Najczęściej dietę trzustkową zaleca się przy ostrych lub przewlekłych stanach zapalnych trzustki. Ten niezwykle ważny narząd jest konieczny do prawidłowej syntezy insuliny, toteż pacjenci z dysfunkcjami trzustki niejednokrotnie cierpią na cukrzycę. W takim wypadku, w trzustkowej diecie trzeba zminimalizować ilość węglowodanów prostych. Na czym polega dieta trzustkowa? Co powinno znaleźć się w diecie trzustkowej? Jaki dieta trzustkowa jadłospis warto wykorzystać? Sprawdźmy!
Dieta trzustkowa – charakterystyka
Zasadniczo dieta trzustkowa jest podobna do modelu żywieniowego, jaki obowiązuje przy kłopotach z wątrobą. Dlatego można spotkać się z terminem diety trzustkowo-wątrobowej.
Jak długo trzustkową dietę należy stosować?
Czesio stawiane jest pytanie – dieta trzustkowa – jak długo powinna być stosowana? Wiele tu zależy od stopnia rozwoju choroby, ale niestety dietetyczny reżim musi być przestrzegany (i to skrupulatnie) przez co najmniej kilka tygodni lub nawet miesięcy. W miarę poprawy kondycji pacjenta, jadłospis stopniowo się urozmaica, wprowadzając do niego niewielkie ilości produktów, których wcześniej chory nie mógł jeść.
Dieta trzustkowa co można jeść? Jakie są najważniejsze reguły diety trzustkowo-wątrobowej?
Zaobserwowano, że stanom zapalnym trzustki często towarzysz niedowaga, zatem dieta trzustkowa zakłada zwiększoną kaloryczność – dla osoby dorosłej będzie to średnio od 2000 do 3000 kcal na dobę. Poza tym trzeba przestrzegać następujących zasad:
- Jeść minimum 5 posiłków dziennie, w małych, równomiernie rozdzielonych porcjach; przy szczególnie ciężkim przebiegu choroby liczba może zwiększyć się nawet do 7 posiłków, przyjmowanych nie rzadziej niż co dwie godziny.
- Przeważająca część dobowej podaży energii powinna pochodzić z węglowodanów (ponad 60%); nieco większy będzie też udział białek (ok. 20%), natomiast tłuszcze należy ograniczyć, zwracając przy tym uwagę na ich jakość – pierwszeństwo mają kwasy tłuszczowe nienasycone.
- Potrawy muszą być w miarę możliwości urozmaicone i atrakcyjne, by zachęcały do konsumpcji; dieta trzustkowa trwa stosunkowo długo i jeśli chory nie nabierze apetytu, będzie coraz bardziej osłabiony.
- Walory dietetyczne i sensoryczne posiłków mogą podnieść niektóre przyprawy i zioła; istnieją surowce zielarskie szczególnie polecane w przypadku problemów z trzustką – fitoterapia rekomenduje zwłaszcza korzeń goryczki żółtej, aplikowany w formie słabych naparów, ale warto również uwzględnić popularne rośliny, znane z ogólnie pozytywnego wpływu na organizm (m.in. rumianek, melisa, mięta); na wszelki wypadek przed kuracją ziołową lepiej poradzić się lekarza, gdyż zawsze mogą wystąpić indywidualne przeciwwskazania, np. postaci reakcji alergicznych.
Co jeść, by pomóc trzustce?
Niewątpliwym mankamentem diety trzustkowej jest eliminacja wielu pokarmów wartościowych, bogatych w mikroelementy, witaminy, błonnik i przeciwutleniacze.
Należą do nich:
- nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica),
- niektóre warzywa i owoce, zwłaszcza surowe: kapusta, cebula, czosnek, papryka, śliwki, gruszki, czereśnie,
- grzyby (z wyjątkiem młodych pieczarek),
- orzechy, migdały,
- nasiona oleiste: pestki dyni, słonecznika, sezam, mak (ewentualnie dozwolona jest niewielka ilość siemienia lnianego, w formie nierafinowanego oleju lub zmielonych nasion, dodawanych jako zagęszczacz do potraw),
- pieczywo razowe żytnie, gruboziarniste kasze (np. pęczak, kasza gryczana cała, zwłaszcza palona), razowe makarony, pełnoziarnisty ryż,
- przyprawy tj. chili, gorczyca, czarny pieprz (jego zamiennikiem może być mielona czarnuszka).
