowskiego-Crohna, stanami zapalnymi oraz refluksem żołądkowo-przełykowym.
Jakie są najczęstsze przyczyny bólu śledziony?
Do najczęstszych przyczyn bólu śledziony zalicza się splenomegalię, czyli powiększenie narządu i otaczającej go torebki tkankowej oraz jej zapalenie w przebiegu różnych chorób zakaźnych. Ból śledziony może się pojawiać w przebiegu duru brzusznego, zatrucia salmonellą lub kiły. Śledziona może również bolesna w stanach chorobowych, które dotyczą innych narządów. Mowa tu o na przykład o marskości wątroby – tego typu sytuacja wymaga wówczas niezwłocznej konsultacji medycznej.
Bardzo częstą przyczyną bólu okolicy śledziony jest uraz mechaniczny. W niektórych sytuacjach wypadek komunikacyjny, pobicie lub upadek ze znacznej wysokości skutkują stłuczeniem śledziony. Może dojść wówczas do jej zmiażdżenia lub całkowitego pęknięcia. Warto znać najczęstsze przyczyny bólu śledziony, ponieważ przebieg określonych chorób lub obecność incydentu urazowego będą przydatnymi informacjami, o których warto wspomnieć podczas wywiadu lekarskiego.
Splenomegalia
Splenomegalia to stan chorobowy, w przebiegu którego dochodzi do powiększenia narządu. Powodem takiego stanu rzeczy może być obecność przewlekłej choroby lub ostry stan zapalny. Splenomegalia pojawia się w przebiegu zakażeń bakteryjnych i wirusowych, nadciśnienia wrotnego, niedokrwistości, zmian nowotworowych lub mukowiscydozy. Najważniejszym objawem powiększenia śledziony jest możliwość jej palpacyjnego wyczucia pod lewym łukiem żebrowym. W wyniku splenomegalii może dojść do pęknięcia śledziony. Wówczas konieczne jest usunięcie całego narządu. Możliwe jest również stosowanie leczenia zachowawczego. W takich sytuacjach farmakoterapia jest uzależniona od właściwej przyczyny powiększenia narządu.
Torbiel śledziony
Innym rodzajem schorzenia śledziony są torbiele tego narządu. Występują u kilku procent populacji ogólnej. Ich najbardziej charakterystyczną cechą jest pojawienie się na powierzchni ściany śledziony zmian strukturalnych. Przyczyna może być związana z zakażeniem pasożytem lub być efektem zawału i urazu tego narządu. Torbiele śledziony są widoczne w badaniu ultrasonograficznym. Do objawów zgłaszanych przez pacjentów zalicza się wówczas ból, ucisk i zaburzenia odżywiania. Spowodowane jest to mechanicznym naciskiem narządu na okoliczne struktury. Leczenie torbieli śledziony ma różny charakter – wszystko zależy od przyczyny wystąpienia problemu.
Pęknięcie śledziony
Pękniecie śledziony objawia się rozlanym bólem w lewej części brzucha. Do mniej charakterystycznych dolegliwości zalicza się tak zwany objaw Kehra. Jest to sytuacja, w której chory zgłasza również ból lewego ramienia. Spowodowane jest to przez podrażnienie włókien nerwowych, do którego dochodzi podczas incydentu urazowego.
Pękniecie śledziony to stan charakterystyczny dla wypadków komunikacyjnych, pobić oraz upadków ze znacznej wysokości. Do uszkodzenia śledziony może dojść również w przebiegu splenomegalii. Wówczas powiększony narząd pęka. Skutkuje to koniecznością jego usunięcia.
Najpowszechniejszym sposobem leczenia pękniętej śledziony jest jej całkowita resekcja. Człowiek może żyć bez tego narządu, dlatego w skrajnych sytuacjach podejmuje się decyzję o jego usunięciu. Istnieją również mniej inwazyjne sposoby leczenia pękniętej śledziony. W przypadku zatamowania krwotoku i uchronienia innych narządów przed uszkodzeniem możliwe jest również operacyjne klejenie tkankowe.
Co robić gdy śledziona boli?
Ból śledziony jest bardzo często błędnie rozpoznawany jako dolegliwości pochodzące z układu pokarmowego. Większość ze schorzeń śledziony manifestuje się objawami typowymi dla wielu chorób i urazów narządów tej okolicy ciała. Z tego powodu do postawienia diagnozy konieczne jest wcześniejsze wykonania badania ultrasonograficznego, które pozwoli ocenić rozmiary i strukturę narządu.
Warto pamiętać jednak o tym, że nie każdy ból tej okolicy ciała oznacza problem ze śledzioną. Najlepszym sposobem na wprowadzenie odpowiedniego leczenie i poznanie właściwej przyczyny bólu w lewym podbrzuszu jest wizyta u lekarza internisty. Tylko wiedza specjalisty pozwala bowiem pozbyć się nieprzyjemnych dolegliwości w sposób szybki i skuteczny.