Oczywiście należy też zapomnieć o ewidentnie szkodliwej żywności „śmieciowej”, do której zalicza się:
- fabryczne wypieki ciastkarskie, szczególnie ciasta z kremem,
- cukierki, batony,
- paczkowane zupy „instant”,
- utwardzone tłuszcze roślinne – np. twarde margaryny,
- smalec, skwarki, bekon, słonina,
- tłuste wędliny, wątpliwej jakości mięso,
- dania smażone, wędzone, marynowane, konserwowe,
- kulinarne wynalazki typu fast food – np. hamburgery, pizza.
Na liście zakazanych produktów są też żółte i topione sery, jaja sadzone bądź na gotowane na twardo, prawdziwa kawa, kakao, czekolada oraz mocna herbata. Naturalnie wyklucza się papierosy i alkohol.
Co zatem na diecie trzustkowej można jeść?
Oto wykaz polecanych wiktuałów:
- czerstwe pieczywo jasne, ewentualnie graham, suchary, biszkopty,
- drobne kasze: manna, kukurydziana, jęczmienna mazurska i perłowa, jaglana, krakowska (czyli niepalona, łamana kasza z gryki), biały ryż, płatki owsiane (ale tylko gotowane),
- nietłusty nabiał (o ile chory toleruje laktozę): mleko, kefir, jogurt, maślanka, twaróg,
- jaja gotowane na miękko, jajecznica na parze,
- dobrej jakości niskotłuszczowe wyroby mięsne (drób, cielęcina, królik) oraz ryby, gotowane albo pieczone bez tłuszczu,
- warzywa i owoce, z przewagą gotowanych (surowe w minimalnych ilościach): pomidory, sałata, marchew, dynia, buraki, cukinia, seler, szparagi, pietruszka, szpinak, obrane jabłka, brzoskwinie, morele, mandarynki, pomarańcze, banany, jagody, maliny, truskawki,
- ziemniaki gotowane (mogą być „w mundurkach” – wtedy zachowają więcej wartościowych składników),
- rozcieńczone, niesłodzone soki warzywne i owocowe; niskocukrowe, a najlepiej bezcukrowe kompoty i przeciery z owoców,
- łagodne przyprawy: cynamon, wanilia, kminek, majeranek, bazylia, tymianek, oregano, sok z cytryny,
- niewielkie ilości miodu i cukru – jeśli nie ma współistniejącej cukrzycy,
- budynie i kisiele domowej roboty,
- kawa zbożowa, słaba herbata czarna i zielona,
- wysokogatunkowe tłuszcze: świeże masło, nie przekwaszona śmietana, miękkie margaryny (pozbawione tłuszczów trans), nierafinowane, tłoczone w niskiej temperaturze oleje roślinne.
Proponowany jadłospis dla trzustkowo-wątrobowej diety
Śniadanie:
Jogurt naturalny, płatki owsiane, gotowane na wodzie, z dodatkiem obranego, pokrojonego jabłka i szczypty cynamonu, kawa zbożowa.
II śniadanie:
Czerstwa bułka grahamka z odrobiną świeżego masła i sałatą, napój z maślanki i przecieru malinowego.
Obiad:
Zupa – krem z dyni, jajecznica na parze, gotowana mieszanka jarzynowa (np. marchew, kalafior, seler, ziemniaki).
Podwieczorek:
Kisiel owocowy, biszkopty.
Kolacja:
Gotowana kasza krakowska, chudy twaróg, wymieszany z niewielką ilością nierafinowanej oliwy i posiekanej świeżej bazylii, napar z melisy.
Przepisy przydatne w diecie trzustkowej
Dieta trzustka przepisy na dietetyczny budyń:
Zagotować mleko (1/4 l) z kawałkiem laski wanilii; następnie zdjąć naczynie z ognia i wyjąć przyprawę. W młynku zmielić 3 łyżki płatków owsianych oraz 1 łyżkę siemienia lnianego i taką sproszkowaną mieszankę wsypać do naczynia z gorącym mlekiem; przez chwilę podgrzewać na niedużym płomieniu, ciągle mieszając, by powstała jednolita, gładka, dość gęsta masa. Można podawać od razu albo poczekać, aż deser ostygnie.
Dieta trzustka przepisy – wielobarwna sałatka:
Ugotować (najlepiej na parze) 1 obrany nieduży burak, 1 średniej wielkości marchew i kilka zielonych szparagów; ostudzić, pokroić na drobną, równą kostkę. Parę łyżek nietłustego twarogu rozgnieść z łyżeczką nierafinowanego oleju oraz szczyptą mielonego kminku i suszonych ziół prowansalskich (tymianek, rozmaryn, bazylia, oregano), następnie połączyć z jarzynami. Twarogowo-warzywną masę umieścić na liściach sałaty. Potrawa doskonale sprawdzi się w roli lekkiej kolacji.